احسان اسقایی: روحانی همانند گذشته ؛ به عرصه دیپلماسی باز گشته است وی بعد از تصمیم ترامپ مبنی برخروج از برجام درنظر دارد؛ شخصا مذاکره با اروپایی‌ها را به منظور حفظ برجام در دست گیرد. چند روز پیش بود که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خبری مبنی بر آماده شدن بسته پیشنهادی این اتحادیه در مقابل ماندن ایران در برجام را داد و شاید حال که روحانی به سوئیس سفر کرده؛ این بسته به شیخ دیپلمات ارائه شود. در هر صورت به نظر می‌رسد حضور روحانی در سوئیس و اتریش؛ اگر به صرف مذاکرات عمومی و خارج از برجام باشد عملا دستاوردی نداشته روحانی نیز در شرایط فعلی هیچ گاه به سفرهای نمایشی نخواهد رفت. از این رو به نظر می‌رسد روحانی به این سفر می‌رود تا اگر قرار است پیشنهادی از سوی اروپایی‌ها به ایران ارائه شود وی شخصا در مورد آن مذاکره کند. به طوری که اگر دستاوردی از این بسته عاید ایران نمی‌شود با اروپایی ها اتمام حجت کند. برای بررسی ابعاد این سفر همچنین نقشی که روحانی می‌تواند در این برهه حساس برای کشورمان ایفا کند«آرمان‌شرق» با نصرت الله تاجیک دیپلمات سابق وکارشناس مسائل بین‌الملل به گفت و‌گو پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
روحانی به
اتریش و سوئیس سفر کرده. سفر شیخ دیپلمات در شرایط حساس فعلی را چگونه
ارزیابی می‌کنید؟ آیا سفر وی می‌تواند از تاثیرگذاری در شرایط فعلی برخوردار
باشد؟
اگر از بُعد اوضاع داخلی به این سفر نگاه کنیم؛ شاید این سفر در زمان
بندی مناسبی نباشد. البته روند فعالیت‌های دولت در زمینه سیاست خارجی با توجه به
مشکلاتی که ایران و اروپا با آمریکا دارند، طبیعی است و نزدیک شدن ایران در شرایط
اختلاف اروپا و آمریکا به اروپا به رویارویی آمریکا و اروپا خواهد افزود. در
این معنا که به هر میزان ایران بتواند از ظرفیت‌های خود در سیاست خارجی در زمینه
همکاری نزدیک‌تر به اروپا استفاده کند، آنگاه دستاوردهای مثبتی از
مذاکره با اروپا خواهیم داشت. اروپا فهم دقیق تری از مشکلات منطقه و ایران
دارد. برجام از دید اروپایی ها طراحی خاصی برای برقراری امنیت برای اروپا بود. به
این علت که ما نتوانستیم دوران پسا داعش را از قبل طراحی شده فرض کنیم،
اکنون با مشکلات فراوانی روبرو هستیم. بنابراین همکاری ایران و اروپا به خصوص با
اتریش و سوئیس می‌تواند مطلوب باشد. سوئیس جایگاهی بی‌طرف در نظام بین الملل دارد
و می‌تواند کمک‌هایی از نظرسیاسی و حقوقی به ایران داشته باشد اما
واقعیت آن است که باید از جنبه تشریفاتی این سفرها کاسته و بر محتوای آن افزود. به
طوری که دو کشور بتوانند در نظام بین‌الملل با یکدیگر هماهنگ شوند. هر میزان
ایران بتواند علاوه برآنچه ضرورت یک سفر تشریفاتی است به عمق دستاوردهای این سفرها
دقیق شود؛ چنین سفرهایی موفق خواهد بود.
اگر به
صورت مصداقی بخواهیم بر روی این دو کشور در شرایط فعلی حساب باز کنیم؛ سوئیس
و اتریش در چه زمینه‌ای می توانند با ایران همکاری داشته باشند؟
در شرایطی که اروپا و آمریکا با یکدیگر مشکل دارند اگر این
سفر طراحی درستی داشته باشد و اهداف امیال و دیدگاه‌های دو طرف هماهنگ شده باشد و
نوعی ترازنامه در انتهای این سفر طراحی شود؛ آنگاه چنین سفرهایی برای دوران پسا
داعش و دورانی که آمریکا این قرارداد بین‌المللی را ترک کرده؛ می‌تواند مطلوب
باشد. سوئیس در بعد حقوقی می‌تواند اثرگذار باشد و اتریش هم کشوری است که می‌تواند
در بخش اقتصادی به کمک ایران بیاید. البته سوئیس و اتریش به دلیل سلطه دلار
با محدودیت در ارتباط با ایران روبرو هستند اینگونه سفرها می‌تواند به بحث
سیاست خارجی ما کمک کند.
