حسین عیدی‌زاده: پرتره «مبارز چریکی قهرمان» که تصویر چگوارا، انقلابی آمریکای لاتین را با کلاهی سیاه بر سر نشان میدهد توسط آلبرتو کوردا در تاریخ پنجم مارس 1960 در شهر هاوانا در کوبا گرفته شده است.
این عکس در مراسم گرمیداشت قربانیان انفجار کوبر گرفته شده و در اواخر دهه 1960 این تصویر چگوارا، رهبر جنجالی و تاثیرگذار به یکی از نمادهای فرهنگی تاریخ معاصر بدل شد.
کوردا گفته زمانی که این عکس را می‌گیرد به شدت محو حالت چهره چگوارا شده، چهره‌ای که به گفته او «تسلیم‌ناپذیری همیشگی» است، حالت چهره چگوارا در این عکس همچنین خشم و رنج او را با دیدن قربانیان نشان میدهد. البته کوردا چندین سال بعد گفت در این عکس حالت مصمم و نفوذناپذیر چه گوارا دیده می‌شود.
چگوارا در زمان گرفته شدن این عکس 31 سال داشت.
تاثیر و ماندگاری این عکس چنان است که انستیتو هنر مری‌لند آن را نماد قرن بیستم معرفی کرد و آن را معروف‌ترین عکس دنیا خواند. از روی این عکس نسخه‌های بسیاری کپی شده، نقاشی شده، براساسش مجسمه ساخته شده و... حتی به الگوی خالکوبی بدل شده است.
تاثیر این پرتره چنان بود که سال 2008 مستند «Chevolution» (انقلاب چه) به کارگردانی تریشا زیف درباره آن ساخته شد و در سال 2009 نیز مایکل کیسی کتاب «زندگی پس از مرگ چه: میراث یک عکس» را درباره آن نوشت.
ماجرای گرفته شدن عکس
در 5 مارس 1960 فیدل کاسترو، رئیس جمهور کوبا دستور داد مراسم یادبودی در گورستان کولون در هاوانا به یاد 100 کوبایی که در انفجار مشکوک لوکوبر (در تاریح 4 مارس 1960) کشته شدند، برپا شود. چگوارا که خود پزشکی ماهر بود، پس از این انفجار به بسیاری از مجروحان حادثه کمک کرده بود. او که وزیر صنعت در دولت جدید بود، خیلی کوتاه در مراسم شرکت کرد. کوردا هم که عکاس رسمی کاسترو بود، در مراسم حضور داشت.
پس از مراسم تشییع، کاسترو سخنرانی پرشوری در بولوار مالکون ایراد کرد و در آن برای اولین بار عبارت «وطن یا مرگ» را به کار برد. چگوارا در ساعت 11:20 دقیقه برای مدتی کوتاه در این سخنرانی حاضر شد و کوردا از فاصله هشت تا نه متری موفق شد دو عکس از او بگیرد.
عکسی که کوردا گرفت، پرتره چگوارا نبود و در دو سمت او بخشی از برگ‌های یک درخت نخل و چهره یک نفر ناشناس دیده می‌شود، اما کوردا می‌گوید همان لحظه گرفتن عکس نیز مطمئن بوده این عکس حالت پرتره دارد: «انگار همین دیروز بود... چهره او را در چشمی دوربین دیدم، با آن حالت خاص و عکس را گرفتم. هنوز هم تحت تاثیر این عکس هستم... واقعا مرا تکان داد.»
کوردا این عکس را با دوربین «Leica M2» با لنز 90 میلی‌متری گرفت و از فیلم کوداک پلاس-ایکس استفاده کرد. او درباره شیوه گرفتن این عکس گفته است: «این عکس حاصل دانش یا تکنیک نیست. این عکس حاصل یک اتفاق است، شانس و اقبال خالص.»
این عکاس در همین مراسم از ژان‌پل سارتر و سیمون دوبوار که از حامیان چگوارا بودند، نیز عکس‌هایی گرفت و عکس‌هایش از سارتر، دوبوار، کاسترو و چگوارا را برای مجله «رولوسیون» فرستاد. اما سردبیر مجله همه عکس‌ها، جز عکس چگوارا را کار کرد. کوردا که مطمئن بود این عکس بسیار قدرتمند است، دور آن را برید و به پرتره‌ای از چگوارا رسید. او این عکس را ظاهر کرد و در اتاق کارش کنار پرتره پابلو نرودا، شاعر شیلیایی به دیوار نصب کرد و تعدادی از کپی‌هایش را به دوستانش هدیه داد.
این عکس به شهرت نرسید تا اینکه در سال 1986 خوزه فیگوئه‌را که پسرخوانده کوردا و عکاسی ماهر بود، به او پیشنهاد داد نسخه‌هایی از این عکس را منتشر کند. البته پیش از این اقدام، عکس کوردا روی جلد کتاب «خاطرات بولیوی» که حاوی خاطرات چه از مبارزه در بولیوی است، ظاهر شد. این کتاب سال 1968 و پس از اعدام چگوارا در نهم کتبر 1967 منتشر شد.
کوردا هیچ گونه سود مالی از این عکس نبرد و تنها هدفش از انتشار آن، گسترش آرمان‌های آزادی طلبانه چگوارا بود. این عکاس بعدها گفت اگر جان‌جاکومو فلترینلی، ناشر کتاب «خاطرات بولیوی» برای هر نسخه فروش‌رفته کتاب به او تنها یک لیر پرداخت می‌کرد، او میلیونر می‌شد. البته کوردا، فلترینلی را بخشید و گفت کار او موجب گسترش این عکس در دنیا شد.
پرتره کوردا همچنین منبع الهام یکی از طراحی‌های معروف دنیاست. این طراحی کار جیم فیتزپاتریک است که همان سال 1967 منتشر شد. فیتزپاتریک در سال 1963 با چگوارا در ایرلند بطور اتفاقی دیدار کرده بود. چه که تبار ایرلندی داشت سوال‌های بسیاری از فیتزپاتریک جوان که در یک کافه کار می‌کرد، پرسیده بود و فیتزپاتریک که شیفته این انقلابی بود، از این مصاحبت بسیار خشنود بود.
آلبرتو کوردا
پرتره چگوارا، یکی از نمادهای مقاومت و مبارزه با استعمار است و هر جا حرکتی اعتراضی در جریان باشد، خیلی راحت می‌شود، این عکس را روی پیراهن یا در دست معترضان دید.
57241
نظر شما