زمانی که کاربران وب، صفحه‌ای به صفحه‌ای دیگر را در نشریات علمی آنلاین کلیک می‌کنند، زنجیره‌ای از ارتباطات را بین مواردی که فکر می‌کنند به یکدیگر تعلق دارند، تشکیل می‌دهند. اکنون محققان موفق شده‌اند میلیاردها کلیک از این نوع «جریان‌های کلیکی» را در مقیاسی وسیع تحلیل کنند.
این کار، تصویری جذاب از روابط درونی شبکه بین شاخه‌های مورد مطالعه فراهم کرده است. برخی از متخصصان داده‌کاوی معتقدند که برخی کارهای ارجاع‌شده، بخصوص در زمینه علوم اجتماعی و انسانشناسی، به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته و باعث ایجاد پلی میان موارد مختلف علمی شده است.
سازنده این نقشه استدلال می‌کند که معیار کاربری وب، نگاهی متفاوت و بسیار به‌روزتر از دانش را نسبت به نقشه‌ها و شاخص‌های موجود بدست می‌دهد که اصولا براساس داده‌های گذشته هستند. دیگر پژوهشگران نیز هرچند با این نقشه جدید موافقند و آن را در مسیری بسیار موثر و هیجان‌برانگیز می‌دانند؛ اما با مفهوم آن موافق نیستند.
برای تهیه این نقشه، یوهان بولان و همکارانش در آزمایشگاه ملی لوس‌آلاموس آمریکا در نیومکزیکو، مذاکراتی را برای دست‌یابی به داده‌های ثبت شده کاربران در سرورها انجام دادند و با تعهد به ناشناس ماندن هویت کاربران، توانستند به داده‌های 35 هزار نشریه علمی از سال 2006 تا سال 2007 دست پیدا کنند. این داده‌ها از دانشگاه تگزاس، سامانه دانشگاه ایالتی کالیفرنیا و دروازه نشریات علمیی علمی بزرگ شامل شبکه علمی تامسورن رویترز و پایگاه داده اسکوپوس السویر گرفته شد.
اگرچه در این تحقیق از داده‌های کاربری به جای ارجاع‌های استفاده شده در مطالعات پیشین استفاده شده، اما در مقیاس گسترده سبب برجسته شدن این تحقیق شده است. هنک مود، متخصص کتاب‌سنجی (بای‌بلیومتری) در مرکز مطالعات علوم و فناوری دانشگاه لایدن هلند، می‌گوید: «این مقاله گامی مهم و رو به جلو است».
این داده‌ها نشان می‌دهد که هراز چندگاهی، کاربرانی که به نشریه علمی الف می‌نگرند، به سراغ مقاله‌ای در نشریه علمی ب و هم‌چنین، مقاله‌ای دیگر در نشریه علمی ج و باقی نشریات علمی هم می‌روند و جالب این‌که تمام این‌ها را طی یک گشت و گذار شبکه‌ای انجام می‌دهند. با گردآوری صدها میلیون از چنین روابطی، محققان توانستند از الگوریتم‌های بصری‌سازی شبکه استفاده کنند تا نقشه‌ای بر اساس فواصل محاسبه شده میان نشریات علمی و موارد مورد مطالعه بسازند.
ساختار گسترده نقشه‌ها خیلی به آن دسته از نقشه‌هایی شبیه بود که براساس داده‌های ارجاع‌شده ساخته شده‌اند: شبکه‌ای از خوشه‌ها در زمینه‌های مختلف؛ خوشه‌هایی که دارای ارتباطاتی قوی بین خود هستند، ولی ارتباط اندکی با دیگر خوشه‌ها دارند.
