دکتر حسین علایی تحلیل گر مسائل سیاسی و رئیس اسبق ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بخش نخست گفتگو با خبر آنلاین درباره توافقات کلان روسیه و آمریکا سخن گفت و تحولات قرقیزستان را نیز ناشی از چراغ سبز آمریکا به روسیه دانست. وی در بخش دوم این گفتگو ضمن اشاره به نگاه روسیه نسبت به ایران تاکید می کند که مذاکره ایران با آمریکا می تواند منافع ایران حفظ کند.
***
شما به این نکته اشاره کردید که روس ها از بابت مشکلات میان ایران و آمریکا نفع می برندو درواقع به نوعی حمایت خود از ایران را تبدیل به وسیله درآمد زایی و باج گیری از آمریکا کرده اند. این معامله روس ها با آمریکا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟
آمریکایی ها با چین در حوزه اقتصادی یا نهایتا در مسائل سیاسی دیگر مانند تبت کنار خواهند آمد. اما روسها در این سی سال گذشته هیچگاه با ایران بعنوان یک متحد استراتژیک رابطه نداشتند. هدف روسها از رابطه با ایران همواره بهره برداری در مناسبات با آمریکا بوده است. بدین ترتیب روسیه نیاز دارد که همواره با ایران همکاری کند تا بتواند با آمریکا چانه زنی کند.
بنابر این روسیه همکاری خود با ایران را در زمینه انرژی اتمی و دیگر زمینه ها قطع نخواهد کرد به خاطر اینکه برای روسها بسیار خطرناک است که این فرصت طلایی را از دست بدهند روسها اگر با ایران همکاری نکنند چیزی برای مذاکره با امریکا نخواهند داشت بنابر این روسها سیاست سینوسی را با ایران دنبال می کنند و با این سیاست با امریکا هم کار می کنند. به همین خاطر همکاری در پرونده اتمی با ایران را ادامه می دهند در عین حال امتیاز هایی را هم که می توانند از امریکاییها می گیرند. بنابر این نیروگاه اتمی بوشهر را در انحصار خود حفظ می کنند و هم زمان درمورد زمان بندی هم به تعهدات خود در قبال ایران عمل نمی کنند اگر نیروگاه اتمی بوشهر به نتیجه برسد دیگر روسها این حوزه امتیاز را از دست می دهند. در حوزه نظامی هم روسها هیچ وقت نمی گویند ما s300 را به ایران نمی دهیم می گویند اوضاع الان مساعد نیست. این موقعیت را حفظ می کنند تا امتیازات بیشتر از امریکائیها بگیرند این طور نیست که روسها سامانه دفاع موشکی و نیازهای اتمی را هیچگاه در اختیار ایران قرار ندهند. ولی در شرایطی به ما می دهند که بهره کافی را برده باشند. برای روس ها مهم است که ایران را از دست ندهند . این ادامه همکاری برای حل مشکلات ایران نیست .برای حل مسائل روسیه و امریکا در مسائل بین المللی است. معتقدم روسها برگ ایران را از دست نخواهند داد به خصوص در حوزه مسائل هسته ای و نظامی ولیکن این گونه نیست که خواسته های ما را بلافاصله تامین کنند. امتیازات لازم را از امریکا می گیرند بعد با ما همکاری می کنند .
یعنی این روسیه است که آمریکا را مدیریت می کند آنچه که روسیه از این بازی به دست می آورد قابل مقایسه با امریکا نیست؟
نه . طرفین سود می برند . امریکا گرفتار جنگ در عراق و افغانستان است و به کمک روسیه نیازمند است.
یعنی روسیه با درک اوضاع امریکا نهایت استفاده را از این وضعیت می کند؟
دقیقا همینطور است. اختلافات میان ما وسیله ای برای موفقیت ها و باج گیری های روسیه شده است. الان بهترین زمان بود که ایران از این وضعیت استفاده کند در این شرایط که راه پاکستان و ایران بسته است امریکا مجبور به استفاده از مسیر روسیه شده است.
لازمه استفاده ما از شرایط موجود مذاکره مستقیم با امریکا است. اما دولت مجاز به این کار نیست و مقام معظم رهبری بعید است اجازه این کار را بدهند.
