برای ۸۰ سالگی دکتر عبدالکریم سروش

اخبار اندیشهعبدالکریم سروش نیز مانند بسیاری از هم‌نسلان و هم‌عصرانش قابلیت نقد بسیار دارد. خصوصا اینکه اگر قرار باشد خارج از متن‌های تاریخی مواضع را نقد کنی، این نسل تاریخی - انقلابی بسیار مورد نقد و گاهی مورد خشونت کلامی قرار می‌گیرند. اما به نظرم علیرغم پذیرش یا عدم پذیرش نقدها، علیرغم همه متون از سر پشیمانی برخی هم‌فکران دیروز؛ به زعم من هنوز نمی‌توان اثر این حلقه و در راس آن عبدالکریم سروش را در بازخوانی معنوی از دینداری نادیده گرفت. بخشی از تاریخ ما و حتی برخی تغییرات گسترده بسیاری از اندیشمندان ما متاثر از این فضا بوده است. از این‌روست که می‌شود از او نوشت و قدردان آورده‌ها و منتقد برخی عملکردها بود.

رازخوانی رابطه «اخلاق پیشادینی» و شریعت در گفت وگو با مؤلف «اندرز به فقیه»

حاکمیت اگر اشتباه کرده، بگوید اشتباه کرده‌ام / آیت الله محقق داماد: اگر با طینت زشت و خبیث وارد دین شوید از دین استفاده خبیثانه می‌کنید

اخبار اندیشهدین آنچنان را آنچنان تر می ‎کند اگر شما با طینت زشت و خبیث وارد دین شوید از دین استفاده خبیثانه می‌کنید. فقط خشونت کارش است و خیال می کند دین برای خشونت آمده است. باتقوا آن کسی است که این بیماری ها را نداشته باشد و وارد دین شده باشد. در  این کتاب من از فرصت استفاده کردم آنچه در زمان ما از نظر اخلاقی لازم بوده را در کتاب آوردم.

دانشگاه بین المللی مذاهب میزبان نشستی درباره «روش تحلیل گفتمان»علامه واعظ زاده خراسانی

راهکاری کاربری برای خروج از بن بست های گفتمانی در جهان اسلام / علامه واعظ‌زاده معمار عقلانیت و گفت‌وگو

اخبار اندیشهواعظ‌زاده در ادامه، به روش‌شناسی خاص علامه واعظ‌زاده خراسانی در تدوین کتاب «المعجم» پرداخت و توضیح داد که در این اثر، هر واژه قرآنی بر محور «ریشه لغوی» آن بررسی می‌شود. به گفته او، این فرآیند شامل چند مرحله مشخص است: اول، گردآوری دیدگاه لغت‌شناسان برجسته در بخش «نصوص لغوی»؛ سپس جمع‌بندی این دیدگاه‌ها در قالب «اصول لغوی»؛ پس از آن، ارائه «نصوص تفسیری» شامل آیات مرتبط و آرای مفسران شیعه و سنی، قدیم و جدید؛ و در نهایت، بخش «استعمال قرآنی» که جمع‌بندی نهایی و تحلیل اختصاصی مؤلف را دربرمی‌گیرد.

۲۰۰ پژوهشگر جهان نابرابری جهانی را تشریح کردند

فقرای ایران به دانشگاه خوب نمی روند؛ مشارکت فقط ۱۳ درصد زنان در بازار کار/ ایران و جهان در مشت اقلیت ثروتمند / بحران دموکراسی

اخبار اندیشهاین گزارش در پایان نتیجه‌گیری کرده که نابرابری، یک انتخاب سیاسی است و نوشته که این نابرابری حاصل سیاست‌ها، نهادها و ساختارهای حکمرانی ماست. هزینه‌های تشدید نابرابری روشن است؛ شکاف‌های روبه‌گسترش، دموکراسی‌های شکننده و بحرانی اقلیمی که بیشترین بار آن بر دوش کسانی می‌افتد که کمترین نقش را در ایجادش داشته‌اند. اما امکان‌های اصلاح هم به‌همان‌اندازه روشن‌اند. هرجا که بازتوزیع قوی باشد، نظام مالیاتی عادلانه عمل کند و سرمایه‌گذاری اجتماعی در اولویت قرار گیرد، نابرابری کاهش می‌یابد.

