آنان که غنی‌ترند محتاج‌ترند

البته فرق است بین آنان‌که علم را برای علم می‌آموزند و آنان‌که علم را برای خدمت به مردم می‌خواهند. در صورت دوم نشاط دو برابر است و یا حتی چندین برابر است زیرا علمشان نافع است کاربردی و سود آور است. اینکه افراد ببینند تلاش علمی آنها به ثمر می نشیند و جامعه از آن استفاده می کند بسیار برایشان لذت‌بخش است. اگر چه در همین جا هم استثنائاتی وجود دارد. و آن این است که بسیاری از شرکت ها افرادی علمی را به کار می گیرند و آنان هم صادقانه تحقیقات علمی می کنند؛ ولی نتیجه کار آنان در خدمت مقاصد سوء قرار می گیرد. اینکه آیا این افراد به این امر وقوف دارند و یا ندارند خود قابل تأمل است. اگر عالمی بداند که از علم او در جهت نابودی انسانها استفاده می شود برایش دردآورد خواهد بود که به کار خودش ادامه دهد.

اگر از پس دانستن به فهم و فهمیدن هم اشاره شود بی مناسبت نیست. در هر حال آنانکه بیشتر می دانند به دانستن بیشتر نیاز دارند و آنانکه بیشتر می فهمند و به نتایج کار هم توجه دارند درد و غم مردم آنها را بیش از پیش متعهد می کند و رنج و تحمل آن برای خدمت به مردم برایشان شیرین خواهد بود.

اگر به آیات قرآن توجه کنید خدا از زبان پیامبرش که طبعا عالم ترین افراد به حساب می آید می گوید بار پروردگارا بر دانش من بیفزا. این به این معنا است که آنکس که بیشتر می داند در عین حال نیازمندترین هم هست. اینکه پیامبر فرمود الفقر فخری نه به این معنا است که من فقر را بر غنا ترجیح می دهم. البته از اینکه با فقرا نشست و برخاست کند برایش افتخار است اما به نظر من چون بیشتر از همه می داند و می فهمد خود را بیش از همه به دانستن نیازمند می داند . یا به تعبیر دیگر این بیشتر دانستن و فهمیدن، او را به این نیازمندی و فقر راهنمائی می‌کند که بیش از همه محتاج است. بنابراین پیامبر عالم ترین و در عین حال فقیرترین و نیازمندترین به درگاه خدا بود و این درک جزو افتخارات پیامبر بود و هر کس که از او متابعت می کند نیز بر این نیازمندی عالمانه و فهیمانه افتخار می‌کند و از خدا می خواهد هم علمش را زیادتر، و هم احساس نیازمندیش به این فراگیری متعهدانه را بیشتر کند. این رنج، مقدس و شور آفرین است.

این تعبیر با روایات هم همخوانی دارد آنجا که می فرماید منهومان لایشبعان: دو گرسنه اند که هرگز سیر نمی شوند طالب علم و طالب مال.

سه راهبرد در حوزه فراگیری علم از منظر روایات:
از نظر مکان: دانش بیاموزید هر چند در دور ترین نقاط (چین) باشد،
از نظر زمان: ز گهواره تا گور دانش بجوی،
از نظر موقعیت و شرائط: اگر مردم می‌دانستند که در فراگیری علم چه منافعی است به دنبال کسب آن می‌رفتند اگر چه به غرق شدن در دریاها و یا ریخته شدن خونشان بود،
و سرانجام در دعاها داریم که خدایا از علم بی‌فایده (غیرکاربردی) به تو پناه می‌برم.