نقد شعار مرگ برآمریکا و علوم اسلامی سازی / داوری اردکانی: آیا من مسئلهٔ انقلاب فرهنگی را به مردم ایران بدهکارم؟ / نگارش 80 کتاب در نقد وضع موجود

اخبار اندیشهدر زمان عضویت در شورای انقلاب فرهنگی یکی دو کار کوچک اما مؤثر کرده ام که کدورت روزگار مانع توجه به آن ها شده است. یکی اینکه در مقاله ای به نقد شعار «مرگ بر آمریکا» و شعاری شدن کاروبار کشور و آثار و نتایج آن پرداختم. متأسفانه شعار چندان قدرت دارد که همه چیز و حتی فلسفه را در حیطه قدرت خود می خواهد. کار دیگرم پایان بخشیدن به سودای علم دینی و اسلامی کردن علوم انسانی و اجتماعی بود که متأسفانه در نظر اصحاب این علوم مورد اعتنا قرار نگرفت.

نگاهی به «زندگی‌های هدررفته: مدرنیته و طردشدگانش»

انسان‌ به مثابه آشغال و علف هرز / تحلیلی بر مفهوم «مدرنیته سیال»

اخبار اندیشهکتاب تحلیلی انتقادی از پیامدهای تاریک مدرنیته، جهانی‌شدن و طرد اجتماعی است و بر تولید «پسماند انسانی» (مانند پناهندگان و بیکاران) تمرکز دارد.باومن از استعاره‌هایی مانند «باغبانی اجتماعی» استفاده می‌کند تا نشان دهد چگونه مدرنیته، انسان‌ها را به عنوان «علف‌های هرز» طرد می‌کند.

از معماری گنبد کاووس تا مسکن مهر / اسپیلت‌های پرهزینه در سرزمین بادگیرها! / معماری ایرانی: بازگشت به هویت یا غرق در تقلید؟

اخبار اندیشهاین دوراهی در نشست تخصصی «هنر، معماری و زبان معنا در تمدن اسلامی ایرانی» در «مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» با حضور دو تن از صاحب‌نظران برجسته این عرصه، دکتر محمود گلابچی، استاد دانشکده معماری و هنرهای زیبای دانشگاه تهران، و دکتر حسن بلخاری، استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، به بحث گذاشته شد. آنان در این هم‌اندیشی، از این واقعیت پرده برداشتند که معماری ما دیگر بازتاب‌دهنده تاریخ و تمدن غنی ایران نیست و راه برون‌رفت از آن، بازخوانی هوشمندانه «معنا» و تلفیق هنر و حکمت ایرانی است.

عطاءالله مهاجرانی از شیعیان شادی در مصر و شیعیان غم در ایران می گوید/ مخالفت آیات عظام شبیری زنجانی و مکارم شیرازی با برگزاری دهه محسنیه

اخبار اندیشهما امت وسط هستیم و شیعه، مکتب عقلانیت و خردمندی است. مهم‌ترین کتاب حدیث ما «اصول کافی» با «کتاب العقل» آغاز می‌شود. شیعه مکتب زندگی است. میلاد پیامبر(ص) از ۱۲ تا ۱۷ ربیع را تبدیل به جشنواره ملی- دینی کنیم. عید غدیر و میلاد امام علی(ع) و دیگر امامان را پر رونق و خوش آب و رنگ جشن بگیریم. بکوشیم شادی بر عزا غلبه کند یا به تعادل برسد. همان‌طور که در خانه‌ها عزاداری‌های خانگی برگزار می‌کنیم، مجالس جشن خانگی هم به مناسبت میلاد پیامبر(ص) و امامان(ع) برگزار کنیم. این مذهب را تبدیل به مکتب زندگی کنیم!

 سندرومِ مهدی تدینی شدن / ریشه ریزپرخاشگری‌ها به خودویژه‌ پنداری بازمی‌گردد

اخبار اندیشه اخیرا فرد محجوبی همانند احمد زیدآبادی در نقدی بسیار ملایم و منطقی دیدگاه خودش را درباره مهدی تدینی شرح کرده‌بود (اینجا). مهدی تدینی برآشفت که زیدآبادی مرا «نازی» (!؟) خطاب کرده است (اینجا). سپس زیدآبادی با همان لحن ملایم نوشت: پیشنهاد می‌کنم که با هم مناظره کنیم. ولی تدینی پاسخ داد: من در زندگی زحمت‌های بسیاری کشیده‌ام و کتاب‌های بسیار تألیف کرده‌ام و چرا باید با یکی مثل “زیدآبادی” مناظره کنم؟ این همان بازیکن فوتبال تیم یک نفره است.

