پیش از این رژیم آمریکا پس از خروج غیرقانونی از برجام و نقض قطعنامه 2231، تلاش وافری کرده بود تا برای از بین بردن کامل برجام دست کم شرکای اروپایی برجام را با خود همراه سازد، ولی استحکام حقوقی برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل در کنار تلاشهای دیپلماتیک کشورمان، مانع از این امر شده بود. رژیم آمریکا در تلاشی دیگر، پس از دغلکاریهای فراوان حقوقی، بدنبال اقناع اکثریت اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بود که باز بواسطه ی استحکام حقوقی برجام، قطعنامه 2231 و تلاشهای دیپلماتیک کشورمان ناکام ماند. اهمیت این موضوع در حالی مضاعف می شود که بدانیم مقامات آلمان، فرانسه و انگلیس بعنوان شرکای آمریکا و اعضای شورای امنیت سازمان ملل هم، از لغو تحریم تسلیحاتی ایران در موعد مقرر ناراضی هستند، ولی برای همراهی با رژیم آمریکا نتوانستند هیچ گونه توجیه حقوقی پیدا کنند. درست است که رای آنها در کنار 8 عضو دیگر شورا، ممتنع بود، ولی همین ممتنع به معنای مخالفت با دغلکاریهای حقوقی آمریکا و به نوعی صحه گذاری بر حقانیت ایران بر اساس برجام و قطعنامه 2231 است. اروپا نمی توانست مدعی حفظ برجام باشد، در حالیکه بواسطه ی همراهی غیرقانونی با آمریکا، نقض آن را هم رقم زند. عملکرد شورای امنیت و جامعه جهانی در مقابل یکجانبه نگری و زور گویی امریکا حقوقی و از منظر بین الملل واکنشی قانونمند و در چارچوب قواعد بین المللی است. این اتفاق در حالی رخ داده است که در روزگاری نه چندان دور که قطعنامه های شورای امنیت کاغذ پاره تلقی می شد، حتی دوستان ایران در شورای امنیت هم به قطعنامه های تحریمی فصل هفتمی برضد ایران، رای مثبت می دادند.
پاسخ منفی اعضای شورای امنیت سازمان ملل را می توان مخالفت با قلدرمابی و یکجانبه گرایی آمریکا و افول هژمونی آمریکا در صحنه بین الملل و جهانی، تفسیر نمود. این اولین بار در عمر 75 ساله ی شورای امنیت است که آمریکا نتوانست غیر از یک عضو غیر دائم شورای امنیت، اعضای بیشتری را با خود همراه کند. آمریکا بیشتر بدنبال این بود که چین و روسیه را به وتو نکردن قطعنامه پیشنهادی خود متقاعد سازد، در حالی که این قطعنامه اصلا رای لازم یا حدنصاب (حداقل 9 رای) را برای تصویب بدست نیاورد تا نیازی به وتو داشته باشد. بنابراین همانطوریکه در اظهارات شخصیتهای مختلف حقوقی، سیاسی و بین المللی بیان شده است، آمریکا یک شکست مفتضحانه ای را تجربه کرده است. حتی به اعتراف مقامات آمریکا از جمله سخنگوی وزارت امور خارجه آن در تاریخ سازمان ملل سابقه نداشته که این رژیم تا این حد منزوی باشد.
عصبانیت شخصیتهای مختلف آمریکایی و نتانیاهو، خود گویای سنگینی این شکست است؛ دونالد ترامپ پس از این ناکامی، تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه کرد، در حالیکه بارها اعلام شده است که آمریکا بخاطر خروج از برجام و پایان دادن به مشارکتش در قطعنامه 2231، از چنین حقی برخوردار نیست. از سوی دیگر، رای اخیر شورای امنیت، نه تنها پروژه آمریکا را در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران با شکست مواجه کرد، بلکه نشان داد که جامعه بین‌الملل با سوء استفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ توسط آمریکا مخالف است.
