سه عامل در تغییر رویکرد عربستان

سعودی‌ها پیش از این احساس می‌کردند می‌توانند قضایای یمن را از طریق نظامی ختم کنند و منتظر فرصتی بودند که از موضع بالا و با دست برتر، وقتی قضایای یمن را به سروسامان رساندند درباره سایر مسائل منطقه‌ای ازجمله سوریه، عراق، لبنان و... پای میز مذاکره با جمهوری اسلامی بنشینند و اوج این احساس قدرت زمانی بود که سعودی‌ها با کمک اماراتی‌ها وارد بندر حدیده شدند.

تحولات یک‌سال گذشته نه‌تنها به سود عربستان رقم نخورد بلکه ورق برگشت و هم‌اینک انصارالله دست بالا را دارد. همین موضوع باعث شده نوعی فشار افکارعمومی برای حاکمان سعودی ایجاد شود مبنی‌بر اینکه بیش از راه‌حل‌های نظامی به میز مذاکره توجه کنند.

علت دوم تغییر رویکرد عربستان ریشه در یأس حاصل از بی‌عملی ترامپ در مقابل جمهوری اسلامی ایران است، چراکه آنها خیلی علاقه‌مند بودند ترامپ را از راه نظامی مقابل جمهوری اسلامی قرار دهند ولی این اتفاق نیفتاد و بالعکس، با ساقط‌شدن پهپاد آمریکایی حساب کار بیش از پیش دست سعودی‌ها و اماراتی‌ها آمد و آنها دریافتند نمی‌توانند ترامپ را وادار به حمله نظامی به ایران کنند، چراکه او حتی در ماجرای سرنگونی پهپاد آمریکایی نتوانست از منافع خود دفاع کند.

عامل سوم تغییر رویکرد عربستان مسائل داخلی عربستان، اعم از مشکلات اقتصادی و کمبود بودجه، هزینه ۷۰ میلیارد دلاری جنگ که بر اقتصاد این کشور سنگینی می‌کند، بحران جانشینی، درگیری قدرت و مسائلی که مربوط به شکاف‌ها و گسل‌های اجتماعی عربستان می‌شود و از همه مهم‌تر اینکه چهار سال انواع و اقسام حملات و جنایات جنگی، نوعی بی‌آبرویی برای عربستان به بار آورده و حالا فشار افکارعمومی سعودی‌ها را ناچار به ایجاد تغییر در رویکردهای سیاست خارجی خود در مواجهه با ایران ساخته است.

عربستان در یک خیز جاه‌طلبانه علاقه‌مند است اجلاس گروه ۲۰ در سال آینده را در ریاض برگزار کند و این موضوع نیاز به ثبات و آرامش در داخل و نیز در سیاست خارجی و روابط بین‌المللی عربستان دارد. لذا مجموعه این موارد سعودی‌ها را ناگزیر ساخت استراتژی کاهش تنش را در دستورکار قرار دهند و به مصالحه سیاسی چه با انصارالله در یمن و چه با جمهوری اسلامی در منطقه متمایل شوند.

جنگ کنونی هفتمین جنگ بین سعودی‌ها و یمنی‌هاست. اگرچه این جنگ هم مثل ۶ جنگ گذشته احتمالا برنده نظامی نداشته باشد ولی عربستان با یک شکست ۷۰ میلیارد دلاری روبه‌رو است؛ شکستی که در آن نه‌تنها به اهداف خود دست‌ نیافته بلکه به دست خود نیروی قدرتمند و بازیگر تاثیرگذاری را سامان داده که حالا ۳۵۰ اسیر را به‌صورت یکجانبه آزاد میکند.

جمهوری اسلامی علاقه‌مند است تنش‌های همسایگی را کاهش دهد و به صفر برساند. ما در هر صورت در یک منطقه حساسی زندگی می‌کنیم که روی یک بشکه باروت نشسته و به یک جرقه کبریت نیاز دارد. لذا احتمالا پاسخ جمهوری اسلامی به این پیام‌ها مثبت خواهد بود.»

هنوز واکنش رسمی از سوی مقامات جمهوری اسلامی ابراز نشده ولی من به‌عنوان یک تحلیلگر عقیده دارم هم‌اکنون زمینه برای نشستن و صحبت‌کردن آماده است. به‌ویژه اینکه هم در شرایط کنونی انصارالله در تحولات میدانی دست برتر را دارد و همین باعث شده سعودی‌ها کم‌کم از اتمام قضیه توسط راه‌حل‌های نظامی فاصله بگیرند و به مصالحه سیاسی روی بیاورند و هم در معادلات منطقه‌ای با سلسله تحولاتی ازجمله ماجرای نفتکش‌ها، ساقط شدن پهپاد آمریکایی و مسائل دیگر اکنون جمهوری اسلامی دست برتر را از منظر سخت‌افزاری دارد.

* سفیر اسبق ایران در اردن

* منتشر شده در روزنامه فرهیختگان ۹ مهر ۱۳۹۸