آیا با
توجه به سلطه دلار و سرمایه گذاری آمریکایی‌ها در شرکت‌های بزرگ اروپایی ایران می‌تواند
بر روی اروپا برای مقابله با آمریکا حساب باز کند؟
سقف پرواز اروپا درشرایط فعلی برای ایران محدود است. افزایش
این سقف نیاز به اراده و کار سیاسی دیپلمات‌های ایران دارد، یعنی باید هوش
سیاسی داشته باشیم که از چه جنبه ای وارد و چه موضوعاتی را خلق و چه ظرفیت هایی را
تولید کنیم، اروپایی‌ها نیز باید با مراودات سیاسی و اقتصادی به عنوان شریک تجاری
در اقتصاد ایران دخیل شوند تا آنها نیز اراده سیاسی لازم را پیدا کنند که در این
مرحله با ایران همکاری نمایند.
دیپلماسی
باید از چه مولفه‌هایی برخوردار باشد تا تهدیداتی که هر از گاهی علیه ایران از سوی
آمریکایی ها به وجود می آید، بار مسئولیت سیاسی به امور اقتصادی تحمیل نشود؟
سیاست خارجی باید واجد صلابت؛ استقلال؛ تداوم؛ جرعت و
جسارت باشد. سیاست خارجی باید همراه با طراحی استراتژیک باشد. یعنی اگر مولفه های
پنج گانه وجود داشته باشد و طراحی استراتژیک نداشته باشد به روزمرگی خواهیم
افتاد. بنابراین باید در سیاست خارجی علاوه بر در نظر گرفتن ویژگی‌های فوق در
زمینه طرحی برنامه‌های استراتژیک نیز قوی عمل کنیم. اگر به تحولات روزمره
بپردازیم ؛ به دنبال حوادث کشیده می‌شویم. اگر در دورانی که با داعش مبارزه می‌کردیم؛
تضمین هایی از اروپایی‌ها می‌گرفتیم امروز پیروز بودیم. خاورمیانه حلقه اول
امنیتی اروپاست، آمریکا لطماتی که از جنبه امنیتی از این منطقه می بیند؛ بسیار
کمتر از اروپاست. در نتیجه برای اروپا این مفهوم وجود دارد که ایران سایه داعش را
از سر اروپا رد کرده است. این ضعف برنامه ریزی استراتژیک در ساختار سیاست
خارجی ما وجود دارد. باید از این موضوع درس گرفته و منافع خود را در غالب مسائل
استراتژیک طولانی مدت تامین کنیم.
بعد
از فرمان ترامپ در شرایط حساسی قرار گرفتیم در شرایط فعلی که روحانی شخصا قصد
مذاکره دارد چه چیزی باید در دستور مذاکره وی قرار بگیرد که ایران از گوشه رینگی
که آمریکا برایش طراحی کرده، خارج شود؟ آیا شیخ دیپلمات می تواند در
شرایط فعلی موفق عمل کند؟
یکی از کارکردهای سیاست خارجی با ویژگی هایی که بر شمرده شد
باید این باشد که اهرم‌های قدرت ما را تبدیل به اقتدار جهت کسب منافع کند. اگر اهرم قدرت در دست
داریم برای استفاده به موقع است. متاسفانه در شرایط کنونی در برابر ترامپ از اهرم
های قدرت خود از نظر سیاسی؛ فرهنگی و اقتصادی نتوانستیم استفاده کنیم تا اهرم های
قدرت ما تبدیل به اقتدار شود. باید آنقدر هنرمند میبودیم که مذاکره را به سمتی هدایت می‌کردیم
که نه تنها در آن باخت وجود نداشته باشد بلکه بتوانیم اراده خود را به طرف مقابل
تحمیل کنیم
منبع: سایت آرمان شرق مورخ 12.4.97 تحت عنوان در دوران مبارزه با داعش غفلت کردیم/باید از جنبه تشریفاتی سفر روحانی کاسته شود/سقف پرواز اروپا برای ایران محدود است/نتوانستیم اهرم های قدرت را تبدیل به اقتدار کنیم
نظر شما