اتفاقاتی که در منطقه برج ابی حیدر در بیروت رخ داد، تحولات خطرناکی را در عرصه تحولات اسلامی ایجاد کرد، با وجود این که این اتفاق یک حادثه شخصی بود (بر سر یک خودورو اتفاق افتاد) ولی به طور سریع و خطرناکی گسترش یافت به گونه‌ای که باعث مرگ سه تن و زخمی شدن ده‌ها تن دیگر شد که دو نفر از آنها از مسئولان محلی حزب‌الله و مابقی از جمعیت مشاریع (الاحباش) بودند. علاوه بر این که این حادثه خسارت، نابودی و به آتش کشیده شدن یکی از مساجد و موسسات دیگر را در پی داشت، احتمال درگیر ساختن دیگران در درگیری میان حزب‌الله و احباش را نیز افزایش داد.
با وجود این که روابط دو طرف قوی و مبتنی بر پیمان‌های سیاسی بود و هر دوی آنها روابط خوبی با سوریه داشتند، اما درگیری نظامی و امنیتی آنها پرسش‌های متعدد و پیچیده‌ای را به وجود آورد. با این حال دو طرف تلاش کردند که از این مسئله خطرناک عبور کنند و سلسله دیدارهایی را با وساطت سازمان اطلاعات و امنیت ارتش لبنان انجام دادند تا زمینه دیدار سید حسن نصر الله، دبیر کل حزب‌الله با شیخ حسام قراقیره، رئیس جمعیت مشاریع فراهم شود.
این اتفاق‌ها باعث شد تا برگه‌های بازی در سطح اسلامی به هم بخورد به گونه‌ای که "دار الفتوی" و جریان المستقبل توجه ویژه‌ای به احباش کردند، به گونه‌ای که برای بسیاری از نیروهای اسلامی پرسش‌های بسیاری درباره آن چه در بیروت اتفاق افتاد، به وجود آمد. در همین حال استمرار اختلال‌ها در روابط برخی نیروهای اسلامی به دلیل اختلاف نظر بر سر کیفیت برخورد با دادگاه بین‌المللی رفیق حریری، ترور او و نظر دادگاه را نیز باید به آن افزود.
نقاط اختلافی و توافقی جریان‌های سیاسی در برابر تحولات مختلف چیست؟ آیا می‌توان توسط "نقشه راه" از عملی شدن فتنه‌های پیش رو جلوگیری کرد؟
نقاط اختلافی و توافقی
نخست، نقاط اختلافی و توافقی میان نیروها و حرکت‌های اسلامی با توجه به تحولات برج ابی حیدر چیست؟
در طول ماه مبارک رمضان دیدارها و افطاری‌هایی برگزار شد که در آن رهبران و مسئولان احزاب و جنبش‌های اسلامی لبنانی و فلسطینی دور هم جمع شدند و به بررسی اوضاع اسلامی در لبنان و منطقه و چگونگی برخورد با طرح‌هایی که مقاومت را هدف قرار داده یا قصد ایجاد فتنه مذهبی دارند، پرداختند.
به رغم توافقاتی که بسیاری از رهبران اسلامی در این دیدارها اتخاذ کردند، طرح‌های امریکایی و اسرائیلی‌ای برای ضربه زدن به نیروهای مقاومت یا سعی برای القای تصفیه حساب‌های شخصی وجود دارد که باعث ایجاد اختلاف نظر بر سر برخی قضایای کلی از جمله دادگاه بین‌المللی ترور رفیق حریری، رای این دادگاه ظرف چند ماه آینده و چگونگی برخورد با آن شده است.
در حالی که مسئولان حزب الله معتقدند که این طرح‌ها مرکز حزب الله و مقاومت را هدف قرار داده است و حق خود می‌دانند که با آن برخورد کنند و بر رد روش‌های عملی دادگاه بین‌المللی تاکید می‌کنند، رهبران جریان‌های اسلامی مواضعی محافظاکارانه دارند و ترجیح می‌دهند تا زمان رای اولیه دادگاه بین‌المللی سکوت کرده و از هر کار دیگری اجتناب کنند. آنها توجه هر گونه اتهامی به دادگاه بین‌المللی را رد می‌کنند و در نطق‌های سیاسی و رسانه‌ای همه را به آرامش دعوت می‌کنند.
مسئولان حزب التحریر بر ضرورت دوری از نطق‌های تند تاکید می‌کند چرا که معتقد است که چنین رفتاری فضا را برای ایجاد فتنه‌ای که باید از آن دوری کرد، فراهم می‌سازد.
