تصاویری از یک قرآن نفیس از قرن ششم هجری

71

سالها پیش (1375) توفیق یافتم کتاب «ذخیرة‌ الاخرة» را که کتاب دعای کوچکی شامل متن عربی دعاها با توضیحات فارسی متعلق به جامعه شیعیان سبزوار و نیشابور بود و توسط علی بن محمد بن علی بن عبدالصمد تمیمی در نیمه اول قرن ششم هجری نوشته شده بود، چاپ کنم. بعدها تصحیح دیگری از این کتاب توسط دوست دانشمند جناب سید محمد عمادی چاپ شد (تهران، 1383).
اخیرا برخی از نسخ قرآن آستانه قدس رضوی را ملاحظه می کردم. چشمم به مصحفی افتاد (ش 3202)  که نامی از علی بن محمد بن ابی الحسین بن عبدالصمد تمیمی روی آن بود و وی وقف نامه ای (از طرف واقف) برایش نوشته بود. طبعا زیبایی صفحه نخست و نام تمیمی که خاندانی مشهور و شیعی از خراسان قرن ششم است، توجهم را جلب کرد.
این یادداشت نشان می داد که سی پاره قرآن با یک صندوق وقف شده بوده و تاریخ وقف نامه هم شعبان 540 بوده و وقف بارگاه با برکت حضرت رضا علیه السلام بوده است.
چنان که در مقدمه ذخیرة‌الاخره نوشته ام، خاندان تمیمی یکی از خاندان های بنام شیعی در خراسان آن روزگار بوده و وجود این اثر دعایی به فارسی و باقی ماندن آن در نسخه های مختلف، دلیل بر تداوم شیعه در آن دیار از روزگاران کهن به این طرف است.
در این میان یک نکته دیگر هم جالب است که جامعه شیعه در آن دوره، قرن ششم هجری، در کار وقف قرآن فعال بوده و وجود این قرآن به روشنی مطالبی را که توسط افراطی های مخالف شیعه در باره نسبت دادن قول به تحریف قرآن به شیعه مطرح می کنند، باطل می کند.
زیبایی صفحه نخست این قرآن نشان می دهد که اثر مزبور از لحاظ هنری بسیار ارزشمند است. امیدوارم تا بحال در باره آن مطالبی نوشته شده باشد و اگر نشده کسانی که تخصص در خط و هنر و تذهیب قرآنی دارند بنویسند.

عین عبارت وقف نامه چنین است:
وقف و تصدّق هذا الاجزاء الثلثین مع الصندوق الشیخ علی بن الحسین المشرف النیشابوری رحمه الله لوجه الله و طلب ثوابه و ابتغاء‌ مرضاته علی رأس تربة سیدنا و مولانا علی بن موسی الرضا علیه السلم لیقرأ الصادر و الوارد و بدعاء لواقفه و لوالدیه و لاولاده وقفا صحیحا مؤبدا بتا ... لایباع و لا یوهب و لا یورث إلی أن یرث الله الارض و هو خیر الوارثین، فمن بدله بعد ما سمعه فانما اثمه علی الذین یبدلونه و ذلک بتاریخ شعبان سنة اربعین و خمس مائة و کتب علی بن محمد بن ابی الحسین عبدالصمد التمیمی و هو شاهد علی هذا الوقف تقبل الله منه و شکر سعیه.

اما چند نمونه از صفحات این قرآن (انتخاب از چند مورد متفاوت  ـ نه پیاپی ـ بوده است و همان طور که اشاره شد شماره عمومی این نسخه در کتابخانه آستان قدس 3202 است.