بعضی از تئاتری​ها فرزند زمانه خویش نیستند

پیروزه روحانیون: این روزها نمایش‌هایی روی صحنه می‌روند که تصاویر به‌وجود آمده از ویدئوپروژکشن به یکی از اجزاء صحنه تبدیل شده‌اند. در واقع استفاده از تکنولوژی‌های مولتی‌مدیا به عنوان نوعی سبک در تئاتر ایران رواج پیدا کرده‌اند. تصاویر همزمان که یا در نقش تصاویر پس‌زمینه هستند یا بخشی از نمایش را تشکیل می‌دهند.

درباره استفاده از این تکنولوژی‌ها و شیوه‌ها نظرات مختلفی در بین دست‌اندرکاران و استادان تئاتر ایران وجود دارد.

بهروز غریب‌پور از کارگردانانی نوگرایی است که همیشه در کارهایش نوعی خلاقیت و نوگرایی دیده می‌شود. او در گفتگو با خبرآنلاین درباره استفاده از شیوه سخن می‌گوید.

پیشینه استفاده از تکنولوژی‌های مولتی‌مدیا در تئاتر به چه زمانی برمی‌گردد؟
نزدیک 60 سال است که استفاده از این صنعت در تئاتر جهان مرسوم است. در واقع استفاده از مولتی‌مدیا به مدرسه و مکتب باهاوس برمی‌گردد و این شیوه از آن مقطع و پیش از اوج‌گیری نازیسم در آلمان توسط هنرمندان آلمان ظهور کرد و تحولی در همه زمینه‌های هنرهای بصری و تجسمی ایجاد کرد؛ تئاتر هم از این تحول بی‌بهره نماند.

در آن زمان بعضی از کارگردانان و طراحان صحنه از اسلگ استفاده می‌کردند چون هنوز شیوه استفاده از فیلم رواج پیدا نکرده بود، اما آرام‌آرام استفاده از فیلم رایج شد و تصاویر فیلم به عنوان یک نقش از بیرون به گروه تئاتری اضافه شد که یا بخشی از روایت نمایش به عهده تصاویر بود یا به عنوان پس‌زمینه در جریان نمایش حضور داشت.

شما خودتان هم از این روش در بعضی از نمایش‌هایتان استفاده کردید. تجربه شما از استفاده از این شیوه چطور بود؟
می‌توانم بگویم من از اولین کسانی بودم که حدود 10 سال قبل در ایران از این شیوه استفاده کردم. به عنوان مثال در نمایش «2342 روز بد برای یک مرد ایرانی» برای نشان دادن سرگردانی شخصیتی که در فرودگاه است از فرودگاه‌های کشورهای مختلف تصویربرداری کردم تا در پس‌زمینه نمایش نشان دهم.

در سایر آثارم هم به نوعی از این شیوه استفاده کردم. حتی در اپرای عروسکی «مولوی» هم وقتی مولانا خواب پدرش را می‌دید از همین شیوه تصاویر پس‌زمینه برای نشان دادن این خواب استفاده کردم.

به نظر شما استفاده از این ابزارهای سینمایی در تئاتر چه تأثیری در آثار نمایشی دارد؟
به نظر من به همان اندازه که استفاده از پروژکتور می‌تواند به اشکال مختلف باشد، استفاده از تصاویر ویدئویی هم در صحنه تئاتر مختلف باشد و تأثیرات متفاوتی داشته باشد. در واقع استفاده از این تکنولوژی‌ در تئاتر تا وقتی که به نمایش تحمیل نشده باشد خوب است. اما گاهی می‌بینیم حضور تصاویر کوچکترین تأثیری بر تماشاگر ندارد و از آن‌ها آگاهانه استفاده نشده است.

برای من حضور ویدئو پروژکشن و پیدا کردن راه‌حلی برای استفاده درست از آن درست به نحوی که حضورش به نمایش کمک کند نه اینکه یک جزء تحمیلی به نمایش باشد، همیشه به اندازه طراحی صحنه سخت است. اگر دیگر طراحان نمایش‌ها هم به همین اندازه دقت کنند و استفاده از این تکنولوژی همراه با سختی و کشف راه‌حل باشد فکر می‌کنم نتیجه خوبی حاصل شود.

اما بعضی از دست‌اندرکاران و استادان تئاتر کشورمان نظر مساعدی نسبت به استفاده از تکنولوژی‌های مولتی‌مدیا ندارند و عقیده دارند این روش‌ها به اصالت تئاتر لطمه می‌زند.
بعضی از تئاتری​های کشورمان فرزند زمانه خویش نیستند. وقتی من در نمایش «بینوایان» از میکروفن HF استفاده کردم، بسیاری از همکاران مرا مسخره کردند. به آن‌ها گفتم شما از تکنولوژی و حضور طولانی مدت آن در عرصه تئاتر بی‌خبر هستید. حتی 3000 سال قبل در اجرای تراژدی در یونان ابزاری به اسم مگافون در ماسک‌های بازیگران قرار می‌دادند تا صدایشان به 35000 تماشاگری که در فضای باز به تماشای نمایش نشسته بودند برسد.

این ابزار همچنین برای تولید صداهای اسطوره‌ای استفاده می‌شد. استفاده از این ابزارها و شیوه‌ها اصل تئاتر را زیر سؤال نمی‌برد. بعدها همان دوستان که من را مسخره می‌کردند، در آثارشان از میکروفن استفاده کردند. به عقیده من استفاده از هیچ یک از این روش‌ها به شرط اینکه در خدمت تئاتر باشد نه این که بر آن تحمیل شود به اصالت تئاتر لطمه نمی‌زند.