یکی از تفاوت‌های جالب و غیرمعمول در نقشه‌های کاربری، در تصویر نشریات علمی انسانشناسی و علوم اجتماعی است که در این‌گونه نقشه‌ها برجسته‌تر از نقشه‌های بر اساس ارجاع است. در رشته‌های دیگر مانند روان‌شناسی و محیط زیست نیز اوضاع به همین صورت است. هم‌چنین، این رشته‌ها دروازه‌ای را بین خوشه‌هایی پدیدار می‌کنند که پیش از این اندکی به هم متصل بودند و بنابراین، به عنوان پل‌های کلیدی میان موارد مورد مطالعه عمل می‌کنند. این تفاوت‌ها تا حدی به پوشش وسیع‌تر مطالعات بولن که موضوعات گسترده‌تری را نسبت به داده‌های ارجاع متمایل به نشریات علمی علوم طبیعی در بر گرفته، برمی‌گردد.
رتبه‌بندی نشریات علمی که بر اساس نقشه‌های کاربری انجام می‌شود، نه فقط شامل نشریات علمی برتر مانند نیچر، ساینس و فیزیکال ریویو بی، که نشریه علمی ادونسد نرسینگ و اینوایرومنتال هلث پرسپکتیوز را نیز در بر می‌گیرد. این نشان می‌دهد که تفاوت‌هایی کلیدی میان نقشه‌ها و معیارهای مبتنی بر ارجاع و کاربری وجود دارد. در دسته اول فقط ارجاع پژوهش‌های منتشر شده، ملاک قرار گرفته و تاثیر مقالات موضوعات گوناگون پزشکی، تجاری یا سیاسی بر جریان‌های وسیعی از جوامع پزشکی و علمی نادیده گرفته شده؛ بخصوص آنهایی‌را که می‌خوانند یا روی آنها پژوهش می‌کنند و کمتر پیش می‌آید که منتشرشان کنند.
کارل برگسترم از دانشگاه واشنگتن می‌گوید: «داده‌های ارجاعی ممکن است ارزش کمتری برای مقالاتی قائل شود که مبتنی بر داده‌های کاربردی نوشته شده‌اند؛ مانند ارزیابی نشریات علمی پزشکی بالینی که به طور گسترده مورد استفاده جراحان فعال قرار می‌گیرد، اما چندان ارجاع نمی‌شوند. با اضافه کردن داده‌های کاربردی، ما نمونه‌های گسترده‌تری از جامعه تحصیل‌کرده را پوشش داده‌ایم.»
نقشه‌های کاربری هم‌چنین به روزتر از نمونه‌های ارجاعی‌اند؛ زیرا تاخیر ذاتی نشر به این معنا است که حداقل دو سال طول می‌کشد تا یک مقاله به تعداد قابل قبولی ارجاع شود. برگسترم می‌گوید: « جالب‌ترین جنبه این است که آنها به ما برش‌های زمانی متفاوتی از روند کشفیات علمی ارایه می‌دهند.»
اما دیگران کمتر تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. آنتونی ون‌ران، مدیر مرکز مطالعات علوم و فناوری لایدن، در این باره بحث می‌کند که این دیدگاه جدید در واقع مدهای روز را بررسی می‌کند و به تحولاتی که باقی می‌مانند، اشاره نمی‌کند. او معتقد است نشر آنلاین بسیار سریع بدان معنی است که مقالات، سریع‌تر ارجاع می شوند. او هم‌چنین موقعیت مرکزی علوم اجتماعی را در نقشه و روش‌های تحلیل داده مورد سوال قرار می‌دهد. سایر متخصصان هم می‌گویند نگرانی‌های مشابهی دارند، اما در قضاوت عجله نمی‌کنند؛ تا زمانی‌که بتوانند درباره روش‌شناسی موضوع با نویسندگان مقاله‌ها بحث کنند.
اما برگسترم استدلال می‌کند که داده‌های ارجاعی و کاربری، هر یک اطلاعات متفاوت اما سودمندی را درباره تاثیر مقالات و نشریات علمی در اختیار می‌گذارند. او می‌گوید: « داده‌های کاربری به ما می‌گویند که تور کجا پهن شده و داده‌های ارجاعی به ما می‌گویند ماهی‌ها کجا گرفته شده‌اند. اگر شما بخواهید درباره سرمایه‌گذاری انسان در ماهی‌گیری بدانید، بهتر است که از هر دو سررشته داشته باشید.»
نظر شما