یکی از مهم‌ترین عوامل تولید و اثرگذارترین عنصر در اقتصاد جهان انرژی و امنیت انرژی است. بهره مندی انسان از ماشین بخار در جهت چرخاندن چرخۀ تولید باعث شکل‌گیری انقلاب صنعتی و تحولات و پیشرفت‌های منتج از آن گردید. پس از این تحول جهان صنعتی در جهت یافتن منابع جدیدتر و کاراتر و ترجیحاً ارزان‌تر انرژی حرکت کرد. اکتشاف نفت در ایران در حدود صدسال پیش این امکان را فراهم آورد وصنعت نفت ایران شکل گرفت.
نفت و گاز به سرعت جای انو اع دیگر انرژی را در جهان گرفتند و دستیابی و اطمینان از عرضۀ مداوم آن از اهداف عمده کشورهای صنعتی جهان قرار گرفت.
در اوایل دهۀ 80 میلادی بحث‌هایی در باب امکان به پایان رسیدن این منابع و یا پاسخگو نبودن آن نسبت به نیاز روزافزون اقتصاد جهان مطرح گردید. این بحث‌ها زمانی اهمیت و جایگاه اساسی‌تری یافت که در آغاز قرن بیست و یکم چین و هند با رشد بسیار سریع اقتصادی به عنوان متقاضیان عمده سوخت فسیلی وارد بازار شدند و لذا تقاضا برای نفت و گاز با افزایش چشمگیری مواجه ش د. این افزایش تقاضا در مقابل سرعت رشد محدود عرضه نفت و گاز نگرانی هائی را در عرصۀ اقتصاد جهانی برانگیخت.
به واقع وقوع این حادثه و در پی آن افزایش قیمت نفت به بالای 140 دلار و عزم جهان را در جهتسه محور زیر جزم کرد:
- افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز کشورهای صاحب این ذخایر
- تولید صیانتی از مخازن برای فراهم آمدن امکان تداوم بهره برداری از مخازن
- سرمایه‌گذاری بر منابع جدید انرژی از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر
در واقع جایگاه استراتژیک سوخت‌های فسیلی به عنوان عنصر حیاتی اقتصاد امروز هر روز پررنگ‌تر می‌شود و نیاز به افزایش سرمایه‌گذاری و تولید صیانت شده بیش از پیش احساس می‌شود. در این بین نقش گاز نیز به عنوان دومین منبع انرژی مورد استفاده جهان با سهمی بالغ بر 23 درصد در سال 2008 در حال تثبیت و افزایش است به طوری که پیش‌بینی شده است این سهم تا سال 2030 به 28 درصد خواهد رسید.
بنابراین صنعت گاز و توسعه آن باید طور مجزا مورد توجه قرار گیرد. ایران به عنوان دومین صادرکننده نفت اوپک در جهان و صاحب دومین ذخایر گاز جهان نیز در این بین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. لذا برنامه‌ریزی برای توسعۀ پایدار این صنعت به طوری که نقش و جایگاه ایران در این صنعت تداوم بخشیده شود و در عین حال امکان رشد ایران در بازار صادرات گاز جهان فراهم آید، لازم می‌کند.
صنعت نفت و گاز ایران نه تنها شاهرگ حیاتی اقتصاد ایران است بلکه چشم اسفندیار اقتصاد کشور نیز محسوب می‌شود به طوری که ناتوانی از به روز‌رسانی صنایع و فناوری‌های این صنعت می‌تواند آسیب جدی به اقتصاد و آینده کشور وارد کند. درعین حال استفاده از روش‌های مدیریتی نوین برای حفظ و صیانت از این مخازن و اتخاذ
راهکارهایی برای افزایش سرمایه‌گذاری در این صنایع در کنار هدفمندی در استفاده از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز، در توسعه و خلق ثروت در کشور معنا می‌یابد. نباید فراموش کرد که نفت و گاز منابع تأمین درآمد برای کشور نیستند، بلکه این کالاها دارایی‌های سرمایه‌ای کشور می‌باشند که تنها بهره برداری بهینه از آنها در راستای توسعه اقتصادی، خلق ثروت و سرمایه گذاری‌های زیربنایی می‌تواند مدبرانه باشد.
در این راستا ایجاد صندوق توسعه ملی و تصمیم به واریز حداق ل 20 درصد از درآمدهای حاصل از صدور نفت و گاز کشور می‌تواند نقطه آغاز میمونی باشد. عدم امکان استفاده از درآمدهای نفتی در بودجه جاری کشور از نکات مهم و کلیدی سیاست‌های کلی ابلاغی برنامه پنجم توسعه است که نویدبخش تغییرات عمده در نظام مدیریت اقتصاد کشور است.
معاون سابق برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدورکربوری وزارت نفت
نظر شما