مقام معظم رهبری زمانی اجازه مذاکره با آمریکا را نمی دهند که منافع ملی، عزت ملی و ارکان نظام با مخاطره مواجه شود اما زمانی که همین مذاکره تایید کننده و تقویت کننده باشد قضیه فرق می کند. مضاف براینکه استفاده بهینه از وضعیت موجود صرفا در مذاکره خلاصه نمی شود. راه هایی بسیار ساده تر براس بهره برداری از شرایط منطقه خصوصا از گرفتار شدن آمریکا در عراق و افغانستان وجود دارد که متاسفانه ما از آنها غافلیم.
در زمان حمله امریکا به افغانستان در سال 2001 ما مذاکراتی را با دولت بوش داشتیم و تا سال 2004 همکاری های خوبی نیز بعمل آمد.
آنجا در حوزه سیاسی اتفاق افتاد به طوری که دولتی که در کابل روی کار آمد ، هم مورد قبول و رضایت ما بود و هم رضایت آمریکایی ها را کسب کرد.
اگر بخواهیم در حوزه افغانستان مستقیم با آمریکا همکاری کنیم امنیت مان به خطر نمی افتد؟
چرا به خطر بیفتد؟ باید راهکار درست آن را پیدا کرد. باید به میزانی که امریکایی ها به ما نیاز پیدا کردند با آنها تعامل کنیم. این فرصت را نباید از دست بدهیم روسها از این فرصت نهایت استفاده را کرده و مسائل خود را حل می کنند. در مذاکره قرار نیست یک نفر برنده کامل باشد یک طرف بازنده . در مذاکرات و مراودات معمولا فرمول برنده برنده معیار است و طرفین باید دستاورد داشته باشند. ممکن است یک طرف دستاورد بیشتری داشته باشد و طرفی کمتر. این بسته به تشخیص طرفین دارد.ما مسائل زیادی داریم که می توانیم از فرصت مذاکره برای حل آنها استفاده کنیم .امریکایی ها از این فرصت استفاده کردند و خیلی مسائل را علیه ما فراهم کردند.مثلا انتقال نفت و گاز دریای خزر به جای اینکه از ایران برود ، از مسیر دیگری عبور کرد.یا در پارس جنوبی که میدان مشترکگازی ایران و قطر است بهره برداری از طرف قطری را آمریکا انجام می دهدو از این محل سود کلانی عاید این کشور می شود. در حوزه های مشترک نفتی با عراق هم وضعیت مشابه را داریم و امریکایی ها با سرمایه گذاری در این حوزه ها از این منابع بهره برداری می کنند.
ما نتوانستیم کاری کنیم یا نخواستیم؟
همیشه راه حلهایی بهتر برای حل مشکلات وجود دارد و الزاما همیشه راه حلهای گذشته راه حل درست نیست.
شما چه راه کاری را برای حسن استفاده از شرایط پیشنهاد می کنید؟
سند چشم انداز را سرلوحه می کردیم در سند چشم انداز روشن شده که ایران چه باید بکند در سند چشم انداز مشخص شده که در طول 20 سال باید جایگاه نخست اقتصادی علمی و فن آوری را در سطح منطقه داشته باشیم و این جایگاه از طریق تعامل سازنده با دیگر کشورها بدست می آید.
باز برمی گردیم به همان نقطه شروع. تعاملی که اشاره میکنید مستلزم مذاکره مستقیم با امریکاست که اگر رهبری نخواهند صورت نمی گیرد.
ما زمانی می گفتیم جنگ یک راه حل دارد و آن راه حل هم فقط نظامی است اما بعدا دیدیم راه حل دیگری هم دارد مگر ما قعطنامه598 را نپذیرفتیم. تازه اگر ما شش ماه زودتر قطعنامه را می پذیرفتیم بسیار بهتر بود. ما در شرایط ناچاری قعطنامه را پذیرفتیم. باید ابتکار عمل در دستمان باشد یعنی ما تصمیم بگیریم که چه بکنیم نه اینکه شرایط برای ما تصمیم بگیرد.
خوب همین پذیرش قعطنامه را هم که خیلی ها الان زیر سوال می برند و می گویند بعضی ها به امام تحمیل کردند.
کسانی این حرف را می زنند که ذره ای از جنگ را درک نکرده اند.برخی از این آدم ها یک روز هم در جنگ نبوده اند. زمانی که چشم باز کردند در کاخها بودند کسی که نفهمد جنگ چیست از این حرفها زیاد می زند.
نظر شما