گام بعدی برای کاهش تحریم‌ها بوی جنگ می‌دهد؟

در همین راستا وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در روزهای اخیر برای برداشتن تحریم های غیرقانونی ایالات متحده آمریکا اقداماتی را در پیش گرفته است؛ تلاش ها و اقداماتی که به نوعی بر احساسات جامعه بین الملل نیز انگشت می گذارد. در آمریکا نیز شاهد هستیم که دموکرات ها موافقت خود برای کاهش تحریم ها علیه ایران را اعلام کرده اند و در خصوص تجهیزات پرشکی نیز صحبت شده و حتی رئیس جمهوری آمریکا یعنی دونالد ترامپ هم اعلام کرده که اگر ایران درخواست کند آمریکا کمک خواهد کرد. بدیهی است که نمی توان انتظار داشت که چالش تحریم ها به یکباره حل شود اما در این برهه فرصتی به وجود آمده که وزارت امور خارجه نیز در حال بهره گیری از آن است.

در آن سو شاید آمریکا درصدد لغو تحریم ها نباشد اما همواره تحت فشار سایر دولت های دیگر خواهد بود. وقتی روسیه علی رغم اختلافات زیاد به ایالات متحده آمریکا کمک می کند و تجهیزات پزشکی می فرستد سیگنالی خواهد بود که واشنگتن را نیز باید به این نتیجه برساند که از سرسختی خود دست بردارد و در این شرایط حساس تسهیلاتی در نظر بگیرد و حداقل تحریم های بانکی را لغو و یا روزنه های دیگری را باز کند. ایران در کشورهای دیگر از منابع مالی و دارایی برخوردار است و قادر است تا تجهیزات و ملزومات مورد نیاز خود را خریداری کند اما مساله اصلی تبادل بانکی بوده تا بتواند از طریق ال سی و غیره پرداخت ها را انجام دهد. در صورت تحقق این امر وزارت امور خارجه موفقیت بزرگی کسب خواهد کرد.

این وزارتخانه همچنین می تواند فراتر از این موارد عمل کند و تبلیغات بیشتری داشته باشد. یا برای مثال در اختلافاتی که در عراق وجود دارد اقداماتی صورت گیرد تا نشان داده شود که ایران تمایلی برای درگیری ندارد و حتی نزدیکانش در عراق را به مدارا دعوت می کند. ایران قادر است از این گونه فرصت ها استفاده کند و  ممکن است آمریکایی ها نیز استقبال کنند؛ به خصوص ترامپ که تاجر بوده و از لحاظ روانشناختی فردی باثبات نیست. وزارت امور خارجه علاوه بر اقدامات جاری باید گامی در راستای حل اختلافات منطقه ای نیز بردارد تا از میزان تنش ها کاسته شود تا در آن سو فرصتی به آمریکایی ها داده شود تا به راحتی بتوانند نیروهای خود را از منطقه خارج کنند. بنابراین پرهیز از دیپلماسی تنش زا  و قدم برداشتن در مسیر کاهش تنش ها می تواند فرصت هایی را پدید آورد که علاوه بر موافقت دموکرات ها برای کاهش تحریم ها دونالد ترامپ نیز متقاعد شود.شکل گیری توافق کاهش تنش میان واشنگتن و تهران می تواند زمینه ای را فراهم کند که آمریکا در موضوعاتی مانند روابط بانکی و صادرات نفت نیز تسهیلاتی برای ایران در نظر بگیرد.

