پیش بینی سرانجام مذاکرات اتمی ‏با استفاده از تئوری بازی/ مشکلات حل می شود؟

آرش پورابراهيمي: خبر اختراع دستگاهی برای پیش بینی آینده توسط یک ایرانی با واکنش همراه با تعجب بسیاری از رسانه های داخلی و حتی چندین رسانه خارجی همراه بود. اگرچه جزییات چندانی از نحوه عملکرد و همچنین موارد پیش بینی شده توسط این دستگاه منتشر نشده است اما کمتر کسی ادعاهای مطرح شده توسط مخترع دستگاه را جدی تلقی کرده است. با این حال موارد قابل توجهی از تلاش برای پیش بینی آینده می‏توان یافت که در آن ها تلاش شده تا پیش بینی هایی با بهره گیری از شیوه های پیچیده ریاضی صورت گیرند. از آنجا که هدف این گزارش، بررسی شیوه های متداول پیش بینی نیست، از بیان انواع این شیوه ها صرفنظر می‏شود و تنها به یکی از آن ها که پیش بینی با استفاده از نظریه بازی است، پرداخته خواهد شد. نظریه بازی اکنون جایگاه قابل توجهی در علوم مختلف از جمله علم اقتصاد و سیاست یافته است به خصوص که از این نظریه برای تحلیل رفتارهای انسانی و البته پیش بینی آن ها بهره گرفته می‏شود. یکی از افرادی که در زمینه پیش بینی با بهره گیری از تئوری بازی شهرت بسیاری کسب کرده، پروفسور بروس بونو دی مسکیتا (Bruce Bueno de Mesquita) است، او که استاد دانشگاه نیویورک محسوب می‏شود، تاکنون پیش بینی های بسیاری را به درستی انجام داده، اعتقاد دارد که نتیجه پیچیده ترین مذاکرات سیاسی و اقتصادی قابل پیش بینی هستند. البته شرکت مشاوره ای که دی مسکیتا راه اندازی کرده تنها یکی از مجموعه شرکت هایی است که اکنون با بهره گیری از مدل سازی های برپایه تئوری بازی به شرکت های حقوقی، شرکت های اقتصادی و دولت ها مشاوره می‏دهند. به گفته یکی از برندگان نوبل اقتصاد سال 2005، اکنون بسیاری از شرکت هایی که قصد دارند در مناقصه ها شرکت کنند، با شرکت های مشاوره ای مشورت می‏کنند تا بتوانند پیشنهادی را ارایه دهند که شانس برنده شدن بیشتری داشته باشد. توسعه استفاده از نظریه بازی در عملکرد شرکت ها به حدی است که برای مثال از نام شرکت کامپیوتری آی بی ام (IBM) تا بانک ا بی ان آمرو (ABN- AMRO) در میان فهرست مشتریان یک شرکت هلندی مشاوره در زمینه پیش بینی های مبنی بر نظریه بازی به چشم می‏خورد. البته استفاده از تئوری بازی تنها به اقتصاد محدود نمی‏شود، در سال 2007، ارتش آمریکا اطلاعات محرمانه ای را در اختیار دی مسکیتا قرار داد تا او با استفاده از این اطلاعات پیش بینی کند که انتقال یک ناو هواپیمابر به نزدیکی آب های کره شمالی چه پیامدهایی در پی خواهد داشت. حتی از تئوری بازی برای پیش بینی عملکرد تروریست ها و محل اختفای آن ها نیز بهره گرفته می‏شود و گفته شده که نرم افزارهای مربوط به تئوری بازی در یافتن محلی که اسامه بن لادن در آن مخفی شده بود نقش داشته اند.

