تاکید ایران بر حفظ حقوق هسته ای خویش با استناد به بند 4 و 6 پیمان NPT در مذاکرات استانبول و تکرار مواضع قبلی گروه 1+5 به ویژه امریکا، فرانسه و انگلیس، مبنی بر لزوم مذاکره در مورد خطوط قرمز ایران (تعلیق غنی سازی اورانیوم)، حل و فصل مسائل فیمابین را با ابهامات جدی مواجه نمود. تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در نشست استانبول با بهره گیری از توانمندی های ملی و ظرفیت سازی های منطقه ای تلاش نمود که به توازن جدیدی با شاخص روشن همکاری بین المللی و ثبات استراتژیک دست یابد. لذا قبل از آغاز مذاکرات هم بر حفظ کامل چرخه سوخت هسته ای و صیانت از دستاوردهای ملی در این حوزه تاکید نمود.
در صورتی گروه 1+5 به ویژه امریکا قبل از آغاز مذاکرات استانبول تصمیماتی را برای ایجاد فشار گسترده و تکمیل چرخه کامل تحریم های ظالمانه اقتصادی و سیاسی علیه ایران به کار بست، از جمله همکاری مراکز امنیتی کاخ سفید با موساد برای خرابکاری در مراکز هسته ای ایران با تولید استاکس نت و نیز ترور دانشمندان هسته ای برای از بین بردن قابلیت های غنی سازی اورانیوم در داخل ایران در دستور کار قرار گرفت.
از نظر غرب هر تلاشی از سوی ایران برای دستیابی به چرخه سوخت هسته ای، مترداف با توانایی تولید جنگ افزارهای هسته ای است. اگر چه پیمان منع اشاعه سلاحهای هسته ای (NPT) حق کلیه اعضا، برای دستیابی به فناوری صلح آمیز هسته ای از جمله تولید سوخت هسته ای را به رسمیت شناخته است، اما در عین حال اراده قوی برای مقابله با این حق قانونی کشورها در اروپـا و امریکا به وجود آمده است. عملکرد چندین ساله غرب در مقابل برنامه های صلح آمیز هسته ای کشورمان نشانگر این موضوع مهم است که هیچ فناوری در جهان به اندازه فناوری هسته ای با موضوعات سیاسی و امنیتی عجین نشده است. به همین دلیل پذیرش حق کشورهایی از جمله ایران به عنوان یکی از متعهدین به پیمان NPT از نظر غرب نشأت گرفته از نیات رهبران و نه «حق و حقوق قانونی» آنان است.
در این ارتباط کشورهایی که در اردوگاه غرب قرار دارند، حق بهره مندی از فناوری هسته ای و تولید و انباشت بمب اتمی را نیز دارند. مثال روشن آن اسرائیل است که به دلیل اشتراک منافع با غرب نه تنها به تولید و انباشت سلاحهای هسته ای و کشتار جمعی اقدام نموده بلکه بارها کشورهای مسلمان را به استفاده از این نوع سلاحهای مخرب و ضدبشری تهدید کرده است. اما اگر کشوری ، در مسیر خواست غرب حرکت نکند و نظم موجود بین المللی و تقسیم بندی غیر عادلانه کشورها (به دارا و ندار) را نپذیرد ، از طرف غرب متهم به نقض قوانین بین المللی و امنیت جهانی خواهد شد. حتی اگر مراجع بین المللی نظیر آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) بارها صلح آمیز بودن این فعالیت ها را تأیید کند.
اصولاً ایران حقوقی فراتر از حقوق خود طبق قوانین بین المللی نمی خواهد و صرفاً در پی بهره مندی و اعمال حقوق مشروع خود بر اساس بند 4 و 6 پیمان NPT در مقابل پایبندی به تعهداتش است. از سوی دیگر در طول سال های گذشته ایران برای راست آزمایی و اعتمادسازی متقابل برغم اقدامات تحریک کننده غرب، اجازه بازدید و نظارت کامل را به مأموران آژانس بین المللی اتمی داده است و در طول دورهی مدیریت البرادعی و آمانو ، آژانس بین المللی انرژی اتمی حدوداً چند هزار ساعت کار بازرسی از تأسیسات ایران انجام داده و هیچ یک از گزارش های مدیرکل آژانس مؤید انحراف برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران نبود. حتی در دورهی گذشته ایران برای اثبات صداقت خویش به غرب نزدیک به دوسال داوطلبانه کلیه فعالیت های هسته ای خویش را به حالت تعلیق درآورد. ولی غرب ، این اعتماد و حسن نیت را با بی اعتمادی و با عدم صداقت جواب داد و تعلیق دائمی و عدم انجام هیچ گونه فعالیت هسته ای را ضرورت لازم برای تداوم همکاری و گفتگو در این زمینه اعلام نمود. اخیراً نیز پس از گزارش جنجالی آمانو و تشدید تبلیغات سوء رسانه ای با بازگشت به نقطه صفر ، غرب خواهان تعلیق غنی سازی اورانیوم و اثبات صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران شده است.
