چندی قبل «گروه دوستان سوریه» در شهر «استانبول» ترکیه نشست دیگری را برگزار کردند نشستی که با حضور وزرای خارجه 11 کشور جهان از جمله آمریکا، فرانسه، انگلیس، آلمان، ایتالیا، ترکیه، عربستان سعودی و قطر برگزار شد اما از فضای حاکم بر نشست اینگونه برداشت می‌شد که کشورهای شرکت کننده درصدد افزایش حمایت‌های خود از معارضان مسلح هستند. از سویی دیگر نیز تحولاتی نیز در صحنه میدانی سوریه در حال انجام است. به همین منظور برای بررسی بیشتر بحران سوریه و تحولات میدانی داخلی و خارجی آن گفتگویی با محمد ایرانی سفیر پیشین ایران در اردن و کارشناس مسائل منطقه داشته ایم که مشروح آن در ادامه خواهد آمد:
س - نشست موسوم به «گروه دوستان سوریه» اخیراً در شهر «استانبول» ترکیه با حضور شماری از وزرای خارجه کشورهای بزرگ برگزار شد. اگر به اهمیت این اجلاس و پیامدهای آن توجهی داشته باشیم مهمترین دستاوردها و پیامدهای این نشست برای مخالفان سوریه چیست؟
به طور کلی جلساتی که تحت عنوان دوستان سوریه تشکیل می شود چند هدف را مبنا قرار داده است در این نشست هم آن چنان که غربیها از جمله وزیران امور خارجه فرانسه و امریکا و نیز برخی جریانهای معارض سوری اعلام کردند، موضوع انسجام بخشیدن به طیف ها و گروههای متعدد (به دلیل ناهماهنگی های سیاسی، اعتقادی و فکری) در شمول جریان مخالفان اسد مورد توجه بود. یعنی اولین و اصلی ترین توجه به این رویکرد بوده است. چنانچه اکنون نیز مخالفان برخی تند و برخی میانه رو، ملی گرا، لائیک و گروهی نیز نزدیک به دیدگاههای تکفیری و سلفی بوده و با طیفی ناهمگون در حال مبارزه با اسد هستند. در همین راستا در نشست استانبول این موضوع به گونه ای مفصل مورد توجه و بررسی قرار گرفت. بویژه اینکه در بین گروه ائتلاف ملی یا جریان اصلی معارضان هم اختلافات جدیدی از جمله استعفای معاذ الخطیب (که موافق با تشکیل دولت انتقالی نبود) روی داد. از بعد دیگر دراین نشست بحث کمک رسانی به مخالفان در قالب تسلیحات غیر مرگبار همچنین نوع سلاح و آموزشهایی که در اردن و ترکیه به مخالفان داده می شود از بحث هایی است که در نشست استانبول مورد توجه قرار گرفت.
س- در اجلاس مذکور شاهد آن بودیم که ائتلاف مخالفان سوریه از کشورهای حامی اش خواستار افزایش کمک‌های مستقیم و تاثیرگذار نظامی به گروههای معارض مسلح و تسریع در سرنگونی نظام در سوریه شد و وزیر خارجه آمریکا هم بعد از دیدار با مخالفان سوریه و 11 تن از حامیان خارجی اصلی و مهم این گروههای مسلح گفت که آمریکا در مجموع کمک‌‌هایش به مخالفان سوریه را به 250 میلیون دلار افزایش می‌دهد. آیا این رویکرد به منزله توجه اساسی به بعد نظامی بحران سوریه به جای سیاسی است؟
به نظر می رسد امریکایی ها در رابطه با چگونگی و کیفیت کمک رسانی تسلیحاتی به مخالفان دچار تعارض و بحران هستند. علت آن هم این است که ارسال کمک ها به مخالفان به دلیل عدم اعتماد کافی به آنها و اینکه آیا این سلاح ها در اختیار گروه های طرفدار امریکا یا در اختیار مخالفان آمریکا از جمله جبهه النصره یا القاعده قرار میگیرد، آنها را به شدت نگران کرده است. یعنی هر چند سازمان سیا از گذشته تیمی را به ترکیه اعزام کرده بود که کمک ها فقط در اختیار ارتش آزاد و ائتلاف ملی قرار گیرد، اما تاکنون نیز اطمینان کاملی در این مورد وجود ندارد. لذا چگونگی ارسال کمک و رسیدن آن به دست مخالفان یکی از مشکلاتی است که امریکایی ها با آن مواجه هستند. از سوی دیگر گفته می شود که با دادن کمک های تسلیحاتی بیشتر به جریان ائتلاف ملی و ارتش آزاد نوعی توازن هم با القاعده مد نظر است. چرا که امروزه القاعده دست برتری در مبارزه با نظام اسد در صحنه میدانی دارد و غربی ها تلاش می کنند با در اختیار گذاشتن سلاح ها در دست مخالفان همگرا نوعی توازن را در بین مخالفان ایجاد کنند. لذا مجموعه این عوامل باعث شد تا در اجلاس هفته گذشته در خصوص کمک های تسلیحاتی به مخالفین سوری دوباره اجماعی صورت نپذیرد.
