به گزارش خبرآنلاین، امروز سالگرد درگذشت شیخ بهائی، دانشمند مشهور قرن دهم و یازدهم هجری است که در بسیاری از علوم از جمله علوم فقه، فلسفه، منطق، ریاضیات و نجوم تبحر داشت. یونسکو به پاس خدمات شیخ بهائی در علم ستاره‌شناسی سال 2009 را به نام او، سال «نجوم و شیخ بهایی» نام‌گذاری کرد. به بهانه این روز خلاصه ای از زندگینامه و فعالیت های این عالم بزرگ شیعه را مرور می کنیم.
مهاجرت از لبنان به ایران
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی در سال ۹۵۳ هجری قمری در بعلبک لبنان متولد شد. او در جبل عامل در روستایی به نام "جبع" یا "جباع" زندگی می کرد. نسب شیخ بهایی به حارث همدانى، صحابى جلیل القدر حضرت علی(ع) مىرسد. حارث همدانى در جنگ صفین و جمل از یاوران امیر مومنان بود.
محمد ۱۳ ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی به علت اذیت و آزار شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی و در پی دعوت شاه تهماسب صفوی، همراه خانواده و برخی یارانش به ایران مهاجرت کرد. چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در همان جا ساکن شدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد.
شیخ الاسلامی پایتخت صفوی
شیخ بهایی از علمای جامعی بود که به مهم‌ترین علوم زمان خود آگاهی داشت و حدود 95 کتاب و رساله در زمینه سیاست، حدیث، ریاضیات، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک تالیف کرد. میانه‌روی و اعتدال شیخ بهایی در مواجهه با دین و حکومت باعث شده بود که به رغم تلاش‌های او برای اثبات حقانیت تشیع، عده‌ای او را سنی‌مذهب و یا حتی زرتشتی بدانند.
دستخط منسوب به شیخ بهائی، مورخ ۱۰۰۸ه.ق. (شعری که در سفر حج نوشته شده)
وی در ادب بی نظیر بود و آثار برجسته‌ای به نثر و نظم پدید آورده که علاوه بر فارسی و عربی، شامل ترکی هم می‌شده است. بهترین منبع برای گردآوری اشعار بهائی، کشکول است تا جائی که به عقیده برخی محققان، انتساب اشعاری که در کشکول نیامده درست نیست.
شخصیت علمی، ادبی و اخلاق او باعث شد تا از ۴۳ سالگی شیخ‌الاسلام شود و در پی انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان از ۵۳ سالگی تا پایان عمر منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، عباس اول برعهده داشته باشد.
شیخ بهایى با اینکه در دربار بود، زاهدانه مى‌زیست. خانه‌‌اش پناهگاه فقیران و نیازمندان بود. او از قدرتى که در دربار داشت براى گشایش کار مردم استفاده مى‌‌کرد. سیاست او هدایت کارگزاران حکومت صفوى بود و در این راه تا اندازه‌اى موفق شد.
شیخ بهایی مردی بود که از تظاهر و فخر فروشی نفرت داشت و این خود انگیزه ای برای شهرت اخلاص شیخ بود. شیخ بهایی شاگردانی تربیت کرد که به نوبه خود از بزرگترین مفاخر علم و ادب ایران بودند. همچون فیلسوف و حکیم الهی ملاصدرای شیرازی و ملاحسن حنیفی کاشانی، که در فلسفه و حکمت الهی، فقه و اصول، ریاضی و نجوم سرآمد بودند.
یادگارهای معماری و عمرانی
یادگارهای بسیاری از هنر معماری شیخ بهائی در اصفهان و شهر های دیگر ایران، به جا مانده اند، که نه تنها در ایران بلکه در جهان پرآوازه است. مهم‌ترین خدمات شیخ‌بهائی در رونق بخشیدن به شهر اصفهان عبارتند از:
* ساخت منارجنبان و طراحی گنبد مسجد امام(شاه) اصفهان، که صدا را هفت مرتبه منعکس می کند.
* طرح مهندسی تقسیم آب زاینده رود برای هفت ناحیه از نواحی اصفهان که ویژگی های آن به تفصیل در سندی که به طومار شیخ بهائی شهرت دارد آمده است.
* طراحی کاریز نجف آباد معروف به قنات زرین کمر.
* تعیین دقیق قبلة مسجد امام (شاه) اصفهان.
*طراحی و ساخت شاخص ظهر شرعی در مغرب مسجد امام (شاه) اصفهان.
* حمام شیخ بهایی که آب آن تنها با نور یک شمع گرم می شد.
* اختراع سفیدآب که در اصفهان به "سفیدآب شیخ" معروف است. ("سفیداب شیخ" رنگدانه سفیدی است که از گذشته دور در نقاشی چه در غرب و چه در ایران به کار رفته است.)
از طرح های معماری که شیخ بهائی برای اماکن مذهبی انجام داد می توان به چند مورد زیر اشاره کرد:
* طراحی نقشه حصار شهر نجف.
