محمد هیراد حاتمی: محمد صادق مفتح، مدت نسیتا طولانی‌ای را در معاونت توسعه بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی در دولت نهم تجربه کرد. او در دولت دهم با وجود اینکه مسعود میر کاظمی، وزیر بازرگانی دولت نهم به وزارت نفت کوچ کرده بود چند ماهی در معاونت توسعه بازرگانی داخلی فعالیت کرد و در نهایت از این معاونت، به معاونت برنامه‌ریزی اقتصادی انتقال پیدا کرد. مفتح در مدت زمان کوتاه حضور خود در معاوت برنامه‌ریزی آن قدر بر لزوم تجارت الکترونیک تأکید کرد تا در نهایت این معاونت را به محمود دودانگه واگذار کرد تا خود به طور اختصاصی بر موضوع تجارت الکترونیک در وزارت بازرگانی تمر کز پیدا کند. او اعتقاد دارد تجارت الکترونیک یکی از راهکار‌های کاهش قیمت تمام شده محصول است که باید مد نظر قرار بگیرد و اینکه در حال حاضر چاره‌ای به جز حرکت به این سمت هم وجود ندارد. متن کامل گفت و گو محمد صادق مفتح، •معاون توسعه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک وزارت بازرگانی در ادامه خواهید خواند:
بر اساس آنچه که شنیده می‌شود و شخص شما هم بارها بر آن تأکید کرده‌اید وزارت بازرگانی قصد دارد تا تجارت الکترونیک را به شکل وسیعی در کشور به مرحله اجرا در آورد. اگر ممکن است در رابطه با چهارچوب‌های اجرایی این طرح توضیح دهید؟
ما در زمینه تجارت الکترونیک از چند بعد آن را باید مورد بررسی قرار دهیم. بر این اساس در وهله نخست اینکه اصلاً ناچار هستیم به این سمت یعنی به سمت تجارت الکترونیک حرکت کنیم. از طرف دیگر موضوع قیمت تمام شده کالا نیز باید مورد توجه قرار گیرد. اینکه قیمت تمام شده کالا دو بخش عمده دارد؛ یک قیمت تمام شده تولید و دیگری هزینه مبادله است. جمع این دو هزینه در واقع قیمت تمام شده کالا را تشکیل می‌هد. با بررسی‌های صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که یک معضلی به نامقیمت تمام شده کالا وجود دارد. اگر کالا‌های ما رد بازارهای خارجی سریع برگشت و ماندگاری آنها در بازارهای خارجی خیلی کم است یا لیست متأسفانه نه چندان کوتاهی از کالا‌های ما نگران رقبای خارجی شان در بازار داخلی هستند علت آن قیمت تمام شده بالا است.
یعنی کاهش هزینه تولید را اگر کنار بگذاریم تجارت الکترونیک از جهت کاهش هزینه‌های مبادله سبب کاهش قیمت تمام شده کالا یا محصول خواهد شد؟
کاهش هزینه تولید که داستان‌های خاص خود را دارد. مانند بهره وری و مسائلی از این دست در این رابطه مطرح می‌شود و باید مورد توجه نیز قرار بگیرد. . ما باید هزینه مبادله را کاهش دهیم. موضوعی که در تجارت الکترونیک به چشم می‌آید. تجارت الکترونیک دقیقا هزینه مبادله کالا را به شدت کاهش خواهد داد.
بحث را بیشتر باز می‌کنید؟
کسی که تهیه‌کننده کالایی اعم از تولید‌کننده یا وارد‌کننده باشد در سطح کشور 70 میلیون مشتری بالقوه دارد. دو اقدام هزینه بر این شخص دارد. نخست اینکه به اطلاع تمامی مشتریان بالقوه برساند که من کالایی با این مشخصات دارم که از به عنوان تبلیغات یا بازاریابی نام برده می‌شود. هدف از این اقدام هم این است که به مشتریان بالقوه اعلام شود که من چنین کالایی را با چنین مشخصاتی در اختیار دارم. بخش دیگر قضیه این است که پس از شناخت مشتری نسبت به کالا، آن کالا باید در دسترس مشتری باشد. در این شرایط پای شبکه توزیع به میان می‌آید. فضای سایبری و تجارت الکترونیک این حسن را دارد که به خانه شما کالا را با کم‌ترین هزینه می‌رساند. در گوش شما یک شرح مفصلی از ویژگی‌های کالا مطرح یم شود که محال است در تبلیغات بتوان به آن شکل به این موضوع پرداخت.
