ولی‌نصر رئیس مدرسه مطالعات پیشرفت بین‌المللی در دانشگاه جان هاپکینز در مصاحبه با الشرق الاوسط که مجله آسمان ترجمۀ آن را منتشر کرده، از نگرانی‌هایش برای آینده خاورمیانه و نگاهش در خصوص تیم سیاست خارجی اوباما سخن می‌گوید.
شما تصمیم پرزیدنت اوباما برای دنبال کردن یک سیاست خارجی ضعیف در خاورمیانه را مورد انتقاد قرار داده‌اید. بسیاری هستند که در این زمینه با شما موافقند و تقریباً حضوری از آمریکا در منطقه نمی‌بینند. عکس‌العمل‌ها یا عواقب این فقدان حضور چیست؟
در خاورمیانه انتقادات درستی نسبت به آمریکا هست. درست، امریکا بارها در منطقه اشتباه کرده است. از سوی دیگر ایالات متحده فاکتور مهمی در ثبات بخشیدن به منطقه بوده است. بدون امریکا ما شاهد ناآرامی‌ها، درگیری‌ها و جنگ‌های بیشتری خواهیم بود.
فراموش نکنید که خاورمیانه منطقه‌ای پر از بحران است. فقط درگیری اسراییل - فلسطین مطرح نیست بلکه درگیری ایران با دولت‌های عربی و بحران در سوریه و عراق هم هست. همچنین تضادهای ایدئولوژیک و سازمان‌های اسلامی هم هستند. این هماهنگی و یگانگی که در مناطقی مثل آسیای شرقی و اروپا می‌بینیم در این منطقه وجود ندارد. در این منطقه همچنین قوانین کارآمد و قدرتمند و مؤسساتی که در سایر مناطق جهان می‌بینیم به چشم نمی‌خورد به همه این دلایل، نقش امریکا و ضرورت ثبات در منطقه مهم ا ست.
عقب‌نشینی ناگهانی باعث بی‌ثباتی شد و تأثیرات این هنوز به‌طور کامل عیان نشده است. فکر میکنم اصرار دولت فعلی بر عقب‌نشینی، بی‌تردید آسیب‌های مخرب بر کل منطقه برجا خواهد گذاشت.
اما بگذارید یک نکته مهم دیگر را هم بیفزایم، منطقه از مشکلات اقتصادی عظیمی رنج می‌برد. هیچ نظام اقتصادی‌ای نیست که ظرفیت جذب این همه جوان جویای کار را داشته باشد. همچنین در تصمیم‌گیری‌های خانواده‌ها هم مشکلاتی هست که موجب افزایش چشمگیر جمعیت شده است، مسئله آب هم باید مدنظر قرار گیرد. خاورمیانه از این مشکلات در رنج است، مهم است که ایالات متحده نقشی حمایتی و مثبت ایفا کند اما در پایان ایالات متحده ظرفیت تغییر در اقتصاد منطقه و اینکه منابع چگونه مدیریت می‌شود را ندارد.
نظر شما در مورد بدتر شدن وضعیت در سوریه چیست؟
وضعیت فعلی در سوریه 4 تهدید را پیش روی ما قرار می‌دهد:
اولین تهدید اگر دولت متلاشی شود زمینه برای جنگ‌سالاران، سوداگران مواد مخدر و سازمان‌های تروریستی مثل سازمان‌هایی که در افغانستان شکل گرفتند فراهم خواهد شد. این تهدیدی برای همگان است ما از تجربه‌های‌مان در افغانستان عراق و سومالی آموخته‌ایم که در فقدان دولت و نیروهای امنیتی، سازمان تروریستی و جنگ‌سالاران مواد مخدر بر منطقه چیره خواهند شد.
دومین تهدید بحران انسانی است. تعداد آوارگان تا حدی افزایش یافته که به تهدیدی برای ثبات کشورهایی همانند اردن و لبنان تبدیل شده است.