چرا ایران، نپال نیست؟ / وقتی تحلیلگران ایران و نپال را به هم می‌دوزند/ اشتباه بزرگ در همذات‌پنداری

اخبار اندیشهجنبش‌ها و اعتراضات اخیر همانگونه که امانوئل کاستلز هم بدان اشاره کرده شبکه‌ای شده است. این شبکه‌ها امکان‌های ایجاد ساختارهای رسمی و شناختن سر تحولات را نمی‌دهد. اما هرکدام از این جنبش‌ها که در سالیان اخیر تعدادشان کم نبوده با دیگری متفاوت است. نمی‌توان آن ها را به راحتی با هم مقایسه کرد و نتیجه‌های یکسانی از آن ها گرفت. انقلاب نسل زد نپال را نمی‌توان در امتداد و مانند جنبش ۱۴۰۱ ایران دانست. نسل زد آن جا و این جا از منظر فرهنگی، ارتباطات، تسهیلات، سواد و ... بسیار متفاوت هستند.

در نشست «بازنمایی و جنگ» انجمن جامعه شناسی ایران بررسی شد

تکیه روایت‌گری اسراییل به جنگ شناختی در جنگ ۱۲ روزه / محورهای جنگ روانی اسراییل در جنگ ۱۲ روزه برای پردازش افکار عمومی جهانی

اخبار اندیشه در دنیای معاصر، میدان نبرد تنها به جنگ‌افزارها و تسلیحات محدود نمی‌شود، بلکه قدرت روایت‌سازی تعیین‌کننده پیروزی یا شکست است.

چرا دانشگاه‌ها شکست می‌خورند؟

اخبار اندیشهراه‌حل پایدار آن است که به دانشگاه‌ها و حتی سطوح پایین‌تر مانند دانشکده‌ها، گروه‌های آموزشی، نهادهای صنفی دانشجویی و اعضای هیئت علمی، اختیارات واقعی داده شود تا در فرآیند تصمیم‌گیری تمرین کنند، تجربه بیندوزند و توانمند شوند. تنها در این صورت است که دانشگاه به‌عنوان یک نهاد اجتماعی قدرتمند می‌تواند هم جلوی هرج‌ومرج را بگیرد و هم از تمرکز بیش از حد قدرت در دست دولت جلوگیری کنند.

در سلسله شب‌های بخارا با عنوان «شب هانری کربن» مطرح شد

کربن پادزهر نیهلیسم مدرنیته را در ایران یافت /هانری کربن علیه ایمان فرمالیستی

اخبار اندیشهمهدی فدایی مهربانی گفت:‌ایمان عامیانه، ما را به فرمالیسم هدایت می‌کند. کربن معتقد بود که اگر ایمان فرمالیستی و در باطن‌مان درونی نشده باشد، حقیقی نیست. شیعه بودن لزوماً به‌معنای مجموعه‌ای از مفاهیم، گزاره‌ها و باورهای شیعی نیست. دین‌داری نیز همین‌طور نیست و کربن اصطلاح دین‌داری اگنوستیک را برای همین به کار می‌گیرد، برای کسانی که گویی معنویت در وجودشان رسوخ نکرده است.

نسل زد نسل لپ تاپ به دوش، آماده کار در هر کشوری / تنفر نسل زد از زندگی کارمندی و مدیریت بسته/ نسل «بی‌یقه»‌ها؛ هویتی ژله‌ای در دنیای دیجیتال

اخبار اندیشهنسل زد برای انتخاب شغل چندان تعلق جغرافیایی و سرزمینی ندارد؛ به دلیل همین ویژگی برخی جامعه‌شناسان آنان را «عشایر دیجیتال» نامیده‌اند؛ به عنوان مثال جوانی که با یک لپ‌تاپ به فرانسه می‌رود بعد از چند ماه کار در آنجا، با دیدن یک آگهی کار در ویتنام، به آنجا مهاجرت می‌کند و سپس با پیشنهاد یک موقعیت شغلی جدید در قطر، ساکن آن کشور می‌شود. این رهایی نسبت به سرزمین و جغرافیا از ویژگی‌های مهم نسل زد است.

