طعم تلخ قد کشیدن در خیابان !

بحث کودکان خیابانی، موضوعی است به قدمت شکل‌گیری نظام‌های اجتماعی و خصوصاً نظام شهرنشینی، زلزله، سیل، جنگ، فقر اقتصادی، فقر فرهنگی، رشد بی‌رویه جمعیت، تحولات و دگرگونی‌های ایجاد شده در سطح نظام‌های حکومتی، پدیده طلاق، مهاجرت و ... از عوامل بروز پدیدة کودکان خیابانی است.

 نبود امکان دستیابی به تعداد دقیق کودکان خیابانی، عمدتاً به دلیل زندگی پنهانی، جابجایی آنان و متغیر بودن تعداد آنان در زمان‌های گوناگون است. براساس تخمین‌ها، در حال حاضر بیش از 100 میلیون کودک خیابانی در جهان وجود دارد که نیمی از آنها در کشورهای آمریکای لاتین، و بقیه عمدتاً در کشورهای آفریقایی و آسیایی به سر می‌برند.

در ایران نیز متأسفانه آمار دقیقی از تعداد کودکان خیابانی در دست نیست، اما بنا به ‌گزارش‌های غیررسمی تنها در تهران برآورد شده که 20 هزار کودک خیابانی با سرپرست یا بدون سرپرست زندگی می‌کنند. افزایش کودکان خیابانی در سال‌های اخیر منحصر به تهران نبوده و در شهرهای دیگر از جمله شهرهای زیارتی نیز رخ داده است.

آنچه به شفاف نبودن آمارها در مورد این کودکان یاری رسانده است، معیارهای موجود برای تعریف کودکان خیابانی است. سازمان تأمین اجتماعی در این زمینه تعریف خاصی دارد. از این نظر این سازمان، کودک خیابانی، کودکانی 7 تا 15 ساله، ایرانی‌الاصل، دارای شغل کاذب و بی‌بهره از آموزش هستند.

کودکان خیابانی به لحاظ گذران امور خود به چند دسته تقسیم می‌شوند. شامل: 1. کارگران خیابانی 2. ولگردان 3.. متکدیان 4. بزه‌کاران

به گفته دکتر محمد عارفی ، جامعه شناس و محقق امور اجتماعی اصولا این کودکان به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول کودکانی هستند که خانواده دارند و برای امرار معاش و از روی فقر به خیابان می آیند. این کودکان از خانه به خیابان می آیند تا با درآمد کم خود، کمک خرج خانواده باشند و شب دوباره به خانه خود بر می گردند. اما دسته دوم کودکانی هستند که به دلایلی مانند طلاق ، اعتیاد والدین و... ارتباط آنها با خانواده گسسته است و خانه و کاشانه آنها در خیابان است .

وی می افزاید: این کودکان برای تامین درآمد به کارهای خیابانی روی می آورند و بیشتر اوقات در دام باندهای تبهکاری قرار می گیرند. از سوی دیگر کودکی که در خیابان کار می کند به تبع مورد آزار و اذیت کودکان بزرگتر و سوءاستفاده آنان قرار می گیرد. بخشی از این آزار و اذیت جنسی است . عده ایی از این کودکان خیابانی وارد محیطی می شوند که جسم و روحشان مورد آسیب قرار می گیرد

اما در این بین درگیری کوکان با بیماریهای مختلف در خیابانها دور از انتظار نیست و بر اساس آمارهای رسمی و غیر رسمی بسیاری از این کودکان به بیماری مبتلا هستند که حتی توان مالی برای درمان خود را ندارند و برخی از آنها از بیمار بودن خود اطلاعی هم ندارند.

علاوه بر این مشکلات، مشکلاتی هم از قبیل اختلال  رشد جسمی و ذهنی، عاطفی، سوء تغذیه و غیره نیز گریبان گیر کودکان خیابانی است که هر روز بر تعداد آنها افزوده می شود.

البته مسئولیت کودکان خیابانی بر عهده کیست ؟از طرفی سازمان بهزیستی کار را به شهرداری می سپارد اما به گفته شهردار تهران این موضوع در شورای اجتماعی بحث شده،‌ ولی هنوز ابلاغی در این زمینه نشده است اگر قرار باشد این کار به شهرداری تهران واگذار شود، طبیعتا باید تمام امکانات و اقداماتی که بهزیستی تاکنون در این خصوص انجام می‌داده، به شهرداری تهران محول شود.

به گفته مهدی سید محمدی معاون اجتماعی بهزیستی قانون اجازه واگذاری کامل این مسئولیت را به شهرداری تهران نمی‌دهد اما از همکاری شهرداری استقبال می‌کند..

عضو هیات‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان می گویدنظارت جامع بر اجرای اقدامات متولیان مربوط به کودکان خیابانی وجود ندارد و وزارت رفاه نیز به عنوان سیاست‌گذار برنامه‌ی نهادهای زیرمجموعه خود اقدامی برای نظارت بر روند اجرای مسائل کودکان انجام نمی‌دهند؛ در حال حاضر نیز با تغییر و تحولات رخ داده در مدیریت سازمان بهزیستی برنامه‌‌ها در مورد سیاست‌های گذشته عوض شده و متولیان جدید سیاست‌های دیگری را در پیش می‌گیرند.
سبحانی ادامه داد: با موازی‌کاری و ناهماهنگی شهرداری، بهزیستی و نیروی انتظامی در زمینه کودکان آسبیب‌دیده، معضلات بیشتر شده و تنها کودکان در معرض آسیب، آسیب دیده ضرر می‌کنند.

مسئله مهم و قابل تامل اینست که آمار کودکان خیابانی هر روز در حال افزایش است و زندگی آنها با خطرات و مشکلات و بیماریهای بیشتری آمیخته می شود و نیاز آنها را به کمک هر روز بیشتر می کند و این در حالیست که هنوز مسئولیت سرپرستی آنها معلوم نیست به کجا برسد و چه کسی از حقوق آنها دفاع خواهد کرد.