این فرو نشست ها در مناطق غرب و جنوب غرب تهران با شدت بیشتری روبه رو اســت. دلیل عمده آن تخلیه آبهای زیر زمینی و حفر چاه های عمیق و کشیدن بار خارج از توان از آبهای زیرزمینی است.
در این مناطق نیمه خشک معمولا کشاورزی را در جایی توسعه داده اند که امکان آن فراهم نبود اما با حفر چاههای عمیق این امکان را فراهم کردند.
در گزارش دو ســال اخیر آمده است که در شهر تهران حدود 4 هزار چاه عمیق وجود دارد، هر چند که تعدادی از آنها توسط وزارت نیرو و سازمان آب مســدود شد اما هنوز تعداد زیادی از آنها فعال هستند و گفته میشود که خیلی از این چاهها مجوز دارند، اما همین چاه های دارای مجوز هم به اندازه همان چاههای غیر مجاز خطرآفرین هستند. مسئله دیگری که به غیر از کشاورزی موجبات فرونشست زیاد در تهران را فراهم کرده اســت، بار جمعیتی است که در سالهای اخیر به این شهر تحمیل شده، به طوری که از فاصله زمانی سال ٦۸ تا ۹۸ جمعیت تهران نزدیک به ۳ میلیون نفر افزایش یافته است. این مقدار بار جمعیتی عمــًلا فراتر از توان آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی است که در این منطقه وجود داشتند. بنابراین فراهم کردن آب و تامین آب از چاهها تعادل را در محیط به هم زده است، در واقع میتوان گفت تمرکز جمعیت در تهران و استان های شــهر تهران شاهکلیدی است که فرو نشست شهرتهران را رقم زده است.
در همین خصوص ما با مســئله دیگری هم روبه رو هستیم به نام فروچاله، فروچاله یعنی نقطه ای از شــهر به دلیل عملیاتی که انجام میشود مثل ساختن تونل های زیرزمینی برای مترو و فاضلاب، گودالی درست شود. نمونه بارز آن هم فروچاله ای بود که در سال ۹5 در شهران ایجاد شد و با انفجار لوله گاز نیز همراه بود و چند وقتی هم به تیتر اول خبرها تبدیل شد. یعنی ما علاوه بر مسئله فرونشست زمین بامسئله دیگری به نام فروچاله نیز روبرو هستیم، در بعضی از مواقع هم فرو نشست ها میتوانــد تحریک کننده به وجود آمدن فروچاله ها باشــند و این مســئله می تواند خطرات زیادی را در طولانی مدت به همراه داشــته باشــد؛ وقتی فرونشســت اتفاق می افتد عملا غیر قابل بازگشت است یعنی عملا دیگر آن منطقه غیر قابل استفاده می شود و این موضوع علاوه بر خطرات فیزیکی مثل به هم ریختن خطوط راه آهن، شکســتن خطوط لولــه و غیره، اعلام پایان آبهای زیر زمینی در آن ن قطه نیز محســوب می شــود. اگر بهره برداری از آبهای زیرزمینی در تهران هم به همین رویه ادامه پیدا کند ما شاهد اتفاقاتی نظیر دشت ورامین در شهر تهران خواهیم بود.
* استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم
*منتشر شده در روزنامه آفتاب یزد، 9 آبان 98
نظر شما