آینده روابط اقتصادی ایران و اروپا چگونه خواهد بود؟

آرش پورابراهیمی: "ایران به سوی ثبات بیشتر حرکت می کند، آن هم در شرایطی که رشد بی ثباتی به یکی از ویژگی های منطقه خاورمیانه تبدیل شده است." این نخستین واکنش ویلیام چالمرز به انتخابات ریاست جمهوری اخیر در ایران است. او که استاد روابط بین الملل در دانشگاه لیدن هلند است امید دارد که رئیس جمهور جدید ایران بتواند روابط سیاسی و در نتیجه اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا را بهبود ببخشد.

"کمتر کسی تردید دارد که بهبود رابطه اقتصادی اروپا و ایران اکنون در گروی بهبود روابط سیاسی ایران با غرب است." دکتر چالمرز اعتقاد دارد که توسعه روابط اقتصادی ایران و اروپا برای هر دو سو منافعی را در پی خواهد داشت. او می گوید که تولیدکنندگان اروپایی اکنون با دو مشکل عمده مواجه هستند. نخست اینکه در داخل اروپا تقاضای مصرف کنندگان کاهش یافته و حتی در کشوری مانند آلمان نیز آخرین داده های اقتصادی از کاهش تقاضای مصرف کنندگان حکایت دارند.

از سوی دیگر در اقتصاد چین به عنوان دومین شریک تجاری اروپا  نشانه هایی از کند شدن رشد اقتصادی ظاهر شده و میزان واردات و صادرات چین در ماه ژوئن به میزان غیرقابل انتظاری کاهش یافته است. همه این ها باعث می شود که اروپایی ها از توسعه هر بازاری در جهان استقبال کنند، حتی اگر این بازار در مقایسه با بازار چین بسیار کوچک باشد. ایران در سال 2012 چهل و دومین شریک اقتصادی اروپا بود و 0.4 درصد از کل تجارت خارجی اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داد. تجارت ایران با اتحادیه اروپا در سال 2012 به 12 میلیارد و 883 میلیون یورو رسید که 7 میلیون و 356 میلیون یورو آن از اروپا راهی ایران شده بود و 5 میلیارد و 527 یورو آن  سهم واردات اروپا از ایران بود. تاثیر مسایل سیاسی بر روابط تجاری اروپا و ایران در سال 2012 به مراتب بیشتر از تاثیر بحران مالی جهانی سال 2008 بر روابط این دو شریک تجاری بود. واردات اروپا از ایران در سال 2009 و در واکنش به بحران مالی جهانی 41 درصد کاهش یافت اما در سال 2012 واردات اروپا از ایران کاهشی 68 درصدی را تجربه کرده است.

همچنین صادرات اروپا به ایران نیز در سال 2009 به میزان 8 درصد کاهش یافت اما در سال 2012 با کاهشی تقریبا 30 درصدی مواجه شد. تجارت میان دو کشور نیز از 27 میلیارد یورو در سال 2011 به نزدیکی 13 میلیارد یورو در سال 2013 کاهش یافته است. دکتر چالمرز می گوید که دلایل این کاهش شدید را نباید در مسایل اقتصادی جستجو کرد و باید آن را به روابط سیاسی میان ایران و غرب نسبت داد. به همین خاطر می توان گفت که روابط تجاری میان ایران و اروپا می تواند به مراتب بیشتر از رقم فعلی باشد و توان تجاری میان این دو شریک از پتانسیل کافی برای افزایش برخوردار است.

البته حتی کاهش مبادلات تجاری نیز از اهمیت تجارت با اتحادیه اروپا برای ایران نکاسته است. اتحادیه اروپا هنوز در میان پنج شریک اصلی تجاری ایران جای دارد و نزدیک به 10 درصد کل تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص داده است. دکتر چالمرز که به تازگی در کنفرانسی در مورد اتحادیه اروپا در آمستردام حضور داشته می گوید که در اروپا نه تنها این انتظار وجود دارد که روابط سیاسی و به همراه آن روابط اقتصاد با ایران بهبود یابد بلکه از چنین رخدادی استقبال هم می شود. البته او یک توصیه هم برای سیاستمداران ایرانی دارد. او می گوید همانطور که فرید زکریا در کتاب "جهان پسا آمریکایی" نوشته، جهان از دوران ضد آمریکایی در حال ورود به دوران پسا آمریکایی است و دیگر کمتر سیاستمداری برای کسب وجهه داخلی و بین المللی به رویکردهای ضدآمریکایی روی می آورد. به اعتقاد او شاید اکنون نیز زمان آن فرا رسیده باشد که ایران نیز از دوره ضد آمریکایی وارد دوران پسا آمریکایی شود. 

3131