‌ من شایسته این تدریس نیستم 

اخبار اندیشهآن استاد دانشگاهی که همزمان با وظایف دانشگاهی (و بجای تمرکز بر تربیت دانشجو و پژوهش) همزمان در چندین شرکت مهاب قدس و سابیر و توانیر و پتروپارس و نظام مهندسی و … سمَت مدیریتی دارد و دائم خارج دانشگاه رفت و آمد دارد، شخصیت توسعه نیافته دارد. او نمی تواند «دانشجویان توسعه آفرین» تربیت کند.توسعه یک کشور، محصول شخصیت های توسعه یافته است.

منوچهر ثابتی کارنامه احسان نراقی را در سالروز تولدش مرور کرد

نراقی منتقد شاه و او را از مسببان انقلاب می دانست / وابستگی نراقی به حکومت پهلوی اثبات نشده / نراقی موسس جامعه‌شناس بومی در ایران

اخبار اندیشه نراقی از دوست فرانسوی‌اش پل ماتیو افسر ارتش فرانسه یاد می‌کند که از طریق او برخی اطلاعات در مورد انگلیسی‌ها دریافت می‌کرده و آن ها را به اطلاع فرزند دکتر مصدق می‌رسانده...میراث به جای مانده از نراقی، موسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران است که در سال‌های اولیه تأسیس و با اخذ بودجه‌های پژوهشی، خدمات علمی بزرگی برای کشور انجام داد، اما متأسفانه امروز موسسه با کمبود بودجه فاقدکارآمدی پیشین خود است.

«گذار از وضعیت کنونی با رویکرد سیستمی» در گفت و گو با رضا رمضانی خورشیددوست استاد دانشگاه

انتخابات زودرس مجلس و جوان سازی نظام حکمرانی / اعتماد مردم به بخش موشکی جوان در جنگ / رفراندوم خطرناک است، ناکارآمدی، نتیجه پیری نظام حکمرانی است

اخبار اندیشههرگونه خواست دفعی، شتاب­زده، جوّزده، تهییجی و رادیکال نسنجیده، به دور خبیثه منجر می­‌شود. بعید است کشور و ملت تاب‌­آوری چنین هزینه­‌ی سنگینی راداشته باشند. ممکن است مطرح کنند که مدل پیشنهادی ام گرفتار اراده‌­گرایی و شخصی­‌سازی سیاست و قدرت است و برخی ضرورت­‌ها را منظور نکرده است. یادآوری می­‌کنم که بسیاری از پیشنهادهای گذار در اظهارات کلی، تک­‌عاملی  یا بخشی مانده اند و فاقد زمینه‌­آفرینی برای یک برنامه حتی در سطح مفهومی برای گذار اند. بحث حاضر از کلی و نشدنی بودن پروا دارد و تلاش می کند که زمینه­‌ساز برنامه‌­ای برای گذار باشد

بررسی کتاب «سرنوشت دولت» توسط نویسنده آن سیدمحمدرضا متقی

پایان دولت وستفالیایی؛ شرکت ها تعیین کننده تر از دولت ها / شرکت‌های توسعه‌دهنده تکنولوژی جایگزین تصمیم‌گیران دولتی خواهند شد

اخبار اندیشه محمدرضا متقی گفت: سرزمین در این عصر از معنای فیزیکی خود توانایی فاصله گرفتن پیدا می‌کند و لاجرم باید تعریف سرزمین سایبری را نیز پذیرفت. هچنین شهروند هم از معنای سنتی خود فاصله گرفته و هویت‌های حاکم بر فضای سایبری نیز بدان سرایت می‌کند. این‌جاست که این کتاب مدعی است که عصر دولت مبتنی بر وستفالی و با آن مختصات در حال خاتمه است

سهم واقعی اسماعیلیان در فلسفه و فرهنگ خراسان

نقد استاد دانشگاه پرینستون به اظهارات استاد شفیعی کدکنی درباره مذهب رودکی / رودکی اسماعیلی مذهب نبود