در آیین بزرگداشت هفته پژوهش مطرح شد

هشدار در خانه پژوهش؛ وقتی واقعیت‌های جامعه با بخشنامه‌های دولتی «هم‌خوانی» ندارد /فراخوان نخبگان برای پایان دادن به تصمیمات بدون تحقیق/

اخبار اندیشهاحمد مسجدجامعی ضمن انتقاد از نسبت پژوهش و موسسات بهره‌گیر از آن، گفت: «وقتی پژوهش انجام می‌شود، موسسات نتایج آن را نمی‌پذیرند چون آن موسسه را انکار می‌کند، در نتیجه پژوهش بی‌نتیجه است»

مقایسه بودجه پژوهشی ایران با ژاپن و کره جنوبی / تقویت پروژه‌های حیاتی آب، امنیت غذایی، انرژی، سرمایه اجتماعی و سلامت عمومی

اخبار اندیشهبه استناد آمار، سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی در ایران کمتر از نیم درصد برآورد می‌شود، در حالی که این رقم در کشورهایی مثل ژاپن حدود ۳.۴ درصد، در کره‌جنوبی بیش از ۴ درصد و در برخی کشورها تا نزدیک ۶درصد برآورد می‌شود. این امر نشان‌دهنده شکاف جدی در میزان سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش و فناوری میان ایران و کشورهای توسعه‌یافته است...منابع ملی حوزه علم و پژوهش را که طبعاً نامحدود نیست باید به اولویت‌های ملی با بالاترین حساسیت اجتماعی اختصاص داد؛ پژوهش‌هایی که معیشت عمومی را بهبود و تاب‌آوری اجتماعی را افزایش می‌دهند باید اولویت داشته باشند.

تبیین اتصال علم به وحی با رویکرد سیستمی

اخبار اندیشهبحث چند دهه‌ی اخیر این بوده است که شاخه.های علم از از هم‌گسیخته‌ی بی مهار است و در عین‌ موهبت آفرینی، فاجعه می‌آفریند. یکی از  عواملی که مانند دریچه ای بین شاخه‌های جدا ازهم علم،  هم مهارآفرین و هم ارتباط ‌ساز خواهد بود، اخلاق و سیستم ارزشی است. 

گزارشی از نشست نقد کتاب «از کج‌خوانی تاریخ تا لج‌خوانی تاریخ» در شهر کتاب تندیس

لجبازی با تاریخ وقتی دوستش نداری / حقیقت قربانی نبرد «روایت‌های رسمی» و «انکار عامیانه» / وقتی گذشته میدان خشم و انکار می شود

اخبار اندیشهاکبری: نویسنده کتاب به لج‌خوان‌ها نه مجال دفاع می‌دهد و نه اجازه می‌دهد مخاطب با آن ها همدلی کند. / کاشی: اگر نه کج‌خوانی و نه لج‌خوانی مطلوب نیست، آنگاه موضع بدیل چیست؟ / ایرانمهر: کتاب واکنشی صادقانه به مختصات جهانی است که در آن اضطراب دیگر صرفاً اگزیستانسیالیستی نیست؛ اضطراب این است که گذشته چگونه روایت خواهد شد / گلبهاری: از منظر جامعه‌شناسی تاریخ، می‌توان کتاب را نمونه‌ای قابل تأمل از نحوه گفت‌وگوی اندیشه آکادمیک با افکار عمومی دانست؛ گفت‌وگویی که خود، همچون موضوع کتاب، نیازمند نقد و بازاندیشی است.

