از ویژگی های انسان سالم و اجتماعی، کسب و کار در سایه تلاش با هدف تامین مخارج زندگی است. یکی از مؤلفه های موثر در تعاملات انسانی و فرهنگی، بر فهم مشترک افراد از واژه هایی که به کار برده می شود، اشاره دارد.
زمانی که فهم و شناخت جامعه نسبت به یک موضوع، نیازمند بازنگری باشد؛ روشن سازی نسبت به موضوع، اهمیت دو چندانی پیدا می کند و بهره گیری از ظرفیت های رسانه ای اهمیت می یابد. یکی از مهمترین موضوعات پیرامون مساله کار در کشور، پرداختن به موضوع کارگری و بهترين معبر، تلاش در روشن سازی دیدگاه عموم مردم، نسبت به این مفهوم است. واژه های کار و کارگری، قدمت زیادی در فرهنگ و زبان ایرانی دارد و به نظر می رسد برداشت امروزی جامعه با تغییرات به وجود آمده در این مفاهیم، هماهنگی ندارد. مقاله حاضر، به ضرورت بازنگری جامعه نسبت به این مفاهیم می پردازد.
کار
کار، مانند سایر مقولات بر اساس جهان بینی تعریف می شود و جهان بيني، مشخص كننده شايستگي يا عدم شايستگي هر مقوله اي است. بنابراین مطلوب است زمانی که به مفاهیم کسب و کار، کارگری، درآمد و ... پرداخته می شود، موضوع بر اساس جهان بینی مورد بررسی قرار گیرد.
در دیدگاه های غیر اسلامی، درآمد و سود اهمیت دارد؛ برخی از مشاغل، مهم تلقی می شوند و اکثریت مشاغل بی ارزش هستند؛ سلسله مراتب بر مناسبات کار حاکم است: کارگر، در سطح پایین تری نسبت به کارفرما قرار دارد و بالاخره اینکه در دیدگاه غیر اسلامی، کار، هویت بخش به انسان در نظر گرفته می شود.
در دیدگاه اسلامی، همه مشاغلی که منجر به کسب حلال می شوند، ارزشمند هستند و نشانه ای از سلسله مراتب در آن راه نمی یابد. همچنین دین اسلام به عنوان آخرین دین آسمانی، احکام مشخصی در حوزه کسب درآمد دارد. پیامبر صلی ا... علیه و آله فرموده اند: عبادت، هفتاد بخش است که با فضیلت ترین آن، کسب حلال است. کسب حلال، به عنوان یکی از مهمترین اصول اسلام، به درآمدهایی اشاره دارد که بر اساس موازین اسلامی کسب گردیده است. به عبارت دیگر، هر مالی که بر خلاف دستور الهی به دست آمده است، مال حرام است و دست یافتن و خوردن مال مسلمان و یا کافری که خداوند، مال او را بر دیگران حلال نکرده، بدون اجازه آنان و بی آنکه یقین به رضایت آنان وجود داشته باشد، حرام است. علاوه بر موارد مطروحه، ارزش انسان به مقام خلیفه اللهی او بوده و قرار نیست اشتغال به مشاغل خاص، چیزی بر فرد بیافزاید!
به عبارت دیگر، در جامعه‌ای كه در آن انديشه‌های خداگرايانه، مغلوب انديشه‌های سكولاريستی، غيردينی و مادی گرايانه است، فردگرایی اهميت دارد و سود، محور نهایی كار است. اما در جامعه اسلامی، انسان به عنوان مخلوق خداوند، صاحب كرامت و تحت ولايت معصومين(ع) در نظر گرفته می شود، بنابراين نقش و پايگاه كار چه به عنوان مشاركت‌های اجتماعی، سياسی و چه فعاليت اقتصادی در اين ۲ جامعه و فرهنگ كه هدف‌های يكسانی را تعقيب نمی كنند، متفاوت است.
کارگری
مفهوم کارگر در ایران از دوران گذشته مورد استفاده قرار می گرفته است. در مفهوم کارگری در دنیای امروز ایران، تغییراتی در جریان است که دیده نشده است. این رویداد را تنها می توان در درون کارخانجات و بنگاه های اقتصادی لمس کرد.