بدیهی است که ایالات متحده آمریکا سیاست های مخربی را علیه جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است. خروج از توافق هسته ای، اعمال تحریم های شدید و غیره سبب شد تا دشمنی آشکاری را علیه کشورمان داشته باشند. در چنین فضایی اخیراً واشنگتن پیشنهاد کمک دارویی را به تهران مطرح کرد که از سوی ایران رد شد. با وجود این سیاست های مخرب وقتی که دشمن دستش را برای همکاری دراز می کند ایران به صراحت نمی تواند پیشنهاد مطرح شده را بپذیرد و اعلام می کند که اگر قرار است کمکی هم صورت گیرد باید از طریق آزادسازی دارایی ها و اموال بلوکه شده صورت گیرد.بنابراین نمی توان اقدام ایران را غیرمعقول توصیف کرد چرا که لغو برخی از تحریم های بانکی برای آمریکا بسیار راحت تر و عقلانی تر از فرستادن کمک به ایران بود. ضمن اینکه باید اشاره کرد که نوع سیاست ایران به گونه ای نیست که با نادیده گرفتن خصومت های قبلی وارد مذاکره شود. این در حالی است که آمریکا و اروپا دشمن دائمی ندارند و بیشتر عملگرا هستند. آنها بیشتر به فکر خوراک داخلی هستند تا در صورت پذیرش کمک ها از سوی ایران این را القا کنند که درصدد کاهش تنش ها و همکاری هستند. از همه مهمتر اینکه در ازای کمک خود امتیازی هم بتوانند بگیرند که این موضوع با سیاست ایران همخوانی ندارد. در داخل کشور نیز ما شاهد هستیم که سیاسیون و مسئولین ما دارای مواضع همسانی نیستند و صدایی واحد به گوش نمی رسد. بنابراین ویژگی مذاکره ،اتخاذ مواضع همسان و در نهایت دیپلماسی عملگرایانه جز ویژگی های دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران نیست.

موضوعی دیگر که روابط تهران و واشنگتن را در روزهای اخیر پرتنش کرده است، تحرکات آمریکا در عراق است. آمریکا در وضعیتی است که در حال خارج کردن نیروهایش از عراق است و چنین شرایطی سبب می شود تا آنها احساس آسیب پذیری بیشتری داشته باشند. وقتی کشوری در حال عقب نشینی بوده، طبیعی است که اقداماتی را نیز برای حفظ امنیت در نظر بگیرد. بنابراین آمریکایی ها تجهیزاتی را از خلیج فارس، اسرائیل و یا کشورهای عربی انتقال داده اند تا از آمادگی های لازم برخوردار باشند.

نیروهای حشدالشعبی و کتائب حزب الله عراق نیز اعلام کرده اند که آمریکا باید هر چه سریعتر عراق را ترک کند و در این راستا ضرب الاجلی را نیز اعلام کردند. آنها همچنین آمریکا را در صورت عدم خروج به ادامه حملات نیز تهدید کردند. آمریکایی ها همچنین هدف از این تحرکات را حفظ امنیت خود اعلام می کنند اما در حال حاضر برای پاسخ احتمالی از سوی برخی گروه های عراقی در حال آماده سازی خود هستند. آنها در این راستا ایران را هم تهدید کرده اند و اظهار داشته اند که مسئولیت هر حمله ای با ایران است. هدف از این تهدیدها و هشدارها نیز این است که ایران از نیروهای متحدش در عراق بخواهد که از انجام هر گونه عملیات خودداری کنند. از همین رو رئیس جمهوری  آمریکا نیز با لحنی تهدیدآمیز به ایران هشدار داده است؛ اتفاقی که جدید نبوده و در گذشته نیز شاهد آن بوده ایم.

اما نباید فراموش کرد که در بحبوحه این تحولات ممکن است وقوع یک اشتباه معادلات را برهم بزند و جنگی محدود و یا بلندمدت را رقم بزند. از طرفی شاهد هستیم که از امکان درگیری مستقیم تهران و واشنگتن نیز صحبت می شود که در این راستا گفته می شود عوامل عبری-عربی به دنبال برخی از تحرکات برای آتش افروزی هستند.اما باید گفت که در این برهه افکار عمومی دنیا حتی وقوع جنگی محدود را نخواهد پذیرفت. اگر چه آمریکا سامانه موشکی نیز در عراق مستقر کرده اما با این حال اقدامات آنها بیشتر جنبه بازدارندگی داشته است. چنین تجهیزاتی در دیگر کشورها مانند عربستان نیز وجود داشت اما مانع حمله به آرامکو نشد.

*تحلیلگر مسائل بین الملل

310311