به نظر می رسد، اکنون سه راس مذاکرات هسته ای ایران یعنی آژانس و غرب در مرحله آزمون سخت قرار گرفته اند. ایران بر اساس حقوق مشروع خود همچنان به دنبال دست یابی به سوخت لازم برای راکتورهای تازه تاسیس بوده و خواهان پذیرش کشورمان به عنوان عضو متعهد پیمان NPT و صاحب دانش هسته ای از طرف غرب و جامعه بین المللی است. غرب به رهبری امریکا اقدامات ایران را خلاف قوانین موجود نظام بین الملل دانسته و مسیر انتخابی را نیز تلاش در راستای دستیابی به تسلیحات اتمی می داند و در این میان مدیرکل جدید آژانس (آمانو) با تاثیر پذیری از غرب ، فعالیت های هسته ای ایران را تضعیف کننده پیمان NPT اعلام می کنند ، به هر حال به نظر می رسد که اقدامات عملی طرفین منازعه در روزهای آتی شفاف تر و عملی تر از گذشته خواهد بود. گزینه غرب در وضعیت فعلی تصویب و تشدید اقدامات قهری از طریق شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود و در این مسیر بیشترین تلاش را در جهت همراه ساختن روسیه و چین برای ایجاد وحدت رویه در اعمال فشارهای سیاسی برای توقف کامل چرخه سوخت هسته ای ایران خواهد بود.
در ماههای اخیر روسیه با بازگشت از مواضع قبلی خود، همراهی و همگامی با غرب را در پیش گرفته و خواهان همکاری کامل ایران با خواسته های آژانس شده است. گرچه چین به صورت ضمنی مخالف تشدید تحریم های اقتصادی و سیاسی علیه ایران است، با این وجود پکن در قطعنامه های ضد ایرانی غرب در شورای امنیت هیچ وقت از حق وتو خود استفاده ننموده است. بنابراین بعید به نظر می رسد پکن یک تنه و به تنهایی در قامت یک متحد استراتژیک در مقابل غرب و در دفاع از مواضع ایران بایستد.
مواضع ایران پس از نشست استانبول تا حدودی روشن تر شده است. به نظر می رسد کـه ایران قصد دارد با تداوم فعالیت های صلح آمیز هسته ای عزم و اراده خود را به نمایش گذارد. از این به بعد همه چیز به شدت به بحران ایجاد شده در نظام بین المللی بستگی خواهد داشت، ایجاد اجماع در داخل گروه 1+5 برای اعمال تحریم علیه ایران برای امریکا هزینه هایی دارد که این کشور مجبور به پرداخت آن خواهد شد. روس ها پروژه های مختلف از جمله نیروگاه بوشهر را در دست راه اندازی دارند و همکاری با ایران را به عنوان منبع سودآور و نیز پرستیژ بین الملل می بینند ، پکن نیز به بازار نفتی ایران به عنوان یگانه راه مطمئن برای تأمین نیازهای رو به رشد خود چشم دوخته است. در این مسیر چین خرید نفت از ایران را ادامه می دهد. بحث اصلی این است که اعمال تحریم های بین المللی تا چقدر ایران را وادار به انصراف از اقدامات و فعالیت های هسته ای خود خواهد کرد. تجربه تحریم های گذشته این نکته اساسی را ثابت نموده که تحریک ها در مورد ایران کارآیی لازم را نداشته است.
موقعیت منطقه ای ایران و نفوذ گسترده آن در خاورمیانه مانع از انزوای بین المللی ایران خواهد شد. از سوی دیگر ایران در این ماجرا تنها از حقوق قانونی خود بر اساس پیمان بین المللی استفاده نموده و همانند دیگر کشورهای در حال توسعه مانند آرژانتین، برزیل و الجزایر خواهان استیفای حقوق خود می باشد. همچنین توانمندی های دفاعی ایران به حدی رسیده است که هر گونه تعرض به تمامیت ارضی و ملی کشورمان با واکنش مناسب و پاسخ کوبنده مواجه خواهد گشت. گرچه در وضعیت فعلی ایران همچنان خواهان تعامل و مسیرهای دیپلماتیک برای حل و فصل بحران هسته ای است ، با این وجود اعمال فشار و مکانیزم های تنبیهی ایران را وادار به اتخاذ گزینه دیگر، حتی خروج از پیمان NPT و قطع کامل همکاری های آژانس خواهد کرد.
عضوهیات علمی پژوهشکده مرکز مطالعات میان فرهنگی دانشگاه آزاداسلامی
/30118
نظر شما