فردا پنجم ژوئن مصادف با پانزده خرداد، روز جهانی محیط زیست است. روزی که ریشه‌ی شکل‌گیری‌اش به 41 سال پیش، یعنی کنفرانس 1972 استکهلم در سوئد بازمی‌گردد. کنفرانسی که از یک منظر تاریخ‌ساز و یگانه است. زیرا تا پیش از آن تاریخ، هرگز رهبران همه‌ی کشورهای موجود در پنج قاره جهان اینگونه به دور یک میزفراخوانده نشده بودند تا در باره موضوعی که ظاهراً نه رنگ سیاست دارد، نه رنگ اقتصاد و نه رنگ جنگ، با هم به مذاکره و تعامل بپردازند. زیرا همه دریافته بودند که اگر به ملاحظات محیط زیستی توجهی درخور نشود، پیامدهایش نه تنها در حوزه اقتصاد و سیاست آشکار خواهد شد، بلکه بسیاری از مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه را نیز دستخوش تغییر کرده و درنهایت می‌تواند منجر به بروز جنگ‌هایی ویرانگر شود؛ جنگ‌هایی که یکی از شاخه‌های مشهورترش که در آفریقا، خاورمیانه و آمریکا هم نمود یافته، جنگ آب است. در حقیقت، عدم توجه به موازین محیط زیستی در طراحی موازین توسعه، ممکن است منجر به بروز لکنت‌هایی جدی در چرخه‌ی حرکت اجتماعی رو به رشد مردم کره زمین شود؛ آموزه‌ای که به درستی توسط نخبگان همین ملت، در بیش از سه دهه‌ی پیش، زینت‌بخش اصل پنجاهم از میثاق‌نامه‌ی ملّی ما - قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - شد.
افزون بر آن در آن کنفرانس تاریخی، هیأت نمایندگی ایران به ریاست اسکندر فیروز، نخستین رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، حضوری قدرتمندانه و مؤثر داشت و نه تنها عنوان نایب رییس کنفرانس را برعهده داشت، بلکه برای نخستین بار، ایده‌ی توسعه پایدار یا همان Sustainable development را در سخنرانی تاریخی‌شان با عنوان بهره برداری عقلایی از منابع مطرح کردند که متأسفانه به دلیل بی‌توجهی ما، این نخست وزیر وقت نروز، خانم گروهارلم بروتلند بود که چند سال بعد این دانش‌واژه را به نام خود به جهان عرضه داشت!
نکته‌ی تأمل‌برانگیزتر در این میان، آن است که اینک، 41 سال پس از ماجرای استکهلم و سخنرانی تاریخی اسکندر فیروز، شعار امسال روز جهانی محیط زیست، همانا چیزی نیست جز برگردانی کوتاه و مختصر از همان هشداری که آن شخصیت ممتاز ایرانی در کنفرانس استکهلم مطرح کرده بود؛ این که اگر به صورت عقلایی از منابع موجود در کره زمین بهره نبریم، ممکن است روزی را درک کنیم که دیگر چیزی برای از دست دادن نداشته باشیم. چنین است که امسال سازمان ملل متحد تأکید کرده است باید به سمت کاهش ضایعات مواد غذایی حرکت کنیم، اگر می‌خواهیم که همچنان در زمینی زندگی کنیم که برخوردار از مواهبی طبیعی و زندگی‌ساز باشد.
این که سازمان خواربار کشاورزی (فائو) در گزارش سال 2011 خود، اعتراف کرد که یک سوم از مجموع مواد غذایی تولید شده در هر سال قبل از استفاده نابود می‌شود و این که در ژانویه 2013 اعلام شد که رقم یک سوم، اینک به نصف افزایش یافته و حدود 2 میلیاردتن از مجموع 4 میلیارد تن تولیدات سالانه غذایی جهان، عملاً بلااستفاده مانده و از میان می‌رود، بزرگترین هشداری است که همه باید متوجه زنهار نهفته در آن باشیم.
به عنوان مثال نگاه کنید که با چماق افزایش تولید مواد غذایی و خودکفایی در محصولات کشاورزی، چه بلایی دارد بر سر رودخانه‌ها، جنگل‌ها، مراتع و تالاب‌های جهان می‌آید. نگاه کنید که چه تعداد سد مخزنی بزرگ پیکر، طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای و تغییر کاربری اراضی صورت گرفته و می‌گیرد تا بر وسعت اراضی کشاورزی در جهان به ضرر دیگر بوم‌سازگان‌های حیاتی کره زمین افزوده شود. آیا اگر جهانیان یاد بگیرند که درست مصرف کنند، دیگر نیازی به چنین تاراج و تخریب گسترده‌ای هست؟ چرا مافیای سدسازی اجازه نمی‌دهد تا مردم دنیا آگاه شوند که برای رسیدن به محصول با کیفیت‌تر نیاز به آب بیشتر نداریم، بلکه باید تکنولوژی تولید و ذخیره مواد غذایی و نیز فرهنگ مصرف را تغییر داده و ارتقا بخشیم؟
اصلاً چرا راه دور رویم؟ نگاه کنید به همین کشور خودمان تا ببینید که چگونه از ضایعات مواد غذایی و میوه‌ها به میزان 35 درصد در سال سخن می‌گوییم؟ چگونه از راندمان اندک آبیاری در بخش کشاورزی به میزان 30 الی 35 درصد، عبور می‌کنیم؟ و چگونه فراموش کرده‌ایم که توان یادگیری کاربران بخش کشاورزی ما به دلیل پایین بودن سواد، در کمینه‌ی آن قرار دارد؛ در حالی که بیشترین میزان تحصیل‌کرده‌ی بیکار را ما در همین بخش کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست به میزان بیش از 200 هزار نفر داریم! چرا؟
در آستانه‌ی پانزده خرداد، روز جهانی محیط زیست، خوب است که هشت مرد کاندیدای ورود به ساختمان پاستور برایمان بگویند که برای درمان این درد شرم‌آور چه برنامه یا برنامه‌هایی را تدارک دیده‌اند و چرا دنیا امروز رسیده است به این که اگر با فکر بخورد و بیاشامد، آنگاه می‌تواند به راحتی در مصرف، صرفه‌جویی بزرگی را اعمال سازد بدون آن که نیاز به ساخت هیچ سد بزرگ دیگری یا طرح انتقال آب و یا گسترش اراضی کشاورزی‌اش داشته باشد.
نظر شما