تقلای نوری مالکی؛ خودخواهی سیاسی یا تدبیر دیپلماتیک؟

سارا معصومی : دعوا در عراق بر سر نخست وزیری بالا گرفته‌است. درست در روزهایی که ایالات متحده و همراهان غربی‌اش به خود برای برقراری دموکراسی و برگزاری انتخاباتی آرام در کشوری که شش سال پیش در اختیار دیکتاتوری صدام حسین بود، می‌بالند در داخل عراق اوضاع سیاسی چندان مساعد نیست. ذات برگزاری انتخابات شاید دستاوردی غیرقابل انکار برای عراقی‌هایی باشد که بیش از سه دهه تنها خشونت و نفاق مذهبی را تجربه کرده‌بوند اما اتفاق‌های پس از انتخابات است که قد و قواره دموکراسی برپا شده در عراق را به تصویر می‌کشد.

نوری مالکی جامه نخست وزیر را بر تن دارد با تعداد آرای 89 کرسی در دست. همزمان آقای ایاد علاوی شیعه سکولار که سابق بر این هم یک‌بار در عراق پس از صدام نخست وزیر بوده‌است در قامت برنده این انتخابات ظاهر شده و البته 91 کرسی را در چنته دارد . برای تشکیل دولت ؛نخست وزیری به حداقل 163 کرسی در پارلمان عراق نیازمند است و این رقم یعنی نیاز به ائتلاف.
آسوشییتدپرس در تازه‌ترین گزارش خود از تحولات عراق می‌نویسد:حرکت‌های نوری مالکی پس از انتخابات نشان داد که او می‌خواهد تمام تلاش خود را بر این انتخاب متمرکز کند حتی اگر بداند این تقلاها آرامش به دست آمده در عراق در یک سال گذشته را به ناآرامی‌های میان شیعه و سنی و البته جنگ‌ داخلی می‌کشاند.

نوری مالکی از زمان اعلام نتیجه انتخابات به ایاد علاوی تبریک نگفته و تلاش شبانه‌روزی را برای تشکیل دولت آغاز کرده‌است . البته چندان دور از ذهن نیست که مالکی با توجه به محبوبیت به دست آورده در چند سال گذشته زودتر از ایاد علاوی بتوان ائتلاف ملی را تشکیل دهد . همان سرنوشتی که یک سال و چند ماه پیش در اسرائیل بر سر حزب لیکود آمد . در آن انتخابات هم کادیما به رهبری تزیپی لیونی اکثریت آرا را در اختیار داشت اما در نهایت به دستور رئیس‌جمهوری رژیم اسرائیل ، نتانیاهو که در رتبه دوم ایستاده بود مسئولیت تشکیل دولت را در اختیار گرفت.

آسوشییتدپرس ادعا می‌کند که نوری مالکی برای کنار زدن ایاد علاوی به هر ترفند قانونی دست می‌زند. در جریان انتخابات هفتم مارس علاوی که سابقه دوستی دیرینه‌ با ایالات متحده و نزدیکی به اعراب بیش از ایران را در پرونده دارد ، دستانش را به عنوان برنده بالا برد . اکنون مالکی تمام تلاش خود را می‌کند تا همین دستان علاوی را از قدرت کوتاه کند . برخی تحلیل‌گران ادعا می‌کنند که آقای نوری مالکی با اصرارهای خود برای بقا در قدرت در حقیقت نوعی خودخواهی سیاسی را به تصویر می‌کشد و باید برای حفظ آرامش در عراق که به سختی و با زحمت‌های شبانه‌روزی خود او به دست آمده است ، از کنار کرسی نخست وزیری بگذرد .

همزمان در کاخ سفید ، باراک اوباما دموکرات فاصله خود را با انتخابات عراق حفظ کرده و حتی برای نشان دادن عدم دخالت خود در این روند، سه ساعتی را در افغانستان می‌گذراند تا نشان دهد که اولویت نخست او در دستگاه دیپلماسی کابل است و نه بغداد . اما بر هیچ‌کس پوشیده نیست که تحقق استراتژی خروج زودهنگام از عراق که اوباما در نخستین روزهای حضور در قدرت وعده ان را داده بود، در گرو آرامش نسبی در عراق است. تا پایان سال آتی میلادی آمریکایی‌ها باید خاک عراق را ترک کنند و هرگونه ازسرگیری تنش در این کشور می‌تواند به ضرر استراتژی اوباما در این کشور جنگ‌زده تمام شود.

