ویژگی هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد

عبدالرضا غفرانی* 

هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر سال جاری، در شرایطی با حضور روسا، وزرای خارجه کشور ها و نمایندگان گروهها و نهاد مختلف جهانی تشکیل شد که اوضاع بین المللی در یک سال گذشته به سرعت در حا ل تغییر، و بروز بحران های متعدد در گوشه و کنار جهان واقعیتی غیر قابل انکار بوده است. به همین دلیل، وجود یک سازمان بین المللی نظیر سازمان ملل متحد کاملا ضروری و تقویت هر چه بیشتر آن توسط اعضای آن، اعم از بزرگ و کوچک، توسعه یافته و در حال توسعه اجتناب ناپذیر بوده و بیش از هر زمان دیگر احساس می شود.

این سازمان اکنون وارد هفتادمین سال حیات خود شده است و بزرگترین و بهترین مکان برای بیان نقطه نظرات و دیدگاههای کشور های جهان نسبت به مسائل و معضلات جهانی و ارائه راه حل برای آن ها می باشد. مهمتر آن که در مدت چند هفته که این اجلاس جریان دارد مردم جهان از واقعیاتی که در جای جای دنیا می گذرد ، به خصوص با وسایل ارتباط جمعی پر شتاب آگاه می شوند.
اکنون دیگر بر همگان روشن و واضح است که بسیاری از مسائل میان کشورهای جهان که معمولا میان دو طرف وجود دارد و نیز معضلات بین المللی ، در این سازمان جهانی بهتر و گاه سریع تر حل و فصل می شود.

اما تحقق چنین هدفی مستلزم همکاری و کمک دسته جمعی اعضای این سازمان است. هر یک از اعضای سازمان ملل متحد ، اعم از بزرگ و کوچک ، دارا و ندار و قدرتمند و یا ضعیف در حد توان خود و شرکت در این همکاری و کمک دسته جمعی می توانند موثر و مفید باشند و اهتمام ورزند. اکنون دیگر به کشورهای بزرگ این سازمان و به خصوص کشورهای عضو شورای امنیت این سازمان و دارای حق وتو نیز ثابت شده است که سازمان ملل متحد ، علی رغم مشکلات و یا کاستی هائی که دارد، ولی دارای منبع عظیمی از تجارب است که همین در حل معضلات جهانی بسیار موثر و کار ساز بوده است و می تواند باشد . نمونه های آن فراوان است که در این مقال نمی گنجد .
اما باید در نظر داشت سیستم حاکم بر سازمان ملل متحد، همان طور که قبلا هم اشاره شد باید تقویت گردد و طبعا سیاست ها و خط مشی های یک جانبه و نیز تکروی ها در این سازمان دیگر نباید جائی داشته باشد.

به طور کلی قاعده برد- باخت که اکنون باید آن را منسوخ دانست، نمی تواند حاکم بر روابط کشور ها باشد. این واقعیت بار ها و بارها در معضلات و بحران های بین المللی در طول چند دهه اخیر کاملا به اثبات رسیده است . بی تردید ا اصل برد - برد باید جایگزین آن شود.

این کاملا درست است که مجمع عمومی امسال طبعا با اجلاس های گذشته تفاوت های زیادی دارد. البته با تحولات سریع در عرصه بین المللی، این تفاوت و یا ویژگی امری عادی و طبیعی است. این تفاوت ها همراه با تجربیات گرانبهائی بوده است که بر همه اعضای سازمان ملل متحد فرض است که از آن بهره برده و در مواردی به آن رجوع کنند.
این تجربیات، اکثرا حاصل دوره تصدی دیپلمات ها و سیاستمدارانی نظیر "داک هامرشولد"(سوئدی ، که حتی جان خود را در جریان تلاش برای حل معضل کنگو از دست داد)، "اوتانت " ( میانماری) ، خاویر پرز دو کوئیار ( پرو) و بالاخره کوفی عنان ( غنا) بوده است .
بی تردید هر یک از دیگر افرادی که در سمت دبیر کل سازمان ملل متحد مسئولیت داشته اند به نوبه خود منشا خدماتی بوده اند که منبع تجربیاتی را -که ذکر آن رفت- غنی تر ساخته اند.

اما به نظر نگارنده ، یکی از دوره هائی که سازمان ملل متحد ویژگی خاص و همراه با موفقیت های بیشتری داشته است دورانی بود که "خاویر پرز دوکوئیار" سمت دبیر کل این سازمان را داشت. یک بررسی و مطالعه اجمالی صحت چنین نظری را ثابت می کند . "جیان دومیینیکو پیکو" دستیار عالی ایتالیائی "د کوئیار " در کتاب ارزشمند خاطرات همکاری با "دکوئیار " تحت عنوان "مردی بدون اسلحه " ( From a Man Without The Gun ) به تلاش هائی که برای حل معضلات متعدد در طول هشت سال دبیر کلی دکوئیار انجام شده است توضیح می دهد. قبرس، افغانستان، مساله گروگان ها، جنگ ایران و عراق و... از جمله این مسائل هستند که نقش و اهتمام سازمان ملل متحد پررنگ تر بوده است . البته نمی توان سایر شرایط را که در حل این معضلات موثر بوده اند، نادیده گرفت ولی در عین حال نقش دبیر کل سازمان ملل متحد در ارتباط با این معضلات برجسته تر بوده است.

"پیکو " در این کتاب می گوید ، که او به عنوان دستیار دبیر کل، این ذهنیت را در دکوئیار تقویت کرد که سازمان ملل متحد دیگر نباید فقط وظایفش "حفظ صلح" (Peace Keeping ) بلکه "ایجاد صلح " (Peace Making ) باشد . طبعا چنین دیدگاهی، سازمانی قوی تر و با کارآئی بالاتری را ایجاب می کند. این امر حاصل نمی شود مگر با آن چه گفته شد یعنی همکاری جمعی همه کشور ها .

نهایت آن که این مقال را با نظر دکتر پل مایکل کندی مورخ برجسته به پایان می بریم که در کتاب با ارزش خود تحت عنوان پارلمان بشر ( The Parliament of the Man) این نظریه را به شایستگی مطرح می سازد که سازمان ملل متحد ، علی رغم تمام مشکلات و نقائصی که دارد، اگر وجود نداشت، شاید جهان اکنون جای نا امنی بود. این واقعیتی است که دیگر کسی نمی تواند منکر آن شود و کاملا درست است.

دیپلمات سابق و کارشناس ارشد مسائل بین‌المللی

5252