محبوبه عمیدی: درون حفره‌ای که روی درخت ایجاد شده کلاف کوچکی از خز به چشم می‌خورد که کامل بی‌حرکت است. نزدیک‌تر که بروید می‌بینید این کلاف، حیوان کوچکی است که به‌رغم ظاهر عجیبش زنده است و فقط به یک خواب زمستانی عمیق فرورفته است. عجیب‌تر اینکه روی درخت‌ها برف ننشسته، صدای زوزه باد نمی‌آید و از دمای زیرصفر هم خبری نیست و لمور کوتوله fat tailed (با نام علمی Cheirogaleus medius) که ساکن مناطق گرم غربی و جنوبی ماداگاسکار است، چله تابستان را برای خواب زمستانی انتخاب کرده است.
در نگاه اول هیچ‌چیز خاصی جلب‌توجه نمی‌کند. یک لمور بانمک که در میان پستانداران ابعاد کوچکی دارد و تقریبا به اندازه یک سنجاب است به خواب زمستانی فرو رفته؛ اما تا جایی که می‌دانیم تنها پستانداری است که نیاز به زمستان‌خوابی دارد. از سوی دیگر جانوران زمستان سرد را که دسترسی به آب و غذا در آن آسان نیست، برای زمستان‌خوابی انتخاب می کنند تا انرژی مورد نیاز بدن خود را به حداقل برسانند. اما ببینیم زمستان‌خوابی در فصل خشک می‌تواند چه مزایایی داشته باشد؟
رژیم‌غذایی یویویی
دمای زمستان‌خوابی برای لمورهای کوتوله fat tailed زیرصفر نیست؛ اما باید بتوانند با دمای بالای هوا و کمبود آب و غذا در فصل خشک منطقه ماداگاسکار کنار بیایند. آنها برای گذر از این دوره طولانی کمبود آب و غذا که بیش از 6 ماه است، رژیم یویویی را انتخاب می‌کنند. به این معنی که پیش از رسیدن فصل خشک و ناپدید شدن غذاها شروع به خوردن حریصانه میوه‌های شیرین کرده و تا جایی که مقدور باشد انرژی اضافه را به شکل چربی در دم خود ذخیره می‌کنند. این لمورهای کوتوله با حدود 40درصد اضافه‌وزن به سراغ حفره‌های روی تنه درخت‌ها می‌روند تا در طول دوره خشکی از چربی ذخیره‌شده در دم خود تغذیه کنند. آنها زمانی که از خواب بیدار می‌شوند، ممکن است حدود 50درصد از وزن خود را از دست داده باشند.
شاید بتوانیم آنها را هم زمستان‌خواب معمولی به‌شمار بیاوریم؛ اما نکته اینجاست که این لمورها دمای بدن خود را مانند حیوانات دیگر در دوره زمستان‌خوابی کاهش نمی‌دهند. در عوض دمای بدن آنها که با افزایش و کاهش دمای لانه، بالا و پایین می‌رود ممکن است تا 20 درجه سانتیگراد طی یک دوره تغییر کند. این کشف که در سال 2004/1383 انجام شد، برای محققان بسیارعجیب بود و حتی عده‌ای از آنها پیشنهاد کردند که زمستان‌خوابی دوباره تعریف شود.
به تازگی کشف‌شده دو نمونه دیگر از عموزاده‌های این لمورهای کوتوله که ساکن مناطق شرقی ماداگاسکار هستندنیز به خواب زمستانی می‌روند. شاید این رفتار آنها بتواند درک زمستانی‌خوابی در لمورها را ساده‌تر کند؛ اما دمای بدن این دو نمونه در طی خواب زمستانی به رغم لمورهای کوتوله ساکن جنگل‌های برگ‌ریز غرب و جنوب ماداگاسکار متغیر نیست و مانند جانوران دیگر ثابت است. نتایج این کشفیات را می‌توانید در این مقاله که به تازگی در نشریه نیچر منتشر شده است، ببینید.
غربی‌های خیلی‌عجیب
آن یودر از دانشگاه دوک در دورهام، کارولینای شمالی که یکی از اعضای گروهی بوده که این شیوه زندگی عجیب را کشف کرده‌اند، می‌گوید: «جالب است که بدانید لمورهای کوتوله منطقه شرقی رفتاری بسیارنزدیک به دیگر حیوانات زمستان‌خواب دارند؛ اما لمورهای غربی ویژگی‌های اختصاصی و عجیب خود را دارند».
این تفاوت‌های رفتاری میان لمورهای کوتوله منطقه شرقی و غربی به محلی که برای زمستان‌خوابی انتخاب می‌کنند، بستگی دارد. لمورهای کوتوله غرب ماداگاسکار که در منطقه گرم‌تری زندگی می‌کنند، برای زمستان‌خوابی به سراغ حفره‌های تنه درختان خواهند رفت و نسبت به لمورهای منطقه شرقی که از سرمای هوای منطقه که گاهی به زیر صفر می‌رسد به گودال‌هایی زیر خاک پناه می‌برند، در معرض تغییرات دمایی بیشتری خواهند بود؛ اما لمورهای منطقه شرقی در لانه‌های زیر خاک دمای تقریبا ثابت 15 درجه را در تمام طول مدت زمستان‌خوابی تجربه خواهند کرد.
یودر می‌گوید: «لمورهای منطقه شرقی هم به اندازه خودشان عجیب هستند. آنها پستاندارانی هستند که نزدیک به نیمی از سال را زیر زمین و در خواب زمستانی سر می‌کنند. شاید این شیوه زندگی بتواند به ما انسان‌ها در خلق خواب زمستانی برای افرادی که نیاز به جراحی‌های طولانی‌مدت دارند یا می‌خواهند به سفرهای فضایی دوردست بروند، کمک کند».
53273
نظر شما