​میدان شهرداری رشت، اولین میدان بلدیه ایران بود

میدان شهرداری رشت با وسعتی حدود هفت هزار متر مربع که اولین میدان بلدیه ایران به شمار آمده و بعنوان هسته مرکزی شهر رشت محسوب می شود.

شهر رشت مانند دیگر شهرهای قدیمی و کهن، نقطه آغازش به درستی مشخص نیست و مبداء آن نیز با سخنان مجهول و افسانه همراه است. رشت ابتدا قصبه‌ای بود که در میان دو رودخانه گوهررود و سیاهرود قرار داشت و از این جهت نیز قدمت دیرینه دارد ولی از جهت سابقه ی شهری "حمدا... مستوفی " در قرن هشتم هجری از این شهر نام برده است.

نام قدیمی رشت "دارالمرز"یا "دارالامان" بوده که قبل از این دو به آن "بیه" می‌گفتند،بیه در لغت‌نامه‌ها،رود و یا مصب بین دو رودخانه معنی شده است و چنین به نظر می رسد که دلیل این نامگذاری قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه است که به مثابه حفاظ و دیوار شهر محسوب می‌شود.

نام رشت اولین بار در کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب که از مولفی ناشناخته در سال ۳۷۲ (هجری قمری) تالیف شده، با صفت ناحیه بزرگ آمده است، در مورد وجه تمثیه رشت، نظریه‌های گوناگون و متفاوتی ارائه شده که عمدتا به معنی فرو افتاده قلمداد می‌شود.

دهخدا نیز معتقد بود: چون شهر رشت در سال نهم هجری ساخته شده برای نام این مکان از ماده تاریخ آن استفاده کرده‌اند و کلمه رشت به حساب ابجد ۹۰۰ هجری است.

مجموعه میدان شهرداری رشت که شامل کاخ شهرداری و نیز موزه پست و ساختمان قدیمی هتل ایران است در اوایل سلطنت رضا شاه پهلوی(۱۳۰۴-۱۳۲۰ ه. ش) احداث شده است کاخ شهرداری رشت یا عمارت شهرداری رشت ساختمانی است که در ضلع غربی میدان شهرداری در شهر رشت با الهام از معماری سن پترزبورگ توسط آرتم سرداراف معمار ارمنی آلمانی مقیم رشت ساخته شد و از آن زمان تاکنون به عنوان ساختمان شهرداری رشت مورد استفاده قرار گرفته‌است و مجموعه بناهای شهرداری در تاریخ ۲۶ آذر ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۵۱۶ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

میدان مرکزی شهر رشت در شمار میدان‌هایی است که به منظور متمرکز ساختن بخشهای اداری، تجاری، در اوایل دوره پهلوی با بهره‌گیری از عناصر معماری و شهرسازی مغرب زمین و تلفیق آنها با معماری ایرانی در رشت ساخته شد.میدان شهرداری رشت با وسعتی حدود هفت هزار متر مربع که اولین میدان بلدیه ایران به شمار آمده و به عنوان هسته مرکزی شهر کاربردهایی چون تجاری، اداری، تفریحی،فرهنگی و اجتماعی داشته و سال‌ها با نام میدان شهدا شناخته شده است.

در گذر تاریخ انقلاب و در ۸ سال جنگ تحمیلی میدان شهرداری یا شهدای رشت همواره محل تجمع رزمندگان استان گیلان برای اعزام به جبهه و جنگ بوده و همچنین مردم شهر رشت در مناسبت‌های مختلف سیاسی و مذهبی در این میدان تجمع می‌کنند.

به گفته خواجه اصیل الدین محمد زوزنی استاد ابوجعفر کسی بود که اکثریت قوم گیلان را ارشاد و هدایت کرد تا به اسلام روی آورند،پس از مرگ این بزرگ مرد او را بر روی تپه ای در رشت که اکنون بنای ساختمان شهرداری است دفن کردند و در طی سال‌ها برای او مقبره‌ای ساخته شد و در کنار این مقبره گورستانی شکل گرفت،بقعه استاد ابوجعفر بود که از دوران صفویه به بعد به سید ابوجعفر و در تلفظ مردم رشت استاجعفر مشهور شده بود در زمان ساخت و ساز ساختمان بلدیه رشت در سال ۱۳۰۴ خورشیدی این بنا تخریب شد و اکنون از بقعه فقط قبری در حیاط شهرداری باقی مانده است و در قسمتی از گورستان کتابخانه ملی رشت و در بخشی دیگر ساختمان مخابرات بنا شد.

محمود نیکویه مورخ و نویسنده گیلانی در زمینه احداث میدان شهرداری در گفت‌وگویی با بیان اینکه با احداث ساختمان شهرداری، بتدریج میدان شهرداری نیز احداث شد،اظهار کرد:میدان شهرداری در آغاز به صورت میدان دایره ای شکل کوچکی بود که در سالهای بعد با احداث خیابان شاهپور (رضا شاه سابق و شریعتی کنونی) بر وسعت آن افزوده شد و با تخریب باغ نظمیه در روبروی اداره شهربانی و گلباغ در دو طرف میدان ایجاد شد.

وی افزود: در دوران حکومت پهلوی دوم، هم زمان با جشن های دوهزارو پانصدساله شاهنشاهی در سال ۱۳۵۰ خورشیدی گلباغ های ایجاد شده که یکی در جلو خیابان شیک و دیگری مقابل اداره ی پست قرار داشته، تخریب و میدان کنونی شهرداری رشت احداث شد و درحال حاضر پس از گذشت ۵۴سال از زمان ساخت آن در راستای اجرای پیاده راه فرهنگی این میدان زیبا کاملا تخریب شده است.