در نشست «روز علوم اجتماعی»، بایدها و نبایدهای استادان، دانشجویان و شهروندان مطرح شد

دعوت دانشجوی زن افغانستانی به گفت و گوی فرهنگی / علوم اجتماعی، برای دفاع از خود باید هزینه بدهد /پرهیز علوم اجتماعی از تبدیل شدن به ایدئولوژی

اخبار اندیشه "علوم اجتماعی اگر روادار نباشد، به هویت بسته دانشگاهی بدل می‌شود"؛ این پیام اصلی مراسم روز علوم اجتماعی در دانشکده تهران بود که با محوریت شعار «نقد خویشتن: به سوی علوم اجتماعی متکثر و روادار» به مناسبت سالروز درگذشت غلامحسین صدیقی، بنیانگذار جامعه‌شناسی در ایران برگزار شد.

روایتی از کتاب «افسارگسیخته؛ سودای چین برای مهندسی آینده» نوشته دن وانگ

توسعه چین برای نبرد نهایی با آمریکا؟/ تفوق مهندسان در چین و حقوقدانان در آمریکا، سرنوشت جهان را رقم می‌زند؟ / عقیم سازی ۱۶ میلیون زن در چین

اخبار اندیشهاو در یک نقل قول جالب از تیم کوک (مدیرعامل اپل) ذکر می‌کند که «در چین می‌تواند چندین زمین فوتبال را با مهندسان ابزارسازی پر کند، کاری که در آمریکا غیرممکن است.» این قدرت حیرت‌انگیز چین، از انعطاف‌پذیری بسیار خیره‌کننده سیستم سیاسی و اقتصادی این کشور ناشی می‌شود، به طوری که «در شنزن، اگر طرحی نیاز به تغییر داشته باشد، می‌توان قطعه جدید را تا صبح روز بعد در تیراژ هزاران عدد تولید کرد.» ... وانگ در واپسین بخش‌های کتاب، به آینده می‌نگرد. او چین را در حال تبدیل شدن به یک «دژ» توصیف می‌کند که درحال آماده‌سازی برای درگیری بلندمدت با غرب است.

نگاهی به کارنامه‏ عبدالکریم سروش در ۸۰ سالگی

میهن‌دوستی سروش در جنگ ۱۲‌ روزه نشان داد که اسیر جو نیست / نظریه‌ی قبض و بسط و دموکراتیزه‌کردن فهم متن دینی

اخبار اندیشهبه‌گمانم نظریه‌ی قبض و بسط، کار خود را در دموکراتیزه‌کردن فهم متن دینی، به خوبی انجام داد و اکنون زمان آن رسیده که به هرمنوتیک جایگزینی فکر کنیم که حق مؤلف متن را هم ادا می‌کند. چه‌بسا در این مسیر، هرمنوتیک عینیت‌گرا اما منعطفِ اریک هِرش ـ منتقد ادبی و هرمنوتیسین آمریکایی ـ راهگشا باشد.

«دانشنامه علوم سیاسی» ایپسا منتشر شد

اخبار اندیشهانجمن بین‌المللی علوم سیاسی (ایپسا) در دهم دسامبر ۲۰۲۵ کتاب دانشنامه علوم سیاسی خود را منتشر کرد که به ۲۰۰ مفهوم محوری و مهم علم سیاست پرداخته است.

در همایش مبانی علمی و فلسفی هوش مصنوعی مطرح شد

محقق داماد از ناتوانی های هوش مصنوعی می گوید/ تمایز حیاتی «تفکر ماشینی» از «تعقل انسانی»/ سرنوشت حکمت اسلامی در عصر هوش مصنوعی

اخبار اندیشهمحقق داماد گفت:‌ اگر به ما بگویند هوش مصنوعی و ماشین هم همین کار را می‌کند، فلسفه اسلامی خلع سلاح می‌شود. اگر ماشین همچون انسان، اندیشه و تعقل کند، دیگر چیزی برایمان باقی نمی‌ماند، چون دیگر نمی‌توانیم اثبات نفس کنیم. اگر این حالت پیش بیاید، همه حکمای اسلامی باید تمام ساخته‌هایشان را از نو بسازند و با معضل عجیبی روبه‌رو خواهیم شد.

