ابن شهر آشوب ساروی که بود؟

به گزارش خبرآنلاین درباره زندگینامه این عالم شیعی آمده است:

ابوجعفر، محمد بن علی بن شهرآشوب بن ابونصر بن ابوالجیش مازندرانی ملقب به رشیدالدین و عزالدین و مشهور به اِبن‌ِ شَهْرْآشوب، مفسر، محدث، ادیب و فقیه بزرگ شیعه است. ولادت او در ماه جمادی‌الثانی سال 488ق، و به قولی سال 489ق بوده، از نسبت «سَرَوی» که به وی و پدر و جدش داده‌اند برمی‌آید که اصل این خاندان از ساری مازندران بوده است، اما اینکه محل تولد ابن شهرآشوب نیز مازندران باشد، نمی‏‌‏توان با اطمینان اظهارنظر کرد. شهر آشوب نام محل و منطقه ای در شرق ساری هم بوده است که انتساب این عالم بزرگ به شهر ساری را نشان می دهد.
وی از کودکی به دانش‌آموزی پرداخت، چنان که در هشت‌سالگی قرآن را از بر می‌دانسته‌است و از این رو او را «حافظ» (حافظ قرآن) لقب داده اند. ابن شهرآشوب بعد از فراگیری قرآن و دروس مقدماتی و ادبی، به تحصیل علوم و معارف دینی مثل فقه و اصول، حدیث، رجال، کلام و تفسیر پرداخت. گرچه او کتابی شناخته شده در فقه و اصول نداشته، لیکن در این دو رشته، اطلاع گسترده‌ای داشته است، چنانکه شاگردانش وی را اغلب با لقب «فقیه» یاد می‏‌‏کردند. او در شعر نیز دستی داشت، و این مطالب از توجه به گزیده‏‌‏های شعر موجود در کتاب مناقب آل ابی‏‌‏طالب و نیز از خاتمه معالم در ذکر شعرای اهلبیت به خوبی روشن است.

آغاز و انجام تحصیلات عالی او دقیقاً معلوم نیست، اما همین قدر معلوم است که در نزد پدر و جدش و بزرگانی چون شیخ طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان و عبدالواحد آمدی، صاحب غررالحکم و قطب‌الدین راوندی، سطوح عالی علم و ادب را گذراند. وی در راه کسب علم و معرفت و برای استفاده از محضر دانشوران بزرگ شیعه سال‏‌‏ها از این شهر به آن شهر، و از دیاری به دیار دیگر در حال مهاجرت بوده است. درباره سفرهای علمی وی به این نکته اشاره شده که به دنبال درگیری با حکمران مازندران، آن دیار را ترک کرده و رهسپار بغداد شده است.

با این‌که در زمان ابن شهرآشوب دانشمندان و عالمان بزرگی وجود داشته‌اند که مورد احترام مردم و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند، در این میان ابن شهرآشوب امتیاز و برجستگی خاصی داشت و مقام علمی و موفقیتش از دیگران نمایان‌تر بود. او به هر شهری از مملکت‌های اسلامی دارای حوزه علمیه که می‌رفت، سرآمدشان می‌گشت و کار آموختن به دیگران و بحث و پرورش شاگردان را جدی و چشمگیرتر آغاز می‌کرد.
او در شب جمعه ۲۲ شعبان ۵۸۸ ه.ق در حلب درگذشت و در  جبل الجوشن در نزدیکی محلی مشهور به مشهد الحسین (ع) به خاک سپرده شد.

(عکسی قدیمی از جبل الجوشن محل به خاک سپردن ابن شهر آشوب در حلب - سال 1962)

کتاب مناقب آل ابی طالب (نازمایه‌های فرزندان ابوطالب) از آثار برجسته و معروف اوست که نخست در ۱۳۱۳ ه.ق در بمبئی و سپس در ایران و عراق چاپ شده‌ است. طبق آن‌چه در دیباچهٔ مناقب آمده، این کتاب با ذکر مناقب پیامبر (ص) آغاز شده به ذکر ائمه پرداخته، به یاد صحابه و تابعین ختم می شود. 

دانشمندان اهل تسنن آن طور که از ابن شهرآشوب تجلیل و به بزرگی یاد کرده‌اند، در حق کمتر کسی از علمای شیعه چنین کرده‌اند. صلاح الدین صفدی، یکی از عالمان بزرگ اهل سنت درباره او می‌نویسد:
«محمد بن علی بن شهرآشوب ... یکی از سرشناسان شیعه است. او درهشت سالگی قرآن را حفظ کرده بود و در علم اصول شیعه به حد نهایی رسید. وی در علوم قرآنی و مشکلات حدیث و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر ـ در زمانی که مقتفی خلیفه عباسی در بغداد بود از دیگران تقدم داشت.»

متاسفانه این شخصیت ممتاز و اندیشمند جهان اسلام هیچ گاه در خور شان و جایگاهش به افکار عمومی و جامعه امروز ایران و اسلام معرفی نشده و قریب به 800 سال ناشناخته مانده است. آثار بسیار کمی از شمار نوشته ها و کتاب های او تا کنون به فارسی برگردانده شده است.

لازم به ذکر است که آبان ماه امسال کنگره ای برای بزرگداشت ابن شهر آشوب توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مازندران برگزار خواهد شد. این کنگره در دو روز در شهر های قم و ساری برگزار می شود. ترجمه آثار این نابغه بزرگ جهان اسلام و تولید مقالات علمی و پژوهشی پیرامون ابعاد مختلف زندگی، آثار و شرایط سیاسی - اجتماعی دوران فعالیت ابن شهر آشوب و جریان سازی برای معرفی وی در ابعاد استانی، ملی و فراملی از جمله اهداف این کنگره بین المللی ذکر شده است.

/6262