یک فرمول ساده برای گمانه‌زنی تیراژ

در طی این سالیان به کرات شاهد بوده ام که در یک جمع ، درباره تیراژ یک روزنامه ، حدسیاتی صورت گرفته که دامنه ای از نصف و حتی ثلث و ربع تا 6-5 برابر را شامل می شده است .

یک فرمول ساده برای حدس محدوده تیراژ یک روزنامه وجود دارد که می تواند برای آگهی دهندگان ، مدیران و خوانندگان به کار آید و شاید پایانی باشد بر سرگشتگی ناشی از ادعاها یا اظهار نظر های متناقض .

تهران حدودا" 1200 کیوسک مطبوعاتی دارد . بعضی از این دکه ها به دلیل موقعیت جغرافیایی یا قدمت ، پر مشتری اند و برخی دیگر کم مشتری . (این دو دسته با تسامح تقریبا مساوی اند) دو دکه به صورت تصادفی انتخاب شوند مشروط به آن که یکی از آنها جزو دسته اول (پرمشتری) و دیگری به دسته دوم (کم مشتری) تعلق داشته باشد و تیراژ تحویلی روزنامه ، یا مجله مورد نظر از صاحب دکه استعلام و سپس معدل گرفته شود و عدد حاصل در 1200 ضرب شود . به این طریق حدود تیراژ آن روزنامه (تاکید می شود : حدود تیراژ) ، در تهران به دست می آید .

از آنجا که معمولا" تیراژ روزنامه ها در تهران مساوی تیراژ غیر تهرانی آنهاست ، با دو برابر کردن تیراژ تهران می توان تیراژ کل آن نشریه را حدس زد . (هر چند استتثنائاتی مثل جام جم و همشهری وجود دارند که این نسبت ها لااقل در زمانی که بنده درآنها مسئولیت داشتم به ترتیب یک سوم و دو سوم بودند)

و اما چند ملاحظه :
1- طبیعی است هر چه تعداد دکه های نمونه بیشتر شود ‌معدل ، به دست آمده خطای کمتری خواهد داشت . قطعا نمونه چهار دکه بهتر از نمونه دوتایی است (‌البته باید دقت داشت در هر صورت ، نیمی از این دکه ها به دسته پر مشتری و نیمی به دسته کم مشتری متعلق باشند)

2- اگر فروشنده جواب سربالا داد یا خواستید اطمینان بیشتری کسب کنید حدود ساعت 7 صبح - که هنوز ، عملا فروش شروع نشده است - به دکه مراجعه کنید و تعداد روزنامه مورد نظر را خودتان شمارش کنید .

3- از آنجا که اشتراک در روزنامه ها و حتی مجلات ما نسبت ناچیزی از تیراژ کل است ،‌ خطای این فرمول از بابت ، مشترکان ،‌ اهدایی ها، سوپر مارکت ها و قراردادهای تحویل یکجا (مثل کترینگ هواپیمایی و ...) قابل اغماض است.

4- برای این فرمول ملاحظات یا استثنائاتی هم وجود دارد ، ‌از جمله :
- نسبت تیراژ تهرانی روزنامه ها و مجلات نخبگی بیشتر است .
- مجلات خانوادگی ، ‌جدول ، عامه پسند و آنهایی که اصطلاحا دیر ، بیات می شوند در شهرستان ها با اقبال بیشتری روبرویند و لذا نسبت تیراژ توزیعی آنها در شهرستان منطقا باید بیشتر از تهران باشد .
- تیراژ روزنامه های محلی ، حتی اگر در تهران توزیع شوند با این فرمول قابل محاسبه نیست و نهایتا می توان تیراژ تهران آنها را حدس زد .
- تیراژ مجلاتی که اساسا متکی به فروش کیوسک نیستند و مطابق جنس مخاطب یا بازاریابی هایی که کرده اند به روشهای دیگری اتکا دارند ، از این فرمول تبعیت نمی کند .

5- این فرمول ارائه دهنده تیراژ چاپ شده است که البته با تیراژ خریداری شده (‌جذب شده) تفاوت دارد . برای محاسبه تعداد برگشتی روزنانه ها نیز می توان از همین فرمول تبعیت کرد ، ‌منتها باید آخر شب به دکه مراجعه کرد ! این کار ، یک حسن دیگر هم دارد : نشریاتی که به بودجه های رانتی متکی اند شناسایی می شوند !