س- همچنین در نشست مذکور اعلام شد در صورتی که نیروهای دولت سوریه نتوانند راه‌حل صلح آمیز برای بحران سوریه پیدا کنند، غربی ها نوع حمایت خود از این گروههای مخالف سوری را اعلام می‌کنند؛ به نظر شما آیا با توجه به واقعیات و تحولات میدانی در بحران سوریه امکان یافتن راه حل مسالمت آمیز وجود دارد؟
وضعیت میدانی سوریه همچنان دارای فراز و فرود هایی است یعنی بالاخره شرایط به گونه ای است که بن بست در صحنه ی داخلی همچنان وجود دارد. تلاش نیروهای دولتی و نظامی مبنی بر این است که مکان های وسیعی در اختیار مخالفان قرار نگیرد. این رویکرد تاکنون موفق نبوده است و هنوز اجازه آنکه مخالفان بتوانند حلقه های پراکنده ای را به هم وصل کنند و منطقه وسیعی را آزاد و تحت عنوان منطقه آزاد اعلام کنند جواب نداده است. یعنی ارتش سوریه هم همچنان در صحنه ی میدانی برتری دارد. اما این به معنای این نیست که امنیت برقرار است. بویژه آنکه در اطراف شهرهای بزرگی مانند حلب، دیرالزور و دمشق درگیری هایی پراکنده وجود دارد. تلاش مخالفان آن است که در هفته های آینده تمرکز خود را برای ورود به دمشق از محورهای مختلف جنوبی و شمال شرقی انجام دهند. در مقابل ارتش سوریه هم اعلام کرده است از این نقشه آگاهی دارد. اکنون نیز درگیریهایی پراکنده در اطراف دمشق ادامه دارد. یعنی این فراز و فرودها مدت ها است که در سوریه ادامه دارد و دلالت بر این امر دارد که وضعیت سوریه همچنان پیچیدگی ویژه ای دارد و در بن بست کامل است.
س- در نشست استانبول فرصتی یک ماهه به نخست وزیر دولت موقت مخالفان سوری داده شد که اینک که این فرصت رو به پایان است تا با تشکیل کابینه خود اداره مناطقی که در کنترل گروههای معارض سوری است، را به دست گیرد. آیا این اقدام به نوعی زمینه ساز تشکیل «دولت موقت مخالفان» در شمال سوریه است؟
البته بحث تمرکز بر شمال سوریه نیست بلکه تلاش هایی صورت می گیرد که در هر منطقه ای که مخالفان بتوانند از دست دولت سوریه آزاد کنند (چه در شمال یا جنوب مانند درعا) اقداماتی صورت گیرد و نیروهای مخالف این مناطق را به صورت سرزمین مستقل اعلام کنند و از آنجا حضور خود را برای تشکیل یک دولت جدیدی در تبعید یا انتقالی آغاز کنند. اما تا اکنون موفقیتی حاصل نشده است. در این حال گفته شده است به دلیل ضرورتهای حامیان خارجی مخالفین اسد، اکنون همه تلاش های منطقه ای به این سمت سوق یافته که حداقل بخشی از مناطق شمال یا جنوب را در کنترل کامل گیرند.
س- با در نظرداشت مذاکرات ترکیه و پ ک ک آیا در هفته های اخیر رابطه دولت سوریه با کردهای سوری بویژه حزب اتحاد دمکراتیک با تحولاتی روبرو بوده است؟
تا کنون شرایط در مناطق کردنشین سوریه نسبتاً آرامتر از بقیه مناطق این کشور بوده است و مردم این مناطق اعم از اکثریت کرد و اقلیت غیرکرد از شرایط بهتری از نظر امنیتی برخوردار بوده اند. این امر نشان دهنده این است که در توافقات نانوشته بین حزب اتحاد دمکراتیک و دولت سوریه هر کدام همدیگر را درک کرده و حضور همدیگر را پذیرفته بودند اما این وضعیت از چندی قبل به هم ریخته است. یکی از دلایل آن هم توافق ترکیه و پ ک ک است. شاید نیروهای ارتش سوریه نگران توافقی بین حزب اتحاد دمکراتیک با ارتش آزاد سوریه هستند. به همین منظور تحرکات خود را در مناطق کردنشین بیشتر کرده و گفته میشود ارتش به برخی از مواضع حزب اتحاد دمکراتیک حملات کرده است. به نظر من کردها نمی توانند با جریان مخالفان سوریه هماهنگ شوند. چرا که دیدگاهها و منافعشان با یکدیگر متفاوت هست. کردها در پی کسب حقوق خود هستند و از طرفی هم در صفوف خود جریان های تکفیری را نمی پذیرند و نگاه های تندی به دولت ندارند. به نظر من امکان مذاکره بین دولت و کردها همچنان باقی است و این محور می تواند فعال گردد و امنیت هم در مناطق کردی همچنان برقرار ماند. در این حال هم باید توجه کرد که جریان کردی چون امتداد بیرونی در عراق و ترکیه دارد هر گونه احتمالی در رابطه بین کردها و دولت سوریه می تواند تعیین کننده باشد.
س- با در نظرداشت گفتگوهای قبلی دولت سوریه با مخالفان این مذاکرات اکنون در چه شرایطی است؟
این مذاکرات همچنان ادامه دارد و دور کاملی هم انجام شده است. یعنی اکنون نیز گفتگوهای سوری - سوری ادامه یافته است و دو طرف کاملا از مواضع هم مطلع هستند. به نظر من دولت سوریه هچ مخالفتی با مشارکت مخالفان داخلی در تصمیم گیری های سوریه و حضور در کابینه ندارد. در واقع مشکل دولت اسد قطعا با مخالفان و حامیان بیرونی (که به دنبال برندازی هستند) است مخالفان داخلی مسائل دمکراسی را مد نظر دارند و رویکرد این گروهها در سوریه یافتن راه حل های دمکراتیک است.
نظر شما