اخبار اندیشهمکتب فارابی درست است که در اصل نظریه فیض نو افلاطونی را اتخاذ کرد اما دیدگاه فارابی و بعدا ابن‌سینا با نظریه فیض از نوع اسماعیلی که ریشه در سنت متفاوت نوافلاطونی داشت و در آن از عقل کلی و نفس کلی سخن می‌رفت متمایز بود. فلسفه اسلامی بیش از هر چیز سنت فارابی و بعد از آن ابن سیناست و فلسفه نوافلاطونی و فیثاغورثی اسماعیلیان در تاریخ فلسفه اسلامی بسیار حاشیه‌ای است. بعدا البته اسماعیلیه تلاش کردند پاره‌هایی از تفکر سنت فارابی و ابن سینا را در فلسفه مذهبی خود مورد استفاده قرار دهند.

گاهی باید ایستاد و اندیشید

اخبار اندیشهمنطق غالب روشنفکران ما ستیز با ایدئولوژیک اندیشی است. من هم همراهی می‌کنم. اما جهان پس از آن را به منطق صرف قدرت و ثروت سپردن فاجعه بزرگ‌تری از ایدئولوژیک اندیشی است. به خلاف کسانی که خیال می‌کردند پیشرفت مادی و تکنولوژیک، منازعات سیاسی را منحل می‌کند، با دنیایی مواجهیم که تکنولوژی و ثروت با قدرت توام شده به خوردن و استهلاک تمامیت هستی خود و جهان مشغول شده است. 

بازخوانی «لنین ۲۰۱۷» نوشته اسلاووی ژیژک

راه حل شگفت ژیژک برای بحران های جهان سرمایه داری؛ گزینش رادیکالیسم با بازسازی لنین / امکان سیاست رادیکال

اخبار اندیشه ژیژک در این اثر تلاش می‌کند نه تنها لنین را «یادآوری» کند، بلکه امکان «تکرار» او را به‌مثابه راهی برای «حل‌وفصل» از بن‌بست سرمایه‌داری معاصر به بحث بگذارد. وی با بازخوانی لنین و نقد سرمایه‌داری جهانی، نشان می‌دهد که سیاست رادیکال ضرورتی حیاتی برای قرن بیست‌ویکم است.

نگاهی به «طرح‌واره‌های فقدانی و فهم دانشگاه ایرانی»

بیگانه از خویش

اخبار اندیشهکتاب «طرح‌واره‌های فقدانی و فهم دانشگاه ایرانی» به قلم آرش حیدری و زهره عزیزآبادی مطالعه‌ای است تاریخی درباره شکل‌گیری فهمی از دانشگاه در ایران که نویسندگان آن را «فهم فقدانی» می‌نامند.

نگاهی به مرز باریک میان "مردم" و "گروه‌های آشوب‌گر" با توجه به ماهیت جمعیت

چگونه جمعیت شورشی جنایتکار می شود؟ /تفاوت اوباش با مردم و یورش وحشیانه با اعتراضِ بحق / از انقلاب فرانسه تا حمله به کنگره آمریکا

اخبار اندیشهآیا می‌شود از خِرد جمعیت سخن گفت؟ گاهی. از جنون اوباش چطور؟ آن هم گاهی. ما از شر بالقوۀ اوباش در هراسیم، اما به تغییرات مثبتی که اعتراضات مسالمت‌آمیز می‌توانند به بار بیاورند امید داریم. اما مساله این است که آنچه کسی یورشی وحشیانه قلمداد می‌کند، دیگری اعتراضی به‌حق می‌داند. با این اوصاف، آیا جمعیت‌ها ماهیتی متغییر دارند یا فقط کلماتی که برای توصیف آن‌ها به کار می‌بریم تغییر می‌کنند؟ آیا جمعیت‌ها اجتماع‌ افراد خردمندند؟ یا افرادی که در گروه‌های پرجوش‌وخروش گرد هم می‌آیند بدل به چیزی می‌شوند که به قول الیاس کانِتی موجودی مستقل است و به طرقی عمل می‌کند که هیچ‌یک از افراد گروه مستقلاً چنان رفتارهایی نمی‌کنند؟