نگاه به این موضوع، برای مردم عزیز ایران, با توجه به رهبری مستقل و عالمانه ایران نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه، حاوی درس های بزرگی است که همه به آن نیاز دارند. داستان کارگران ایران در دهه های اخیر پس از پیروزی انقلاب، حکایت از رشد عالمانه و تحولی عظیم علمی و حرکت به سوی خویشتن و آگاهی نسبت به توانمندی های درونی در کشور دارد.
علاوه بر تلاش های ارزشمند کارگران در پیروزی انقلاب اسلامی، نظام کارگری ایران، در حالی پس از انقلاب قدم گذاشتن در مسیر رشد و تعالی را آغاز نمود که بسیاری از زیر ساخت های اقتصادی کشور به لحاظ انقلاب و تحریم های اقتصادی کشورهای بداخلاق غربی از یک سو و نبرد نابرابر تحمیلی توسط عراق و به نیابت از همان کشورهای مستکبر مواجه شد. امروز در ایران، ما مواجه با نیروی جوان، متین و در عین حال رنج کشیده ای هستیم که می کوشند در فضای پس از تحریم، هم چنان در سیر اقتصاد مقاومتی گام بردارند.
گرچه اقتصاد تاب آور و مقاومتی مبنای تلاش ها و برنامه ریزی های اقتصادی در تمامی کشورهای پیشرفته است؛ کارگران ایران در دهه های اخیر، فراتر از سایر کشورهای در حال توسعه می کوشند به تاب آوری در حوزه اقتصادی دست یابند. کارگران ایران با درک محدودیت های ناشی از بد اخلاقی کشورهای غربی و در سایه توکل به خدا و عزم ساختن ایرانی آباد و سربلند، به دستاوردهای عظیمی دست یافته اند که می تواند برای سایر کشورهای در حال توسعه و در آرزوی استقلال، الگو باشد.
عقلانیت و اعتماد به نفس حاصل از رشد علمی در عرصه هایی چون هوا و فضا، انرژی هسته ای، نانو و سایر حوزه های جدید علم و تکنولوژی، حاصل حضور پرنشاط جوانان این کشور در دانشگاه ها و کسب مدارج علمی است. امید، سرزندگی و تمایل به رشد در راستای هدفمندی، به موازات حفظ ارزش های اسلامی و ایرانی از مهمترین ویژگی های کارگران در دهه های اخیر است. نخبگان علمی در عرصه های کار و تلاش و در سنگر اقتصاد مقاومتی، همان کارگران بنگاه های اقتصادی هستند که در سطوح مختلف به سازندگی ایران می اندیشند و می کوشند هم چنان در صدر حوزه های علم و تکنولوژی باشند.
مردم هنوز به تصور درستی از کارگری و آن چه درجامعه کار کشور روی داده است؛ نرسیده اند و در صورتی که این شناخت اتفاق بیفتد، حرکت عظیمی به سوی کارآفرینی و خود اشتغالی در کشور شکل می گیرد؛ به موازات این که بسیاری از مهاجرت ها به سایر کشورها که مستلزم پذیرش کارهای بی ارزش در خارج از کشور است، جای خود را به خدمت به کشور و مردم می دهد.
چهره ضعیف کارگر در قبل از انقلاب، بازنمای خوبی از چهره کارگر تحصیلکرده امروزی که دلگرم کسب حلال است و می کوشد با وجود موانع زیاد، خدمتی در خور کشور داشته باشد، نیست. كسب روزي حلال از طريق انجام كار شرافتمندانه، يک ارزش ديني و اجتماعي محسوب می شود. دیدگاه نامناسب جامعه به کارگری، سبب می شود برخی به جای علاقمندی به شغل خود و طی مسیر رشد شغلی، هميشه درصدد پيدا كردن شغل ديگري باشند؛ كار خود را با دقت انجام ندهند؛ احساس حقارت نمایند؛ کارهای اداری و پشت میز نشینی را مهم بدانند و ...
روشن سازی مفهوم کارگری در کشور، نه تنها می تواند راه حل مشکلات شغلی جوانان را برطرف نماید؛ ضمن کاهش فقر و فساد و مهاجرت اتباع بیگانه به کشور، افزایش ازدواج و پیشرفت حرفه ای افراد را به دنبال دارد. همچنین می تواند در گسترش ظرفیت های شغلی، حفظ کرامت جوانان شاغل، به موازات کاهش دلسردی از شغل، در کاهش بهره وری هم موثر باشد.
* دکتری مشاوره از دانشگاه علامه طباطبایی، کارشناس امور اجتماعی
۴۷۲۳۶
نظر شما