همان تبلیغات تلویزیونی و بیلبوردی که اشاره کردید کلی هم هزینه دارد؟
هم هزینه دارد و هم کارایی. شما در صفحه سایبر می‌توانید یک صفحه اطلاعات کالا را مطرح کنید. حتی این امکان وجود دارد 100 صفحه هم این اقدام صورت بگیرد. بنا براین به شدت هزینه تبلیغ کالا کم خواهد شد. در دسترس بودن کالا هم با کم هزینه‌ترین شکل ممکن می‌تواند صورت بگیرد. اینکه شما در منزل خود یک کالایی را در فضای سایبر انتخاب کنید و در کسری از ساعت می‌توانید آن را تحویل بگیرد. این دو موضوعی که به آن اشاره شد که یکی معرفی کالا و دیگری در دسترس بودن آن بود در تجارت الکترونیک تحقق پیدا خواهد کرد. در واقع فضای تجارت الکترونیک این اجازه را خواهد داد که این دو اقدام را انجام بدهیم.
سؤالی که شاید در این میان مطرح باشد این است که در این شرایط رقابت به چه شکلی خواهد بود؟ اساساً رقابتی وجود دارد یا خیر؟
در این شرایط رقابت به شدت بالا خواهد رفت. از سوی دیگر به نکته دیگری هم باید اشاره کرد و آن اینکه 25-24 سال است که به حق می‌گوییم تولید زیاد یعنی رقابت زیاد و رقابت بیشتر یعنی قیمت کم‌تر و کیفیت بیشتر. یک نقطه را در این فرآیند مد نظر قرار ندادیم و آنهم اینکه این تولید زیاد از مجرای توزیع باید عبور کند و به دست مصرفکننده برسد. چون مجرای توزیع متناسب با آن رشد کمی و کیفی نکرده است در حال حاضر رقابت به جای آنکه بر سر خریدار نهایی باشد سر مغازه دار است. در حال حاضر تولید‌کننده سعی می‌کند مغازه دار را به خود جلب کند چرا که مغازه دار دارد بازار را تعیین می‌کند. تجارت الکترونیک یک حسن‌اش همین است که یک پل از بالا می‌زند و بر اساس آن مصرفکننده به تولید‌کننده وصل می‌شود. یعنی مصرفکننده نهایی است که کالا‌های مختلف را کنار همدیگر می‌گذارد مقایسه می‌کند که کدامیک را انتخاب کند. شما اگر به مغازه‌ای بروید آنچه جلوی چشمتان است را انتخاب می‌کنید. به طور مثال قصد خرید آب معدنی را دارید آن برند‌هایی که بیشتر مد نظر مغازه دار است وجود دارد. شما هم از همان انتخاب می‌کنید. پس مغازه دار تعیین‌کننده است.
مزایای تجارت الکترونیک در همین کاهش قیمت تمام شده خلاصه می‌شود یا اینکه در سر فصل‌های دیگری نیز می‌شود این موضوع را مورد بررسی قرار داد؟
خیر این یکی از مزایای تجارت الکترونیک تحت عنوان «بنگاه به مشتری» است که به آن اشاره شد و مزایای دیگری هم وجود دارد. یکی دیگر از مزایای تجارت الکترونیک «بین بنگاهی» است. این مزین سبب خواهد شد که به شدت هزینه‌ها کاسته شود و از سوی دیگر هم سبب این می‌شود کار هم توسعه پیدا کند. مزیت دیگر تجارت الکترونیک «بنگاه به دولت» است. این موضوع در خرید‌های دولتی مطرح است. تجارت الکترونیک این شرایط را هم فراهم می‌کند که اسناد روی سیستم جا به جا شود. بر این اساس هزینه‌های peper work کاهش پیدا خواهد کرد و هم امکان دستکاری کردن اعداد هم از بین خواهد رفت. یک بانک اصلاعاتی بسیار دقیق هم شکل می‌گیرد.
تکلیف این واسطه‌هایی که تاکنون در شبکه توزیع مشغول فعالیت بودند چیست؟ با گسترش تجارت الکترونیک قاعدتاً باید حذف شوند؟
فردی که در این بستر برای او تعریف شده باشد می‌ماند. به هر حال در فرآیند تجارت الکترونیک نیز یک سری افراد میانی نیاز داریم که خدمات ارائه می‌دهند. در همین راستا می‌توان به ترخیص کار اشاره کرد به هر حال ما ترخیص کار نیاز خواهیم داشت. بخش دیگری که در این فرآیند فعالیت مخرب یا غیر مفید دارند حذف خواهند شد و طبیعتا به بخش فعال اقتصاد خواهند رفت و در آنجا مشغول کار می‌شوند. جای نگرانی نیست. سلامت کار بسیار مهم‌تر است./36
نظر شما