مایک پمپئو که به قلدری آمریکا در سطح جهانی عادت کرده است، رفتار قانونی و منطقی اعضای شورای امنیت را برنتابیده و با صدور بیانیه ای ادعا کرد: «شورای امنیت سازمان ملل متحد که وظیفه حفظ صلح و امنیت بین المللی را بر عهده دارد، امروز نتوانسته است به مأموریت اساسی خود بپردازد.» مقامات آمریکایی برای فرار از بار سنگین شکست، به شانتاژ خبری هم روی آورده و برای انحراف افکار عمومی به دروغ، خبر از توقیف 4 فروند نفتکش ایرانی حامل بنزین برای ونزوئلا دادند که توسط مقامات کشورمان تکذیب گردید.
البته همانگونه که ترامپ اعلام کرده، آمریکا هنوز بدنبال بازگرداندن تحریمهای جامع علیه ایران با توسل به مکانیسم ماشه است. رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید مدعی شده است: «ما بازگرداندن تحریم ها را هنوز در اختیار داریم و این هنوز تمام نشده است.»
اما اهمیت و بعد دیپلماتیک ناکامی سنگین آمریکا در این است که با ابزار گفتگو و دیپلماسی، می توان جامعه ی جهانی را در کنار خود داشت و از زورگویی، یکجانبه گرایی و قلدرمآبی رژیم آمریکا جلوگیری کرد. به کلامی دیگر، علی رغم زورگویی رژیم آمریکا در صحنه جهانی و تسلیم محض تعدادی از کشورها در مقابل آن، هنوز هم از طریق گفتگو، دیپلماسی، تعامل منطقی با دنیا و سنجیده عمل کردن می توان نتایج مثبتی بدست آورد. با گفتگو، دیپلماسی، رفتار سنجیده و تعامل با جهان، برجام بعنوان بهترین توافقنامه تاریخ دیپلماسی ایران بدست آمد و اگر کارشکنی های داخلی و خارجی نبود، ایران می توانست از تمامی دستاوردهای آن بهره ببرد.
آنچه در روز جمعه در کنار شکست فضاحت بار آمریکا در شورای امنیت رقم خورد، موفقیت بزرگ برای دیپلماسی ایران بود که زمینه آن را برجام فراهم ساخته بود؛ برجامی که با خروج آمریکا و بی عملی اروپا، ضعیف شده و دشمنان داخلی و خارجی فراوانی دارد. برجام قانونمند و مورد حمایت جامعه جهانی هنوز میتواند علی رغم رفتارهای خصمانه و غیرقانونی آمریکا، دستاوردهایی را برای ایران داشته باشد، بشرطی که مخالفین داخلی آن دست از لجاجت بردارند. برجام توانست فضای تنفسی برای ایران ایجاد کند و کشور را در مقطعی حساس از خفگی نجات دهد. در حال حاضر نیز این برجام بود که مانع از اجماع سازی رژیم آمریکا علیه ایران شد. اگر امروز مخالفین سرسخت گفتگو، دیپلماسی و تعامل با جهان، از ناکامی بی سابقه و تاریخی رژیم تروریستی آمریکا در شورای امنیت ذوق زده، خرسند و شادمان هستند، باید بدانند که آنچه اتفاق افتاد در سایه‌ی توافقی بود که از طریق دیپلماسی، گفتگو و تعامل باجهان بدست آمد؛ یعنی برجامی که آنها برای شکستش از هیچ کوششی دریغ نکردند.
در هر حال اعضای شورای امنیت در مخالفت با رژیم آمریکا به وظیفه قانونی خود عمل کرده اند که جای تقدیر دارد، ولی باید گفت که کار آنها به پایان نرسیده است و باید بواسطه ی مخالفت با تفسیر ناموجه حقوقی ترامپ برای فعال سازی مکانیسم ماشه، امنیت جهانی را بیمه کنند. جامعه ی جهانی باید این هشدار را جدی بگیرد که فعال سازی غیرقانونی مکانیسم ماشه، به معنای پایان توافق هسته ای و به خطر افتادن صلح و ثبات در منطقه و جهان خواهد بود.
*کارشناس روابط بین الملل
310 310
نظر شما