با بالا گرفتن بحث انتخاب نخست وزیری در عراق ، رسانه‌های خارجی ادعا می‌کنند که دخالت‌های خارجی مانع از به ثمر نشستن میوه انتخابات در عراق پس از هفتم ماه مارس می‌شود . همزمان در کشوری که نهال دموکراسی در آن تنها شش سال سن دارد، قطعا قوانین تصویب شده در پارلمان در خصوص تحولات پس از انتخابات و کشمکش‌های سیاسی از قدرت جرایی چندانی برخوردار نیستند .
در این میان درست مانند حوادث پیش از انتخابات که منجر به آغاز روندی به نام بعثی‌زدایی در عراق شد، مجددا این بحث برای زیر سوال بردن حق علاوی هم مطرح شده‌است . در عراق بسیاری از اهل تسنن ادعا می‌کنند که مالکی کمیته‌ای متشکل از شیعیان برای دور نگاه داشتن اهل تسنن از قدرت به راه انداخته است . این طیف ادعا می‌کنند که کمیته مذکور نیز مانند حزب‌الله لبنان ، حضور اهل تسنن در قدرت را تحمل نمی‌کند!

آسوشییتدپرس در ادامه گزارش خود ادعا می‌کند که شاید نوری مالکی در روند اجرایی این کمیته دخالتی نداشته باشد اما عملکرد این کمیته در مرحله نخست به نفع آقای مالکی است . ادامه روند حذف کاندیداهای حاضر در لیست العراقیه می‌تواند دست علاوی را از نخست وزیری کوتاه کند و البته اهل تسنن را خشمگین به جان هموطنان بیندازد .
نوری مالکی چند روز پس از اعلام نتیجه انتخابات ، به دیوان عالی عراق رفته و خواهان تعریفی برای بزرگترین بلوک سیاسی در پارلمان شد . بر اساس تعریف جدید وارد شده به قانون اساسی، بزرگترین بلوک سیاسی موجود در پارلمان می‌تواند برای انتخاب نخست وزیر اقدام کند .علاوی ادعا می‌کند که بزرگترین بلوک سیاسی در پارلمان به معنای ائتلافی است که در جریان انتخابات بیشترین کرسی را از آن خود کرده اما دیوان عالی ادعا می‌کند که این بلوک سیاسی می‌تواند پس از انتخابات و از ادغام چندین حزب هم شکل بگیرد . مخالفان مالکی این قانون را به نفع او تعبیر می‌کنند و ادعا می‌کنند که مالکی قانون اساسی را برای شخص خود تعریفی جدید بخشیده تا بتواند زمان بیشتری برای تشکیل ائتلاف در چنته داشته باشد . در شرایطی که نوری مالکی با احزاب شیعه ائتلاف کرده و لیست العراقیه به رهبری علاوی را فراموش کند ، بی‌شک موجبات نارضایتی اهل تسنن فراهم خواهد شد .

مگان اوسلیوان که در زمان ریاست جمهوری جورج بوش معاون مشاور او در زمینه امنیت ملی در حوزه عراق بود در این خصوص می گوید: اهل تسنن آرای خود را به نفع علاوی در صندوق انداختند و در این انتخابات پشت سر او ایستادند. در چنین شرایطی حداقل انتظار آنها این است که به علاوی به عنوان برنده این انتخابات فرصتی برای تشکیل دولت و ائتلاف داده شود .
به باور این کارشناس امریکایی شاید علاوی و مالکی هر دو شیعه باشند و دورنمایی یکسان را برای عراق در ذهن داشته باشند اما ائتلاف میان این دو عملا با توجه به اتفاقات پیش و پس از انتخابات غیرممکن است .

در شرایطی که بسیاری ایران را به دخالت در امور داخلی و حمایت از مالکی متهم می‌کنند، کریستوفر هیل سفیر ایالات متحده در عراق در تازه‌ترین مصاحبه مطبوعاتی خود تاکید کرد که نوری مالکی چه در خفا و چه در ملاعام به الزام خود به قانون تاکید کرده و اصرار دارد که تنها در مسیر قانون حرکت خواهد کرد .
در جبهه مقابل کم نیستند کسانی که حرکت نوری مالکی در تلاش برای حفظ کرسی را به هیچ وجه تخریب دموکراسی نمی دانند. حسین الصاحی که به عنوان ناظر بی طرف اوضاع پیش و پس از انتخابات در عراق را بررسی می‌کند در این خصوص می‌گوید: مشورت نوری مالکی با دیوان عالی در خصوص تعریف " بزرگترین بلوک سیاسی " به هیچ‌وجه خط بطلانی بر دموکراسی نیست. مالکی صدام حسین نیست که قوانینی ضد استانداردهای بین‌المللی را برای خود تعریف کند .