* طراحی دیواری در صحن حرم حضرت( ع) در نجف اشرف به طوری که زوال خورشید را در تمام ایام سال مشخص می کند.
* طراحی صحن و سرای حرم حضرت رضا(ع) به صورت یک شش ضلعی .
سفرهای طولانی به کشورهای مختلف
علاقه شیخ بهائی به سیاحت، دیدن و تجربه اندوزى و همچنین حسادت اطرافیان در دربار صفوی نسبت به موقعیت و احترام او، علت سفرهای طولانی و پی در پی او بود به طوری که گفته اند حدود 30 سال از عمر خود را در سفر گذراند. شیخ بهائی از اصفهان به عراق و حجاز رفت و عتبات عالیات را زیارت کرده و حج خانه خدا را نیز به جا آورد. در سفرى به مشهد مقدس همراه شاه عباس، فاصله اصفهان تا مشهد رضوى را پیاده طى کرد. سفرى به کشور مصر داشت و در آنجا کتاب معروف خود، کشکول را تألیف کرد. شیخ بهائی همچنین به روم، شام و بیت المقدس پس از مراجعت از مصر سفر کرد.
آگاهی از زمان فرار رسیدن مرگ
نوشته اند که روزی شیخ بهائى به همراه گروهى از شاگردانش براى خواندن فاتحه به قبرستان رفت. بر سر قبرها مى‌‌نشست و فاتحه‌‌اى نثار گذشتگان مى‌‌کرد تا اینکه به قبر بابا رکن‌الدین رسید. آوایى شنید که سخت او را تکان داد. از شاگردان پرسید: «شنیدید چه گفت؟» گفتند: «نه». شیخ بهائى پس از آن، حال دیگرى داشت و همواره در حال دعا و گریه بود. مدتى بعد، شاگردانش از او پرسیدند که آن روز چه شنیده بود. گفت: «به من گفتند آماده مرگ باشم.»
رواق شیخ بهائی در حرم امام رضا(ع)
شش ماه گذشت و دوازدهم شوال 1030 قمری فرا رسید و روح ملکوتی آن عارف و عالم بزرگ به سوى معبود پر کشید. بیش از 50 هزار نفر در تشییع جنازه او شرکت کردند و اصفهان پایتخت صفویه غرق در ماتم مرگ او شد. علامه محمدتقى مجلسى نماز او را خواند و سپس پیکرش را به مشهد مقدس بردند و بنا به وصیت خودش در جوار مرقد امام رضا (ع) به خاک سپردند. قبر شیخ بهائی اکنون در رواقی به نام خودش در حرم امام رضا(ع) قرار دارد.
شیخ بهائی در کلام مراجع
* امام خمینی (ره): «یک طایفه از علما، از یک مقاماتى گذشت کردند و به سلاطین متصل شدند. با اینکه مى دیدند که مردم مخالفند، اما براى ترویج دیانت و ترویج تشیع اسلامى و ترویج مذهب این کار را کردند و سلاطین را به ترویج دین وادار کردند. این ها آخوند دربارى نبودند. این اشتباهى است که بعضی نویسندگان ما مى کنند.
نباید یک کسى تا به گوشش خورد که مثلا علامه مجلسى، محقق ثانى و شیخ بهائى با سلاطین روابط داشتند و همراهى شان مى کردند، خیال کنند که اینها مانده بودند براى جاه و مقام. این حرف ها نبود. آنها گذشت کردند؛ یک مجاهده نفسانى کردند براى این که مذهب را به وسیله آنها ترویج کنند.»
* آیت الله مکارم شیرازی: «شیخ بهائی دو علم جدید و قدیم را در حد اعلی می دانست. بزرگانی چون شیخ بهائی، ابوعلی سینا و شیخ طوسی را می توان با عنوان سند برترین ها شناخت و آثار این بزرگان را باید منتشر کرد و در اختیار محققان و نویسندگان عصر حاضر قرار داد.»
*آیت الله صافی گلپایگانی: «ابعاد مختلف شخصیت شیخ بهائی در فقه و عرفان باید برای جامعه ترسیم شود. شیخ بهائی از نوابغ بشر بود و به علوم مختلف آگاهی داشت. برخی افراد مسائلی مانند اعتقاد به تصوف را به ایشان نسبت داده اند که این تهمت نادرست است و شیخ مبرای از این مسائل بوده است.»
*آیت الله نوری همدانی : «شیخ بهائی از جمله علمایی است که با تلاش های خود به مذهب تشیع رسمیت بخشید.
تجلیل از شخصیت شیخ بهایی، کار ارزشمند و مقدسی است، چرا که شیخ بهایی در میان علمای اسلام، جایگاه مخصوص و والایی داشت. شیخ بهائی دارای ابعاد شخصیتی زیادی است که باید نسل امروز با شخصیت این عالم بزرگ بیشتر آشنا شوند.»
/6262
نظر شما