مناظره ای در باره نقشه راه جامع، رادیکالیسم و رابطه دین با مدرنیته در اندیشه های آیت الله طالقانی

قادری: مهم‌ترین کار ما نقد قدرت‌ است/ شریعتی: دین نقش مهمی در عناصر سازنده فرهنگ ما دارد

اخبار اندیشهاحسان شریعتی می گوید: «زنده‌بودن یا تأثیرگذاری خود عنصر دین در جوامع سنتی مثل ما است که متفاوت است با جوامع سکولاریزه‌ای که در آن ها دین به حاشیه رفته و حوزه‌ها از هم تفکیک شده است. بنابراین دین نقش مهمی از نظر فرهنگی در عناصر سازنده فرهنگ ما دارد و در پویش‌ها و کنش‌های اجتماعی هم نقش آن را می‌بینیم.»؛ حاتم قادری می گوید: «مهم‌ترین کار ما نقد قدرت‌ است. یعنی باید بتوانیم نشان دهیم که این اتوریته‌ جامعیت ندارد، یک اشارات کلی به ما می‌گوید ولی اجازه می‌دهد ما اشارات کلی را بازسازی کنیم و در آن مفهوم‌پردازی کنیم و همه ابعاد را پوشش نمی‌دهد.»

انحطاط قوه‌ی داوری گروهی از موافقان و مخالفان نظام سیاسی

اخبار اندیشه   آن چه گروهی از مخالفان و موافقان با حاکمیت را به هم گره زده (گرچه به ظاهر در جهت مخالف یکدیگر عمل می‌کنند اما در عمل، شبیه به یک دیگرند)، همانا "ذهنیت اشغال شده" است. هر دو گروه، معیار موافقت و همراهی و یا مخالفت و طرد کردن را با توجه به جهت گیری‌ها و رفتار حاکمیت تنظیم می‌کنند. پر واضح است که چنین ذهنیتی نمی‌تواند بر اساس منطق و معیار پیشینی به داوری بنشیند. 

سعید معدنی جامعه شناس از نفرت و ها تخریب ها در سالمرگ جلال آل احمد می گوید

چرا مستند بی بی سی جلال آل احمد را تخریب می کند؟ / چه کسانی از آل‌احمد نفرت دارند؟ / دفاعیه‌ای برای جلال

اخبار اندیشهمعدنی: باید به جوانان بگوییم روشنفکرانی در تراز آل‌احمد فقط وجه سیاسی نداشتند. آثار آنان مملو از فرهنگ و دانستنی‌هاست/ برخی نوشته‌ها و موضع‌گیری‌های جلال جای نقد فراوان دارد که کاش انجام نمی‌داد/ گلستان از هر فرصتی در جهت تمسخر و تحقیر آل‌احمد استفاده می‌کرد.

ای کاش زیدآبادی در باره خاتمی ... / عبور از استبداد دینی خالص سازان/ فقر تئوریک در بنیادگرایان و عرفی گرایان ایران

اخبار اندیشهای کاش خاتمی و همکارانش در آن برهه می‌توانستند مفهوم «مدینه‌النبی» را برای جامعه تبیین کنند و بخصوص گامی در جهت اجرای عملی آن بردارند.

مهاجرانی می‌پرسد: چرا ایران و جهان اسلام از منش محمدی فاصله گرفته‌اند؟ / عقلانیت و مدارا، چراغ راه جامعه محمدی / رنگ و بوی محمدی

اخبار اندیشهنظام حکومت ولایی در جمهوری اسلامی می‌بایست رنگ و بو و راه و رسم نبوی داشته باشد. این مدعا یا هدف، با توجه به دو اصل «عقلانیت» و «رحمانیت» ممکن می‌شود؛ به درجه‌ای که در نظام جمهوری اسلامی شاهد تحقق معیارهای عقلانی و دانایی در تبیین امور و در ساحت اجرا باشیم، به درجه‌ای که نظام بتواند از خود، چه در صورت و چه در ماهیت و مضمون، «رحمانیت و محبت و مدارا» نشان دهد، نظام، کشور و ملت ما رنگ و بوی نبوی می‌گیرد.