سومین تهدید هم تهدید فرقه‌ای است. بحران سوریه به شکل‌گیری و عمیق شدن خطوط فرقه‌ای در منطقه کمک کرد. هر کشوری در منطقه تهدیدی بالقوه در این ستیزها می‌بیند. جنگ باعث برانگیختن لفاظی‌های آتشین در منطقه شده است. چهارمین تهدید هم تهدید اعتباری است. یعنی اینکه کشورهای دیگر سکوت امریکا را می‌بینند و شاهدند که این کشور گامی برای متوقف ساختن درگیری‌ها برنخواهد داشت و فضا را برای روسیه جهت حمایت از اسد و هرکاری که روس‌ها دلشان خواست انجام دهند، باز گذاشته و همین آنها را به این باور خواهد رساند که می‌توانند مداخله کنندو هر کاری که دوست داشته باشند انجام دهند و این لطمه به اعتبار امریکاست.
من به تازگی در مقاله‌ای خاطرنشان ساختم که بزرگ‌ترین خطری که می‌تواند از وضعیت سوریه و غیبت آمریکا برآید همانا اتحاد میان روسیه - ایران در منطقه است. نقش روسیه در سوریه در صورتی که حمایت ایران نبود راه به جایی نمی‌برد. روس‌ها می‌توانند تسلیحات بدهند، اما ایرانی‌ها مبارزانی واقعی دارند و از وضعیت منطقه هم مطلع اند. البته این باعث نمی‌شود که سوریه متوقف شود. این به منطقه دیگری مثل قزاقستان، آذربایجان و حتی سایر کشورهای در خلیج‌فارس و سایر مناطق هم تسری یابد.
برخی استدلال می‌کنند که دولت اوباما حمایت از نیروهای میانه‌رو را کنار گذاشته و همین باعث تقویت نیروهای افراطی نه تنها در سوریه بلکه در کل منطقه شده است. نظر شما در این باره چیست؟
درست است. طی برهه‌های جنگ‌های شعارهای افراطی محبوبیت می‌یابد چرا که این وضعیت مناسب‌ترین وضعیت برای برانگیختن درگیری است. میانه‌‌روها در جنگ ماهر نیستند. این مشکلی بزرگی است.
چرا به نظر می‌رسد که اوباما چندان علاقه‌ای به خاورمیانه ندارد؟
اوباما شخصا معتقد است منطقه آنقدر که برخی‌ها فکر می‌کنند مهم نیست. او می‌خواهد نشان دهند که عدم مداخله ایالات متحده به این کشور آسیبی نخواهد زد. حدود دو ماه پیش او به «The New Republic» گفت که در سوریه دخالت نخواهد کرد به همان دلیل که نمی‌تواند قتل‌عام در کنگو را متوقف سازد. او می‌خواهد به روشنی بگوید که تا جایی که به او مربوط است، اهمیت سوریه بیش از اهمیت کنگو نیست.
من این را فرضی خطا می‌دانم چرا که سوریه کنگو نیست و خاورمیانه هم آفریقای مرکزی نیست. این محدود به سوریه نیست. از همان آغاز پرزیدنت اوباما تلاش داشت تا از کل منطقه بیرون برود. او این را به عنوان یک استراتژی اساسی می‌نگریست. او از افغانستان و سپس از عراق بیرون رفت و نمی‌خواهد در سوریه مداخله کند. برایش مهم نیست وضعیت خوب شود یا بد. او در تونس یا مصر هم مداخله نمی‌کند. راه حل هرچه می‌خواهد باشد اما او نمی‌خواهد مداخله کند وقتی به تازگی از منطقه دیدار کرد با هیچ یک از کشورهای حوزه بهار عربی دیدار نکرد. این پیام روشنی بود از اینکه او فاقد نفع و علاقه نسبت به کل منطقه است.
52301
نظر شما