مخاطره افغانستان و راهبرد امنیتی ایران

مخاطره جدی افغانستان وراهبرد امنیتی ایران
""آنها (داعش - طالبان و القاعده)خیلی خوش شانس هستند. دولت ها سرشان در خاورمیانه گرم است و نمی دانند مصیبت اصلی در افغانستان در حال شکل گیری ست"".
این سخن یک فرمانده نظامی محلی در ولایت قندوز افغانستان است که به کابل آمده .هشدار درستی به نظر می رسد چراکه در هیاهوی بحران های خاورمیانه جنگ خونین و پنهان تروریسم در افغانستان به فراموش سپرده شده است. آنهم در کشوری که به دلیل بی کفایتی های آشکار دولت مرکزی و فساد عمیق نیروهای مسلح وپلیس ، سازمان یافته،گروه های تروریستی در حال بازسازی و گسترش نفوذ خود در افغانستان و منطقه هستند.آقای کرزای در گذشته یاآقای اشرف غنی و یا آقای عبدالله در امروز،چه فرقی می کنند!؟.ساختار دولت بیش از آنچه تصور میکنیم فاسد و ناکارآمد است. ژنرال دوستم معاون آقای اشرف غنی اواخر ماه گذشته بدون اشاره به نقش خود در مجموعه بی کفایتی های دولت، با همان اتهامات مشابه به کرزای، اشرف غنی و دکتر عبدالله را متهم به قوم گرایی و چند دستگی و فساد اداری کرده است.یک سیاستمدار نزدیک به دوستم به شرط عدم افشای نامش می گوید" قوم گرایی خصوصا به نفع قبایل پشتون و دزدی و فساد در ارکان دولت و ارتش عوامل به قول او بدبختی کشور هستند". این مقام اما در پاسخ به سوال مسئولیت خود آقای ژنرال در ایجاد این وضعیت با خشم گفت "این سوال افکار پریشان آقای غنی را منعکس می کند!". ناظران و تحلیل گران نظامی میگویند جدای از صحت اینگونه ادعاهای تقریبا درست ،شکست های دولت و ارتش در مناطق جنگی ویا گزارش نهاد نظارتی سیگار(اداره بازرسی عمومی ایالات متحده) و کمیسیون های مستقل ایساف ، مستقلا وجود فساد سیستماتیک در تشکیلات کشوررا تایید می کند. فساد به یک عرف در این افغانستان تبدیل شده است .
اما نه اعتراضات مانند ژنرال دوستم و نه فرافکنی های آقای غنی ونه حتی گزارش نهاد "سیگار" به خودی خود حاوی نکات تازه یی نیستند که تصور مااز افغانستان را تغییر دهد. بی کفایتی دوجانبه دولت کنونی و فساد ارتش، در کنار فقر روزافزون مردم که عامل اصلی گرایش آنها به القاعده،طالبان و داعش شده دقیقا همان موارد نگران کننده یی هستند که قبلا دولت آقای کرزای به آنها متهم شده بود.حال این موارد تکراری مارا دربرابر این سوال اتهام گونه تکراری قرار می دهد که چه بر سر سرمایه گذاری های حداقل 3 میلیارد دلاری در زمینه تامین امنیت عمومی و افزایش کارآمدی ارتش و پلیس آمده است؟. اوایل ماه اکتبر ودر اوج جنگ در قندوز سربازان اعلام کردند ماههاست حقوقی دریافت نکرده اند.در حالی که گزارش سیگار نشان می دهد هر ماه حداقل به 8تا 10 هزار سرباز واهی و بی هویت حقوق پرداخت شده . مقامات ایساف در کابل تصریح می کنند اوضاع از گذشته بدتراست.
اکنون که همه نگاه ها معطوف به خاورمیانه است ،افعی زخمی اما بهبود یافته تروریسم خودرا آماده حمله در شرایط نامعلوم می کند. خاک افغانستان که استعداد عجیبی در پرورش تروریسم دارد همچون کوه آتشفشانی از شرارت در آستانه انفجار قرار گرفته .شمال و شرق این کشور به اردوگاه غیر قابل دسترس 3 گروه القاعده،طالبان و داعش تبدیل شده که این گروه اخیر به دلیل انسجام رهبری، توان پنهان کاری و بهره گیری ازشعار به قول خودش اینتر ناسیونالیزم اسلامی برتری نگران کننده یی پیدا کرده است. منابع امنیتی افغان تایید کرده اند داعش از همکاری گسترده گروه های افراطی در ازبکستان و تاجیکستان بهره می گیرد.
توجه بیش از اندازه به خاورمیانه از جنبه تاکتیکی و فهم تکنیکی علل ناامنی، تاحدی قابل درک است.اما بی توجهی متقابل به وضعیت افغانستان و قمار پاکستان در منطقه از موضعی استراتژیک و امنیتی در مرکز آسیا و تا آنجا که به ایران مربوط می شود کل مرزهای شرقی این کشور، موضوعاتی نیستند که بتوان مشکل آنها را با تعارفات سیاسی و یا دوری گزیدن های دو وچند جانبه کشورها از یکدیگر حل کرد.به باور من تحلیل شرایط و نگاه به سنت های تروریستم در منطقه نشان میدهد فائق آمدن یک جانبه بر بحران های آتی حال توسط ایران یا هریک از کشور های منطقه مانند پاکستان(اگر صادق باشد)، ازبکستان ،تاجیکستان و یا قدرت های فرا منطقه یی تقریبا امرغیر ممکنی ست. اگر هم به فرض شدنی باشد - که فرض محالی ست - به شدت پر هزینه ،خسارت بار وناکارآمد خواهد بود.حال که منطقا ایران نمی تواند نسبت به 2باریکه مرزی حدودا 1800 کیلومتری خود با افغانستان و پاکستان بی تفاوت باشد، علی القاعده باید به مدل هایی ازدفاع مشترک فکر کرده و موجد آن شود.وضعیتی که شاید تاکنون به آن فکر نکرده باشد. امید داشتن به توانایی مستقل دولت ها حاوی هیچ مولفه تضمین شده امنیتی نیست.تلاش در جهت ایجاد یک پیمان امنیتی مشترک با حضور کشور های منطقه و قدرت های بین المللی که دستگاه دیپلماسی ایران با سنت ،ساختار و مفاهیم تاریخی 50 سال گذشته آن ناآشنا نیست، فکر میکنم راهی مناسب و تضمین شده برای مقابله با تروریسم و ناامنی باشد که در سنگرافغانستان پناه گرفته اما نمی دانیم چه خواهد کرد.(آرمان).matinmos@gmail.com