حامیان تروریسم کدام کشورها هستند؟/ آمریکا می‌خواهد عراق را جایگزین ایران کند/راه‌حلی برای پایان بمب‌گذاریها در عراق

زهرا خدایی

9 ماه گذشت، از زمانی که جامعۀ اهل تسننِ عراق شمشیرها را با مالکی از رو بست و مدعی شد نخست وزیر "دیکتاتوری از نوع صدام" است. کشوری که از زمان قیمومیت انگلستان بر این کشور و پس از استقلال به رغم در اکثریت بودن شیعیان، سنی‌ها تنها حاکمان آن بوده‌اند، با گذشت 10 سال از سقوط صدام، حاضر به پذیرش صدارت یک نخست وزیر شیعه نیست.
فارغ از همۀ انتقاداتی که به مشی و رویکرد مالکی وارد است، به نظر می‌رسد ریشه‌دواندن فرهنگ اقتدار و استبداد در لایه‌های مختلف جامعه عراق، نه تنها به سدی در تسامح و تساهل سیاسی تبدیل شده بلکه زمینه را برای ورود عوامل منطقه‌ای به عراق شکننده فراهم آورده است.
عراق درگیر نزاعی شده که بوی طائفی و مذهبی می‌دهد و این علامت خوبی برای دمکراسی نوپای عراقی نیست. به خشونت کشیده شدن تظاهرات‌هایی که تاکنون مسالمت‌آمیز بود، زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود. خبرآنلاین آخرین تحولات عراق را با حسین علایی، فرماندۀ سابق نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) و تحلیل گر مسائل بین المللی مورد بررسی قرار داده است. علایی می‌گوید برای آمریکایی‌ها امنیت عراق چندان در اولویت نیست، بلکه هدفشان اینست که عراق را تا چند سال دیگر در حوزۀ تولید نفت جایگزین ایران کنند.