چرا دانش علوم اجتماعی برای بحث‌های عمومی ضروری است؟ با نگاهی به اندیشه‌های یورگن هابرماس

ایرانیان به اشتباه نام جدل را گفت و گو می گذارند / ضعف آگاهی ایرانیان، هر گفت‌وگویی را به مجادله می کشاند

اخبار اندیشهسید حسین امامی می نویسد: هابرماس معتقد است که هدف از گفت‌وگوی عمومی، رسیدن به "کنش ارتباطی"است، یعنی گفت‌وگویی که در آن حقیقت و تفاهم از طریق"نیروی استدلال بهتر"حاصل می‌شود...از این رو آگاهی و دانش علوم انسانی و اجتماعی برای فهم مسائل پیچیده، ضروری است. بدون آن، قضاوت‌ها بر اساس تجربیات شخصی و اطلاعات ناقص شکل می‌گیرند و به جای «قدرت استدلال بهتر»، شاهد جدل‌های بی‌حاصل و تعصب خواهیم بود.

فرهنگ ارشاد نقد کرد

اخلاق در عصر مصرف و بی‌ثباتی / در جستجوی مسئولیت در «مدرنیته سیال» / اخلاقیات، همان فلسفه نخستین بشر است

اخبار اندیشهفرهنگ ارشاد گفت:‌مبانی فکری دیدگاه باومن بر رویکرد دورکیم و همچون او در دنباله‌روی از کانت و لویناس استوار است و بر این پایه، اخلاقیات را در ارتباط با الزام‌های جامعوی (یا جامعه-زیستی) و در جهت تقویت همبستگی اجتماعی مورد توجه قرار می‌دهد. در همین رهگذر است که به لویناس روی آورده و بر گفته معروف او که «اخلاقیات، همان فلسفه نخستین بشر است» و بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی به‌منزله ویژگی مقدم مؤکد در زندگی اجتماعی انگشت تأکید می‌گذارد.

علی ربیعی و توسعه به مثابه شادی ضرورتی ادراک نشده / توسعه اجتماعی پیش شرط همه انواع توسعه/ نهادهای مدنی ستون فقرات توسعه و تاب آوری جمعی

اخبار اندیشهدفاع میهنی اخیر به ما نشان داد که چقدر نیازمند نهادهای مدنی میانجی و مقاومت‌ساز اجتماعی هستیم. عرصه‌ای که بیش از آنکه با آن به عنوان ظرفیت نگریسته شود، به عنوان حرکتی دارای تهدید که نیازمند کنترل و فرآیند مجوزی طاقت فرساست بدان نگریسته شده است.

میهن‌دوستی یا ناسیونالیسم؟ نقد اخلاقی، فلسفی و مصلحت‌اندیشانه

اشتراک دیدگاه داعشی ها و ناسیونالیست ها در دیدگاه مصطفی ملکیان / تفاوتِ میهن‌دوستی و ناسیونالیسم در آرای ملکیان / چرا نه ناسیونالیسم؟

اخبار اندیشهفرق وطن‌دوستی با ناسیونالیسم در این است. وطن‌دوستی یک احساس و عاطفه است، طبیعی هم هست، در همه ما هم هست و آثار و خواص مثبت و منفی خودش را هم دارد، اما اگر از این شما بخواهید حتی یک فقره درباره وطن خودتان ادعا بکنید، آن دیگر وطن‌پرستی، ملیت‌پرستی یا هر تعبیر دیگری که می‌خواهید بکنید است. اگر ناسیونالیسم گذر از یک احساس و عاطفه کاملا طبیعی به یک یا چند فقره باور درباره میهن یا وطن باشد، شما را به یک ناسیونالیست تبدیل می‌کند. که از نطر فلسفی، اخلاقی و مصلحت‌اندیشانه دارای عیب است. 

غروب حقیقت

اخبار اندیشهباید اشک ریخت و ماتم گرفت هنگامی که کسانی در این دیار چهره ترامپ حتی نتانیاهو را مصداق حقیقت می‌پندارند. بخش مهمی از تعلیق فضای سیاسی امروز، ناشی از ناتوانی ما در طرح مدعای حقیقت است. ما دستاویزهای حقیقت را به منطق قدرت فروخته‌ایم و اینک دست‌مان خالی است.