از سوی دیگر جنبش حماس بر ضرورت تمرکز بر طرح‌های امریکایی و اسرائیلی در منطقه تاکید دارد و معتقد است به رغم تمامی سختی‌هایی که جریان مقاومت با آن روبه‌رو است، توانسته دستاوردهای مهمی را در رودررویی با طرح‌های امریکا در افغانستان، عراق و لبنان به دست آورد و علاوه بر آن در برابر فشارهای وارده بر فلسطین نیز ایستادگی کند.
از این رو ما در برابر قرائت‌های گوناگون اسلامی از تحولات و اتفاقات اخیر هستیم و به رغم توافقات کلی‌ای که حاصل شده، همچنان اختلاف‌ها بر سر جزئیات و روش‌های عملی و چگونگی اتخاذ مواضع میان برخی نیروهای سیاسی وجود دارد.
نقشه راه برای برخورد با فتنه
با این حال آیا امکانی برای وحدت نیروهای اسلامی به ویژه در لبنان و فلسطین برای برخورد با فتنه پیش رو وجود دارد؟ آیا ممکن است این نیروها از آن چه در برج ابوحیدر اتفاق افتاد برای ایجاد وحدت در مواضع اسلامی و رسیدن به توافقات بر اساس "نقشه راه" بهره‌برداری کنند تا موضعی یکپارچه در بربر دادگاه بین‌المللی و ادعاهای آن داشته باشند؟
به رغم وجود برخی اختلاف‌ها در مواضع برخی نیروهای اسلامی و اختلاف نظر در سطح واکنش‌‌ها و برخوردها، رسیدن به یک "نقشه کار مشترک" کار چندان سختی نیست و دلیل آن نیز تجربه موفق این نیروها در برابر بسیاری از مطالبات و سختی‌ها طی 28 سال گذشته (از اشغال لبنان توسط اسرائیل در سال 1982) یعنی "توافق‌نامه 17 می" تا "جنگ اردوگاه‌ها" تا زمان جنگ بیروت و اتفاقات طرابلس است، حتی در برخورد نظامی با ارتش اسرائیل در سال‌های 1993 و 1996 و 2006 نیز عرصه اسلامی همچنان فعال بود اگر چه در مراحل ممتدی از سال‌های 2006 تا 2009 عقب‌گردهایی را شاهد بودیم، اما تماس‌ها و گفت‌وگوها همچنان میان نیروهای اسلامی به رغم اختلاف‌نظرها و اختلاف مواضع جریان داشت.
امروز نیز انتظار می‌رود اقدامانی برای رو در رویی با اتفاقات پیش رو صورت گیرد که عبارتند از:
- 1- آغاز گفت‌وگوهای عمیق و حقیقی میان جریان‌های مختلف اسلامی که شامل همه مشکلات و اشتباهاتی که رخ داده شود و به تبادل اطلاعات و دستاوردها بر سر افق‌های پیش رو در مراحل آینده به دور از حساب‌های فردی یا حزبی بینجامد.
- 2- تلاش برای رسیدن به یک موضع اسلامی واحد در برابر تحولات، به خصوص چگونگی برخورد با فتنه‌ها و دوری از هر موضع تهدیدآمیز که باعث توسل به سلاح یا بازگشت به چیزی شبیه اتفاقات 7 می شود.
- 3- ضرورت بحث بر سر رسیدن به چشم‌اندازی طولانی مدت بر سر کیفیت حمایت از مقاومت و تقویت آن در تمامی منطقه (لبنان، عراق، فلسطین، افغانستان و ...) و تلاش برای رسیدن به دیدگاهی واحد برای رو در رویی با طرح‌های امریکایی - اسرائیلی.
- 4- تهیه و آماده کردن برنامه‌های سیاسی و اجتماعی و عملی برای دفاع از مصالح و حقوق مردم.
نیروهای اسلامی با جناح‌های مختلفشان باید هوشیار باشند تا بتوانند از مراحل خطرناک پیش رو عبور کرده و تلاش کنند تا به کمک یک طرح مشترک از عملی شدن فتنه پیش رو جلوگیری کنند و بتوانند با حمایت از مقاومت به پیروزی‌های بیشتری برسند.
قاسم قصیر روزنامه نگار معروف لبنانی و ستون نویس النهار است که این یادداشت را برای خبر نگاشته است
نظر شما