هنر حفظ منافع‌ملی

مهمترین ویژگی دستاورد دیپلماسی تهران ارائه نقش مؤثر در تحولاتی است که سبب شده از یکسو اتحاد‌ مذبوحانه عربی‌- اسرائیلی شاهد تغییر وضعیت ترکیه از متحد استراتژیک با آنها به عضوی از اضلاع ائتلاف ایران _ روسیه باشد. از سوی دیگر برخلاف تصور ریاض _ تل‌ آویو، نه تنها تهران در مدت تحرکات دیپلماتیک _ نظامی مخالفانش دچار انفعال نبوده است بلکه توانسته با تدبیر و هشیاری در همه عرصه‌ها چند گام جلوتر از آنها باشد.
اکنون موازنه‌ها در منطقه تغییری شگرف کرده است؛ باکو دیگر نقش ایذاگر را علیه سیاست‌های تهران بازی نخواهد کرد؛ تروریست‌ها در سوریه مواضع خود را تسلیم نیروهای ضد تروریست می‌کنند؛ رژیم بشار اسد _ خوب یا بد _ همچنان به عنوان یک واقعیت قدرت را در اختیار دارد؛ ترکیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین مخالفان بشار اسد، خواستار ارائه فرمولی جدید در تعامل با او و دولتش است؛ مسکو و آنکارا از دشمنی به ائتلاف رسیده‌اند؛ النصره که تا پیش از کودتای 16 جولای 2016 نزد دولتمردان ترکیه به عنوان نیروهای مقاومت شناخته می‌شد،‌ حالا از منظر ترکیه در شمار گروه‌های تروریست قرار گرفته است؛ ناتو با نگرانی خواستار بررسی روابط نوین ترکیه به عنوان عضو این اتحادیه نظامی با روسیه است؛ واشنگتن از رویکرد جدید سیاست خارجی آنکارا نگران است؛ سخن از ناامنی محل نگه‌داری بمب‌های اتمی ایالات متحده در اینجرلیک می‌شود و سرانجام اینکه در آنکارا زمزمه‌های همکاری ترکیه با کشورهای خارج از ناتو به میان آمده است.
پیشتازی دیپلماتیک تهران در روزهای اخیر را باید در ماهیت آن تحلیل کرد که بیش از هرچیز مدیون خردمندی است. این دیپلماسی به دور از غوغاسالاری و با تکیه بر قدرت نرم خود توانست به‌گونه‌ای عمل کند که اهداف سیاست خارجی کشور برای مخاطبانش مفهوم، معلوم و جذاب بنماید. در این‌حال تعهد به ارزش‌هایی را اجرا کند که بنیان آن مشروعیت و مرجعیت اخلاقی آن است. مصداق این مدعا تاکیداتی است که مسئولان دیپلماسی کشور از جمله رئیس جمهوری و وزیر امورخارجه در باکو و آنکارا بیان کردند؛ مانند تلاش برای ایجاد آرامش در روابط منطقه‌ای بر اساس تعامل و گفت‌و گو؛ تأکید براشتراکات در رویکردهای سیاست‌خارجی دولت‌ها و اقدام برای یکسان سازی دغدغه‌ دولت‌_ملت‌های منطقه.
اگرچه آرایش جدید منطقه‌ای در هردوسوی طرف‌های رقیب با مفهوم "اتحاد" فاصله بسیار دارد ولی بی‌تردید ائتلاف ایران _ روسیه و ترکیه آبستن تحولاتی است که نخستین تأثیر آن را می‌توان در سوریه امید داشت. البته این دستاورد تنها در حوزه نظامی خلاصه نمی‌شود بلکه پیامدهای اقتصادی آن نیز حائز اهمیت ویژه است. مدیریت این ائتلاف در خدمت به منافع ملی از هنر شکل‌گیری آن مهم‌تر است.