همه در سهام نفت سهیم شوند

اوضاع ایران طی سالهای 1352 تا 1357 پیش از انقلاب و 4 سال اخیر، گواهی است بر این مدعا که افزایش درآمدها و تسلط دولت‌ها بر درآمدهای نفتی نه تنها موجب نادیده گرفتن توان و استعداد ملی و تکیه دولت‌های ناتوان بر درآمدهای نفتی و سرپوش گذاشتن بر ناکارآمدی شان شد، بلکه بستری مناسب برای اتلاف سرمایه‌گذاری‌های دولتی، توزیع نابرابر درآمد میان شهر و روستا، تشدید اختلاف طبقاتی میان اقشار جامعه، افزایش فساد اداری، وابستگی و عقب‌ماندگی بخش‌های بومی و اصیل اقتصادی جامعه و عدم توازن میان بخش‌های مختلف اقتصادی را فراهم کرد. علاوه بر آن، به حجیم‌تر شدن دولت و وابستگی مردم به دولت منجر شد.

از این‌رو مسئله نفت به یکی از دغدغه‌های مهم صاحبنظران و سیاستمداران دلسوز کشور طی چهار دهه تبدیل شده است. اصل مطلب از آنجا نشأت می‌گیرد که ما اعتقاد داریم بعد از جریان ملی شدن صنعت نفت و کودتا در واقع سر مردم کلاه رفته است و نفت در سال 1332 ملی نشده است، بلکه نفت «شاهنشاهی» نه «ملی» و شرکتی که تأسیس شد با نام شرکت ملی مردم را فریب داد.

آن زمان در شرکت ملی نفت رئیس هیأت مدیره و مدیر عامل را شاه تعیین می‌کرده است و حق امضای مجاز و توزیع هم دست آنها بوده است. من خودم در خاطر دارم که آن زمان بازرس قانونی شرکت ملی نفت را هم شاه تعیین می‌کرد. این پول نفت در واقع سه قسمت می‌شده است؛ یک قسمت برای جبران هزینه‌های جاری و بخشی هم برای طرح‌های عمرانی، قسمت سومی هم در عمل وجود نداشته است.

بخشی از نفت با کنتور و شماره استخراج می‌شده است و بخشی از آن بدون کنتور و شماره. در واقع این به معنای این است که بخشی از نفت ایران در حساب و کتاب‌ها ثبت نمی‌شده است. اما بعد از انقلاب مجموع سهام شرکت‌های نفتی در واقع دولتی شد و آن حیف و میل‌های زمان پهلوی از بین رفت. در حال حاضر میزان زیادی از درآمد نفت صرف ایجاد شرکت‌های دولتی شده است.

طرح 50 هزار تومانی آقای کروبی هم از همین جا نشأت می‌گیرد. دولت باید کوچکتر شود و مردم سهامدار شوند. اگر بتوانیم چنین طرحی را اجرا کنیم و به‌صورت سهام به مردم ارائه دهیم در کنار آن طرح‌های پشتیبانی نیز وجود خواهد داشت. به این صورت که وقتی پول یا سهام به دست مردم می‌رسد این پول‌ها سرگردان نباشد. یعنی کسانی که سهم می‌گیرند بتوانند این سهم را بفروشند. مثلاً در طرح 50 هزار تومانی قرار بود شرکت‌های سرمایه‌گذاری تأسیس شود که مردم 50 هزار تومان‌های خود را در آن شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند.

ما باید با ارائه طرح‌های اقتصادی به روز به توانمندی افراد جامعه کمک کنیم. ما در حال حاضر در کشور 24 میلیون جمعیت بالقوه و حدود 4 میلیون جمعیت بالفعل داریم. باید بتوانیم این جمعیت را از نظر مهارت‌های اقتصادی و اجتماعی تقویت کنیم. یک ایرانی باید بتواند پس‌انداز هم داشته باشد.

در واقع با ارائه سهام شرکت‌هایی که با پول نفت تأسیس و اداره می‌شوند، سرمایه‌گذاری کنند. در حال حاضر دولت معتقد است که پول نفت باید در دست خودش باشد و با این پول سرمایه‌گذاری کند. اما این کار باعث می‌شود که دولت فربه شود و فربه شدن دولت نیز منجر به همین فضای اقتصادی شود که درحال حاضر وجود دارد.

ما امور مالی و اقتصادی کشور را قدیمی اداره می‌کنیم، به صورتی که در حال حاضر مجریان اقتصاد کشور این گونه نگاه می‌کنند که باید امور اقتصادی کشور یا از طریق نفت و یا از طریق مالیات اداره شود. اما معتقدیم که کشور باید با بهره‌وری اداره شود.

به عبارتی وقتی می‌گوییم تغییر، تغییر در ساختار است. الان دارایی شرکت‌های دولتی حدود 500 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. با فرض اینکه این رقم درست باشد، 5 درصد بهره‌وری آن می‌شود 25 میلیارد دلار. 10 میلیارد دلار هم از چهار گروه مزدبگیران، حقوق‌بگیران، اصناف و پیشه‌وران جزء مالیات می‌گیریم. اگر بهره را بالا ببریم دیگر نیازی به اخذ مالیات از این چهار طبقه نیست. با این حساب 15 میلیارد دلار دیگر باقی می‌ماند که می‌تواند به مردم تزریق شود. ضمن آنکه سطح بوروکراسی کشور از بحث مالیات به یک دهم تقلیل پیدا می‌کند و وزارت دارایی کوچکتر از الان خواهد شد و کارمندان و منابع انسانی این وزارتخانه می‌توانند تمرکز خود را برای اخذ مالیات‌های بزرگ بگذارند.

باید توجه داشت که وقتی مردم مالیات ندهند درآمد تحت تصرف آنها بیشتر می‌شود و سرمایه‌گذاری بیشتری به وجود می‌آید و در نهایت تولید ناخالص داخلی بیشتر می‌شود و تولید و صنعت رونق می‌گیرد. این همان چیزی است که مسئولین کشور به آن می‌پردازند اما نتیجه نمی‌گیرند.

مشاور اقتصادی مهدی کروبی