راز موفقیت دی مسکیتا چیست؟

بروس بونو دی مسکیتا می‏گوید که او کار ویژه ای برای پیش بینی ها انجام نمی‏دهد و هیچ بینش خاصی در این زمینه ندارد بلکه تنها از علم بهره می‏گیرد. به اعتقاد او بسیاری از افراد به محض اینکه در مورد پیش بینی های او می‏شوند، به یاد جادوگری می‏افتند اما کاری که او انجام می‏دهد تنها مدلسازی، وارد کردن داده ها و مشاهده نتایج است. او می‏گوید موارد زیادی هستند که می‏توان آن ها را پیش بینی کرد اما مواردی هم هستند که پیش بینی آن ها فعلا امکانپذیر نیست. مسکیتا می‏گوید که اگر می‏خواهید از تغییرات بازار سهام مطلع شوید، متاسفانه من چنین اطلاعاتی ندارم و فکر نمی‏کنم که در آینده ای نزدیک نیز چنین پیش بینی هایی امکانپذیر باشد. او همچنین می‏گوید که روزانه افراد زیادی با او تماس می‏گیرند تا از پیش بینی او برای شماره بلیت برنده در بخت آزمایی ها مطلع شوند اما او پاسخی برای آن ها ندارد. او می‏گوید تئوری بازی شاخه ای از ریاضیات است که رفتار و تصمیمات افراد را پیش بینی می‏کنند، افرادی که البته عقلایی هستند، به این معنی که از ترجیحاتشان مطلع هستند و می‏دانند چه چیزی را می‏خواهند و چه چیزی را نمی‏خواهند. به اعتقاد مسکیتا، تقریبا همه افراد عقلایی هستند و مواردی مانند کودکان دو ساله و یا بیمارانی که به اسکیزوفرنیک مبتلا هستند در میان افرادی که عقلایی نیستند جای می‏گیرند. داده هایی که به مدل وارد می‏شوند، تاثیر قابل ملاحظه ای بر نتیجه پیش بینی ها دارند و به همین خاطر نحوه جمع آوری اطلاعات، اهمیت بسیاری می‏یابد.

نتیجه مذاکرات هسته اي ایران چه مي شود؟

در تحقیقی که توسط مسکیتا برای پیش بینی نتیجه مذاکرات اتمی انجام شد، پروژه جمع آوری داده های مربوط به پرونده هسته ای ایران بسیار گسترده بود چرا که بر خلاف باور رایج که در آن تنها رهبران کشورهای گروه 1+5 و مقامات ایرانی به عنوان بازیگران این پرونده دیده می‏شوند، در عمل دامنه گسترده تری از افراد بر پرونده اتمی ایران تاثیرگذارند. مسکیتا در بخش مربوط به طراحی این تحقیق نوشته که به طور حتم مقامات ایران و آمریکا بر نتیجه مذاکرات تاثیرگذارند اما اگر تنها به رای هرم قدرت توجه کنیم، گمراه می‏شویم چرا که اطراف افرادی که در راس قرار دارند را مشاوران اشغال کرده اند. برای مثال در مورد پرونده ایران، رئیس جمهور آمریکا با وزیر امور خارجه، وزیر دفاع و روسای نهادهای امنیتی مشورت می‏کند و وزیر دفاع یا وزیر امور خارجه نیز اطلاعات جامعی در مورد ایران ندارند و آن ها نیز در این مورد از نظریات مشاورانشان بهره می‏برند. به همین خاطر مجموعه گسترده ای از افراد تاثیرگذار و تصمیم ساز در فرآیند مذاکرات اتمی وجود دارند که باید مورد توجه قرار بگیرند. همچنین کشورهای درگیر این پرونده که بر نتیجه نهایی آن نقش دارند نیز تنها به پنج عضو دایم شورای امنیت به همراه آلمان و البته ایران محدود نمی‏شوند بلکه کشورهایی از جمله مصر، عربستان سعودی و ژاپن نیز در تاثیرگذاری بر تصمیم گیرندگان پرونده اتمی ایران نقش ایفا می‏کنند و علاوه بر این ها باید سازمان ملل متحد را نیز در نظر گرفت.

نتایج مدلسازی مذاکرات اتمی ایران نشان می ‏دهد ایران توان هسته ای خود را حفظ خواهد کرد و فعالیت اتمی همانطور که مقامات ايران گفته اند، متوقف نخواهد شد. نتیجه بدست آمده نیز اگرچه برای آمریکا خوشایند نیست اما آمریکا می‏تواند با آن کنار بیاید و در واقع به آن تن بدهد تنها به شرطی که اطمینان حاصل کند که ایران مقادیر غنی سازی با درجه بالا را به طور گسترده عملیاتی نخواهد کرد. به گفته مسکیتا، غرور ملی، متغیری است که در مذاکرات اتمی برای ایرانی ها اهمیت بسیاری دارد و از آنجا که ایرانی ها در مورد پیشنهاداتی که غرور ملی آن ها را خدشه دار می‏کند، نرمش نشان نمی‏دهند به همین خاطر از حق غنی سازی خود صرفنظر نمی‏کنند. طبق پیش بینی مسکیتا، به مرور زمان از نقش و تاثیر افرادی که سیاست ایجاد تنش با غرب را دنبال می‏کنند، در پرونده اتمی و صحنه سیاسی ایران کاسته خواهد شد و در مقابل افراد و گروه هایی که سابقه فعالیت بین المللی دارند و مورد اطمینان مقامات عالیرتبه ایران هستند، از جایگاه بهتری برخوردار خواهند شد تا بتوانند در مذاکره با غرب از شدت تحریم های اقتصادی علیه ایران بکاهند.

3535