حمله و توهین صداوسیما به دو استاد/ روشنفکران ملی و دینی مدافعان اصلی ایران امروز

اخبار اندیشهامروز هیچ‌کس برنامه «هویت» را در نقد روشنفکران و روزنامه‌نگاران بی‌دفاع به گردن نمی‌گیرد و تهیه‌کننده آن نیز در تاریخ روسیاه مانده است. روشنفکران ملی و روشنفکران دینی، با همه اختلاف دیدگاه‌ها، در این روزگار پرچمدار دفاع از میهن و دین‌اند؛ در حالی که پیمانکاران بنیادگرا مشغول تولید نفرت‌اند تا مانع این نهضت بازگشت به ملیت شوند. اگر امروز مجسمه شاپور در میدان انقلاب سر برآورده، این محصول مستقیم بن‌بست بنیادگرایی و نیاز جامعه به میهن‌دوستی بر پایه تفکر ایرانشهری است؛ تفکری که مستقیم از عهد ساسانی به عصر ما رسیده است. تاریخ را تکرار نکنید. اگر «هویت» شما تراژدی بود، یقین بدانید این «جریان» چیزی بیش از یک کمدی نخواهد بود.

ترور روزنامه نگاران و طبقه میانی فرهنگی / چرا چهره ایران اندیشان را سیاه می کنند؟ / آیا سکوت جایز است؟

اخبار اندیشهترور طبقه میانی فرهنگی، ترور یک گروه اجتماعی خاص نیست؛ ترور امکان داوری، گفت‌وگو و ترمیم است. جامعه‌ای که کنشگران مرزی‌اش را یک به یک از دست می‌دهد، ناچار است سیاست را به نزاع‌های بی‌پایان هویتی بسپارد و هر بار با هزینه‌ای سنگین‌تر، همان چرخه را تکرار کند. اگر این فضای میانی فروبریزد، جامعه نه‌فقط تکه‌تکه، بلکه ناتوان از بازسازی خود می‌شود. آنچه باقی می‌ماند، مجموعه‌ای از قطب‌های خشمگین است که نه زبان مشترکی برای گفت‌وگو دارند و نه افقی برای حل مسئله.

شیرین احمدنیا رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران:

دانشگاه نهاد نقد قدرت و زبان دردهای مردم است / وظیفه اندیشمند علوم اجتماعی نه فقط تبیین جهان که تغییر جهان هم هست

اخبار اندیشهاگر دانشگاه صرفاً مکانی برای تولید مدرک یا انباشت محفوظات باشد، از رسالت راستین خود فاصله گرفته است. دانشگاه، نهاد نقد قدرت است؛ نهاد بازاندیشی در جامعه و پرورش آگاهی انتقادی است. بنابراین علم، بویژه علوم‌اجتماعی، با مسئولیتی دوچندان روبه‌روست. به این اعتبار، دانشمند علوم‌اجتماعی تنها وظیفه تبیین جهان را ندارد؛ او باید در نقد و تغییر آن نیز سهم داشته باشد. فیلسوفان جهان را تفسیر کرده‌اند، اما مسأله بر سر تغییر آن است

کامران فانی و حرکت خاموش اما موثر او در علم، اندیشه و فرهنگ ایران زمین / یک عمر وقف ساماندهی حافظه علمی ایران