با گذشت چندین ماه از اعتراضات جامعۀ اهل تسنن بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد بودند که تدبیر مالکی در این بحران این بود که تظاهرات را به خشونت نکشید و نیروهای امنیتی را وارد نکرد؛ چرا به یکباره اهل تسنن تظاهرات را به خشونت کشید و متعاقبا شاهد برقراری حکومت نظامی در برخی شهرها بودیم؟
از زمان تشکیل کشور عراق تا سرنگونی صدام حسین یعنی ظرف مدت نزدیک به 80 سال، حکومت عراق در دست اقلیت اعراب سنی بوده است. در این دوران شیعیان و کردها هیچ سهمی در حاکمیت عراق نداشتند و همواره از سوی دولت در وضعیت دشوار و سختی بسر می بردند. در دوران حکومت 30 ساله حزب بعث، فشار بر شیعیان و کردها که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می دادند افزایش یافت و بسیاری از علمای شیعه از جمله آیت الله سید محمد باقر صدر بازداشت و کشته شدند. در دوران جنگ تحمیلی، بسیاری از کشورهای عربی از جمله عربستان و اردن و مصر از صدام حسین حمایت همه جانبه می کردند. سقوط صدام در عراق این اوضاع را بهم زد و شیعیان و کردها نیز در حکومت عراق حضور یافتند. تغییر حاکمیت در عراق مورد استقبال بخشی از اعراب اهل تسنن و نیز بعضی از کشورهای حامی صدام از جمله عربستان و قطر قرار نگرفت و آنها از هر فرصتی برای مخالفت با حکومت مرکزی عراق استفاده می کنند. در حال حاضر کشورهایی مانند عربستان و قطر سعی می کنند تا از نارضایتی برادران اهل تسنن بهره برده تا اوضاع عراق را به هم بریزند و بتوانند با استفاده از این فرصت در سوریه به نتیجه برسند. این دو کشور حمایت های مالی گسترده ای را از باقیماندگان حزب بعث و افراد مسلح مخالف دولت مرکزی می کنند و با کمک آنها تظاهرات مردم را به سمت جنگ مسلحانه با دولت هدایت می کنند.
گفته می‌شود مالکی دست به اصلاحات زیادی در پاسخ به مطالبات اهل تسنن زده است، چرا رضایتی حاصل نشده است؟
اکنون حکومت های محلی استان ها و شهرهای اهل تسنن در اختیار خود آنهاست ولی جریانات سیاسی اهل سنت سعی دارند تا سهم بیشتری از حکومت مرکزی را به دست آورند. گرچه آنها پست هایی مانند معاونت ریاست جمهوری و بعضی از وزارتخانه ها را در اختیار دارند و نمایندگان خود را نیز در مجلس شورا دارند، اما در ماه های اخیر سطح مطالبات خود را بالا برده اند و فکر می کنند در وضعیت ملتهب جهان عرب، فرصت مناسبی برای گرفتن امتیازات بیشتر از دولت فراهم آمده است.
ناامنی در عراق به نفع کیست؟
نا امنی در عراق به نفع مردم این کشور نیست ولی برخی از گروه های سیاسی از آن به عنوان ابزاری برای ناکارآمد نشان دادن دولت مالکی استفاده می کنند. بیشتر نا امنی ها در مناطق شیعه نشین رخ می دهد و گروه های وابسته به حزب بعث و نیز افراد القاعده و سلفی دست به انفجار مساجد و حسینه های شیعیان زده و مراکز جمعیتی شیعه و همچنین مراکز پلیس را هدف قرار می دهند و هر بار دهها نفر را کشته و زخمی می کنند. کشورهایی مانند عربستان و قطر هم در پشتیبانی از گروه های مسلح ضد دولتی در عراق فعال هستند و سعی می کنند تا اوضاع عراق را به هم بریزند تا بتوانند افراد وابسته به خود مثل طارق الهاشمی و یا جریان ایاد علاوی را تقویت کنند.
با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری شرکتهای خارجی در عراق به نظر می‌رسد ناامنی در این کشور به نفع قدرتهای بزرگ از جمله آمریکا نباشد، پس چرا آمریکایی‌ها تلاشی برای کاهش تنش‌ها در عراق صورت نمی‌دهد؟
آمریکایی‌ها بیشتر در صنایع نفت عراق سرمایه گذاری کرده اند و به دنبال آن هستند تا عراق را به رده دومین تولید کننده نفت اوپک برسانند. قرار است ظرفیت تولید نفت عراق به تدریج افزایش یابد و در نهایت به 12 میلیون بشکه در روز ظرف چند سال آینده برسد. هم اکنون عراق توانسته است تا جای خالی صادرات نفت ایران را در وضعیت تحریم تا حدی پر کند. در حال حاضر موضوع امنیت مردم در عراق از اولویت های آمریکا محسوب نمی شود بلکه امنیت اکتشاف و استخراج نفت عراق از اولویت های شرکت های آمریکایی است که برای آن مشکلی ندارند. از سوی دیگر تأمین امنیت عراق از سوی ارتش آمریکا به دولت عراق واگذار شده است و آمریکا تجهیزات لازم را به ارتش عراق داده است. از سوی دیگر اختلافات سیاسی موجود در عراق ضرری به آمریکا نمی رساند بلکه از وجود این تنش ها و اختلافات است که دولت آمریکا می تواند کنترل عراق را در دست داشته باشد.
چرا در رسانه‌های خارجی تنها سوء مدیریت مالکی دلیل بحران عنوان می‌شود، آیا واقعا مالکی ناتوان از کنترل بحران است؟
طرح مسئله سوء مدیریت مالکی در رسانه ها، افکار عمومی را برای تغییر دولت در عراق آماده می سازد. آنچه مشخص است اینست که نا امنی و بحران در عراق وجود دارد و این شیعیان هستند که بیشترین خسارات و تلفات را از نا امنی ها متحمل می شوند و مالکی هم فردی شیعه است. اما حل مشکل نا امنی دو راه دارد :
یکی به تفاهم رسیدن دولت با گروه هایی که حامی افراد مسلح هستند و دیگری هوشمندسازی نیروهای امنیتی و انتظامی عراق به گونه‌ای که این نیروها بتوانند با کسب اطلاعات درست و هوشمندانه علیه جریانات نا امن ساز اقدام نمایند. اما در حال حاضر نیروهای امنیتی و نظامی عراق از ساختار منسجمی برخوردار نیستند و اکثر عملیات های انتحاری و انفجاری با کمک افراد نفوذی در نیروهای مسلح و یا حتی مقامات ذی نفوذ مثل طارق هاشمی صورت می گیرد. دولت باید برای این مسائل چاره ای بیندیشد تا بتواند بر نا امنی ها فائق آید.
عراق به تازگی انتخابات شوراهای استانی را پشت سر گذاشت. چرا این انتخابات در بخش‌های سنی‌نشین برگزار نشد؟ آیا اتفاق اخیر ارتباطی به انتخابات دارد؟
استان های سنی نشین مانند موصل و انبار به دنبال جدایی هستند و از همراهی با دولت مرکزی خودداری می کنند. البته نباید به پول هایی که قطر از مخازن مشترک پارس جنوبی به دست می آورد و در کشورهایی مانند سوریه و عراق خرج می کند بی توجه بود. کشورهایی مانند عربستان و قطر به دنبال بهره گیری از گسل های قومی و مذهبی در عراق هستند تا اوضاعی شبیه سوریه را در این کشور رقم زنند. اتفاقات اخیر در عراق علاوه بر جریان کلی نا امن سازی که سیاست گروه های افراطی است به انتخابات هم مربوط می شود و از فضای ملتهب انتخابات برای توسعه نا امنی در عراق استفاده می شود.
آینده را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
بعضی از تحلیل گران سیاسی معتقدند که عراق به سوی فدرالیسم جلو می رود. هم اکنون کردها عملا حکومت اقلیم را به صورت دولت مستقلی درآورده اند که هم برقراری امنیت را در استان های کردنشین بر عهده گرفته اند و هم به فروش نفت بدون توجه به سیاست های دولت مرکزی می پردازند و هم با ترکیه در مورد اوضاع سوریه را زنی و برنامه ریزی می کنند. بعضی از گروه های شیعه هم راه رسیدن به امنیت پایدار در استان های شیعه نشین را ایجاد حکومت فدرال در این مناطق می دانند و معتقدند که کارهای عمرانی نیاز به امنیت دارد و سرمایه گذاری ها برای توسعه مناطق شیعه می تواند با تشکیل حکومت فدرال جهش یابد. اخیرا سنی‌ها هم به این نتیجه رسیده اند که با پول های عربستان و قطر می توانند حکومت خودمختار تشکیل دهند و راه خود را از حکومت مرکزی جدا کنند. به هر حال اوضاع عراق آشفته است و نیاز به یک حکومت مقتدر مردمی بدون دخالت بیگانگان دارد.
5252