مقامات عربستان یک هفته پس ازتهاجم به اماکن دیپلماتیکی این کشور در ایران همچنان به حملات بی امان خود به تهران ادامه می دهند.آنها موفق شدند در این کارزار،شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب را البته نه آنگونه که انتظار داشتند با خود همراه کنند. شورای همکاری و اتحادیه عرب طی روز های شنبه و یکشنبه دریک انتظارکاملا طبیعی، همراهی آشکار و نه الزاما همدلی خود با ریاض را اعلام وایران را محکوم کردند.خب غیر از این چه توقعی بود!؟و لحن تند بیانیه ها چه تفاوتی با دیگر موارد مشابه در سال های گذشته داشت؟.اما این سوال جدی مطرح است" آیا عربستان به هدف نهایی خود برای ایجاد یک ائتلاف جهانی علیه تهران" دست یافت؟.در اثباتی ترین نگاه عربی هم پاسخ منفی ست.
برخی دیپلمات های غربی مقیم امارات معتقدند مجموع اتفاقات یک هفته اخیر خصوصا مواضع بسیاری از کشورها در قبال ایران ،عربستان رادر میانه راه به این نتیجه رساند مجموع محاسباتشان چندان دقیق نبوده و تحقق یک اجماع عملی سیستماتیک علیه ایران تقریبا امرغیر ممکنی خواهد بود.یک مقام عالیرتبه وزارت خارجه عمان می گوید قبل از نشست های شورای همکاری و اتحادیه عرب به همتایان عربستانی خود پیغام دادیم " باید درک کنند اعراب تا آنجا که به محکومیت حمله به سفارت باشد با آنها همراهی خواهند کرد،اما نه بیشتر. در بین اعراب دیدگاه های سیاسی یکسانی درباره ایران وجود ندارد".
از سوی دیگر به نظر میرسد نحوه برخورد مسئولان ایران با بحرانی که از درون تهران شکل گرفت، در مهارسرعت عمل سعودی ها نقش مهمی رابازی کرد.مسئولان ایران هرچند در ساعات اولیه حمله به سفارت عربستان دچار شوک امنیتی شدیدی شدند، اما بلافاصله و به گونه یی شگفت انگیزبر اعصاب خود مسلط واز تعمیق یک بحران و بازی حجازی"رم دادن شتر در بیایان" که می توانست دستاوردهای 2 سال تنش زدایی در سیاست خارجی رئیس جمهور روحانی را به زیر سوال ببرد جلو گیری کردند .ظریف وزیر خارجه ایران با خونسردی در نیویورک تایمزنوشته است" در بحران اخیرپاسخ ما همراه با خویشتن داری بوده است".خویشتن داری تعجب برانگیزی که ریاض دردومین محاسبه خود آن را پیش بینی نکرده بود.متقابلا نحوه برخورد ایران با بحران اخیرموجب شد حتی مواضع دولت های غربی خصوصا ایالات متحده که مقامات سعودی حساب ویژه یی روی آن باز کرده بودند، ازانتظار تهران فراتر نرود. سومین اشتباه محاسباتی عجیب و غیر قابل پیش بینی ریاض در همین جا نمایان شد.
اما اینکه مقامات عربستانی با کدام دلایل و چرا به این نتیجه رسیدند با ایجاد مسئله خود به بحران فراگیر عربی می توانند بازی را به یک دومینوی ضد ایرانی آنهم در آستانه اجرای توافق هسته یی و بازگشت ایران به جامعه بین المللی (2 برنامه و وعده محوری پرزیدنت روحانی)تبدیل کنند؟ به یک سوال مهم تبدیل شده.آیا با تداوم بحران می خواهند سنت در حال رنگ باختن "امنیت منطقه فقط با ما" را زنده نگه دارند؟. شاید این چندان ارتباطی با ایران، سیاست های این کشوردر منطقه و وقایع اخیردر تهران نداشته باشد،اما به گونه یی مستقل اقدامات سعودی ها و اعراب محافظه کار خلیج فارس مدتهاست که توجه محافل سیاسی و امنیتی اروپا و ایالات متحده را به سوی خود جلب کرده. جدای از گزارش های امنیتی سال های 2006 تا 2011 نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده خصوصا نهاد اطلاعات ملی آمریکا، NIE ،گزارش یک ماه پیش سازمان اطلاعات خارجی آلمان به وضوح از اقدامات نگران کننده سعودی ها و عواقب امنیتی ایدئولوژی حاکم بر عربستان در منطقه و سراسر جهان پرده برداشته است.
اما دلیل این اقدامات چیست؟.شاید فقدان یک نیروی موثر و متعادل کننده در منطقه مانند ایران؟ و یا اعتماد کردن بیش از اندازه به کشورهای محافظه کار عرب!؟، که بازهم خود ناشی از علت اول می تواند باشد. این را نمی دانم! اما نتیجه آن فقدان و این اعتماد موجب شده اعراب عملا امنیت و ثبات استراتژیک منطقه طی 3دهه اخیر را به گروگان بگیرند. اکنون به نظر می رسد عربستان با بالابردن درجه حرارت خاورمیانه و خلیج فارس،در صدد حفظ گروگان خود وتداوم سنت رو به زوال "امنیت اتکایی و منافع مشترک" با متحدان غربی ست.اما این استراتژی کهنه با توجه به دکترین جدید ایالات متحده در منطقه به 3 دلیل در حال تغییر است اما ریاض حاضر به پذیرش آنها نیست.نخست، اعراب محافظه کار دیگر نمی توانند هزینه ها و مسئولیت تامین امنیت و ثباتی که خود عامل برهم زدن آن هستند را متوجه غرب و مشخصا ایالات متحده کنند.دوم، همانگونه که پرزیدنت اوباما از سال2013 تاکید کرده "اعراب و متحدان منطقه یی ما خود باید این مسئولیت ها به عهده بگیرند. این انتظار که ما برای آنها باید بجنگیم و هزینه بدهیم دیگرقابل قبول نیست".سوم،تغییر نگاه غرب درهمکاری با ایران به هر دلیل و یا منتج ازهر تجربه قبلی که باشد، سیاستی راهبردی ست و بروز حوادثی مانند وقایع تهران نمی تواند بر آن تاثیری بگذارد.مشکل این است که ریاض حاضر به قبول این دکترین نیست.بله ؛آنها درست متوجه شده اند!آلیس دیگر نمی تواند و نباید در سرزمین عجایب تنها زندگی کند.matinmod@gmail.com
نظر شما