اخبار اندیشهشهبازی: ژن کتاب خاموش شد؛درگذشت کامران فانی، ادیب و کتاب‌شناسی که عمرش را وقف ساماندهی حافظه علمی ایران کرد /  از رهایی از پزشکی تا بنیانگذاری کتابداری نوین؛ روایت زندگی «آقای کتاب» که نام خود را آگاهانه در حاشیه پروژه‌های بزرگ مرجع نگه داشت / مرادی: مردی که نمی‌خواست دیده شود: راز تأثیرگذاری خاموش کامران فانی در زیرساخت‌های فرهنگ معاصر ایران/ میراث‌دار بی ادعا؛ چگونه «وسواس علمی» و «فروتنی کم‌نظیر» فانی، شالوده آثار مرجع چهل سال اخیر ایران را ساخت؟

گزارش شب کتاب «غزالی فیلسوف»

نقد ملکیان به آرای یک فیلسوف / امام محمد غزالی؛ منتقد یا مدافع فلسفه

اخبار اندیشهسمانه فیضی گفت:‌ تصویر عمومی ما از غزالی این است که او منتقد فلسفه است اما در این کتاب یک تصویر کلاملا بی‌سابقه از غزالی ارائه شده است.

به‌مناسبت هفتۀ پژوهش

درس بزرگی که امیرکبیر به قاآنی داد / تفاوت عمیق پژوهشگری با مدیحه سرایی

اخبار اندیشهاز روز نخستین امیر بود که میان خودش با دیگر صدراعظم‌ها فاصله گذاشت؛ این فاصله‌گذاری به قیمت ناراحتی قاآنی و قاآنی‌هایی تمام شد؛ شاید به قیمت جانش. اما قاآنی که پیش‌تر مدح میرزا آقاسی (صدراعظم محمدشاه) می‌گفت، روز انتصاب امیر او را عادل خواند و میرزاآقاسی را شقی! فاصله‌ی میان مدح و ذم مدیحه‌سرا تنها یک شب است؛ اما پژوهشگر راوی نتایج پژوهش است، نه بنده‌ی خوشنودی حاکم! برای همین است که پژوهشگری که مدیحه‌سرا نیست، گاه تلخی دارد؛ اما ملک‌الپژوهشگران یکسر شیرینی‌اند! و ما سخت نیازمند گذار از دوران مدیحه‌سرایی به دوره‌ی پژوهش هستیم!

موسسه رحمان نشست « زیست پژوهشگرانه در ایران» را برگزار می کند

اخبار اندیشهموسسه رحمان نشست « زیست پژوهشگرانه در ایران» را به مناسبت هفته پژوهش، در سه روز متوالی از فردا ۲۴ تا ۲۶ آذر برگزار می کند.

چرا مردم در برابر تندروها اقلیت محسوب می شوند؟/ رمز بقای ایران در برابر تهاجم جهانی؛ هنر زیستن و توسعه در جهان نابرابر

اخبار اندیشهمی توان گفت که مقاله زیر مایل است به این سوال های اساسی پاسخ بگوید: چگونه محدودیت‌ها موتور محرک انضباط، و موفقیت می‌شوند؟ (بررسی الگوی پارسیان هند و چینی‌های جنوب شرق آسیا) و همچنین ایران چگونه می‌تواند با کنار گذاشتن «حافظه امپراتوری»، از موقعیت اقلیتی خود در منطقه مزیت پایدار بسازد؟

«لیبرالیسم در روزگار ظلمت» در نگاه احسان سنایی اردکانی

ضرورت بازگشت به پدران لیبرال / سرسخت بودن چندان هم خوب نیست

اخبار اندیشهاحسان سنای اردکانی گفت:‌ سرسختی، همان وضعیتی است که در اثر تعصب گفتمانی، خواه نسبت به اندیشه‌های لیبرال و خواه اندیشه‌های ضدلیبرال بروز پیدا می‌‎کند.

در شب بخارای قم مطرح شد

فراستخواه: با وجود قدرت مافیاهای مالی، جامعه زنده است / ما در یک برده‌داری نوین داریم زندگی می کنیم / جلیسه: ایرانی‌ها انضباط آرشیوی ندارند

اخبار اندیشهدر نشست تخصصی «شب سالنامه‌ها و نظامنامه‌های مدارس و دانشگاه‌های ایران»، پژوهشگران حوزه تاریخ فرهنگ با بیان اینکه ما در مواجهه با اسناد تاریخی فاقد انضباط آرشیوی هستیم، هشدار دادند که بخش عظیمی از تاریخ فرهنگی و آموزشی ایران در حال از بین رفتن است ...فراستخواه نیز بحث خود را بر نظریه‌ای که در مطالعات فرهنگی به «واکینگ سیتی» (شهر رونده) معروف است، بنا نهاد تا نشان دهد «مردم هستند» و باقریان در کار خود نشان داده است که مردم نفس می‌کشند و نباید صرفاً گفت که قدرت‌ها یا مافیاهای مالی مسلط هستند.

محمدمهدی فرقانی در نشست «زیست ارتباطی در جهان معاصر» بررسی کرد

با دو قطبی سازی خودی و غیرخودی توسعه ممکن نیست / فقر نظری در مدیریت رسانه رسمی / ضرورت غلبه بر نگرش دوقطبی در فضای رسانه رسمی

اخبار اندیشهنظام ارتباطی دینی‌ای که بر پایه دو قطبی‌سازی (خیر/شر، خودی/غیرخودی) استوار باشد، با ذات ارتباطات که مبتنی بر گفت‌وگو، تفاهم و پذیرش اختلاف نظر است، در تضاد قرار می‌گیرد. به نظر من، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، غلبه همین نگرش دوقطبی بر فضای رسانه رسمی ماست که بسیاری از مشکلات کنونی را می‌توان از آن ناشی دانست.

درس‌هایی از سیاست و حقوق در مکتب علامه نایینی

آفت بی نقشگی / محسن اسماعیلی و درس آموزی از نائینی و مطهری برای جبران خلاء تئوریک ایران / آثار خطرناک فقر مبانی نظری و فقدان طرح عملی

اخبار اندیشهعظمت نایینی و کتابی که نوشت از همین منظر بیشتر قابل درک می‌شود. او در فضای پرخطر، غبارآلود و لغزنده آن دوران عافیت‌طلبی را کنار نهاد، طراحی الگوی مطلوب حکومت دینی از دیدگاه خویش را با شجاعت بر عهده گرفت و بحق دِین خود به اسلام و مسلمانان را ادا کرد؛ هرچند به قول استاد شفیعی کدکنی: «باید بچشد عذاب تنهایی را - مردی که ز عصر خود فراتر باشد.»

غفلت های بزرگ حجاریان / چرا پروژه‌های فکری مؤثر در ایران شکل نمی‌گیرند؟ / حجاریان معلول را به جای علت می نشاند

اخبار اندیشهایران دارای «صلابت ساختاری» شدید و «سیالیت برنامه‌ای» مزمن است. ساختار قدرت سخت و سنگین هستند، اما استراتژی‌ها و تصمیم‌ها بی‌ثبات و کوتاه‌بُرد. این ترکیب بی‌نظیر باعث می‌شود حتی اگر جریان‌های سیاسی بهترین کیفیت ذهنی یا آرمان‌گرایی را داشته باشند، امکان تبدیل آرمان به برنامه وجود نداشته باشد. در چنین وضعیتی جریان‌های سیاسی به‌طور طبیعی به «گفتار» پناه می‌برند، چون «کنش» در اختیارشان نیست. بی‌اثر بودن گفتار نیز خود نتیجه همین ساختار است، نه علت آن. این همان چیزی است که باعث می‌شود تبیین نویسنده نسبت به واقعیتِ پیچیده سیاست، «ساده‌شده»، «تقلیل‌گرایانه» و از نظر نظری «نابسنده» باشد.