عراق و دردسرهایش بهانه خوبی برای آمریکاییهاست تا بیش از پیش به سوریه نزدیک شوند. تا چند روز دیگر قرار است هیأتی نظامی از ایالات متحده به سوریه بروند. فرماندهان نظامی آمریکا به سرزمینی میروند که تا همین چند ماه پیش محور شرارت بود و البته به گمان آمریکاییها مسبب بخشی از ناآرامیها در منطقه. حالا موضوعی به نام عراق تا این اندازه کلی دمشق و واشنگتن را به هم نزدیک کرده است. با این استراتژی دیگر نمیتوان ادعا کرد که باراک اوباما جوان است و ناپخته. حالا دیگر بسیاری از کارکشتههای پنتاگون هم برای آینده روابط دو کشور خوششانسی آرزو میکنند.
در طول هشت سال گذشته هر بار سخن از سوریه به میان آمد، جورج بوش اخمهایش را در هم فروبرد. رئیسجمهوری جمهوریخواه ایالات متحده بارها از سوریه خواست تا در جنگ عراق، واشنگتن را یاری دهد. پاسخ منفی سوریها که قطعی شد، واشنگتن هم از در خصومت درآمد و سوریه را در فهرست کشورهای حامی تروریست قرار داد. تحریمهای اقتصادی و سیاسی سوریه را دربرگرفت. در طول هشت سال گذشته دو کشور تنها و تنها گاه به ضرورت در خصوص پناهندگان عراقی سخن گفتهاند و یا در نهایت مناقشه میان فلسطین و اسرائیل و آن هم با واسطه. در نهایت ژانویه امسال که از راه رسید نسیم خنکی از واشنگتن به سمت دمشق وزیدن گرفت. دولت اوباما از همان نخستین روزهای حضور در قدرت عزم خود را جزم کرد تا با دمشق از در دوستی درآید و مصالحه. تلاشی قابل تحسین. هنوز اما بحثهای نافرجام فراوانی میان دو کشور باقی مانده است. واشنگتن تنها به پیامهای زیبا از سوی دمشق قناعت نمیکند. ایالات متحده به دنبال تحقق وعدههای سوریه در عراق و لبنان است. پرونده هستهای سوریه هم مدتهاست که ذهن غربیها و البته رهبران کاخ سفید را به خود جلب کرده است.
استراتژی باراک اوباما در قبال همتای سوریاش چندان دور از ذهن نبود. گاه تشویق و گاه تنبیه. همان هویج و چماق معروف. در طول شش ماه گذشته، روزی نبوده باشد. که دمشق میزبان مقامی از ایالات متحده نبوده است. از مشاور تا معاون مقامهای طراز اول ایالات متحده همه و همه به دمشق آمدهاند. نماینده باراک اوباما در امور خاورمیانه جورج میتچل تاکنون دو بار به سوریه سفر کرده است. فرستادگانی از وزارت امور خارجه آمریکا مباحثه با رهبران سوری از نزدیک را در همین چند ماه تجربه کردهاند. این هفته هم دومین هیأت از نظامیان آمریکایی به سوریه میروند . واشنگتن ابایی ندارد به دمشق بفهماند که دوست دارد این کشور نه چندان تابع خود را در معادلات دو طرف یا حتی منطقهای وارد کند. در حال حاضر اولویتهای ایالات متحده در منطقه دو چیز است: عراق و پرونده اسرائیل و فلسطین.
سوریها اما چند ماه است که منتظر ژنرال دیوید پترائوس هستند. حضور پترائوس در سوریه میتواند نشاندهنده عزم جدی آمریکاییها برای دوستی با ساکنان دمشق باشد. چندی پیش در رسانهها خبر سفر قریب الوقوع پترائوس به سوریه منتشر شد. منابع نزدیک به ژنرال اما بعدها اعلام کردند که مشاوران فرمانده کل او را از این سفر بر حذر داشتهاند. پترائوس پیش از این نیز بارها ادعا کرده بود که میخواهد با سفر به دمشق میان سوریه و ایران فاصله بیندازد. آمریکاییها همچنان همصدا با غربیها ایران را به تلاش برای دستیابی به تسلیحات هستهای متهم میکنند. ادعایی که ایران بارها آن را تکذیب کرده است. پای پترائوس که به دمشق برسد، بشار اسد به این نتیجه خواهد رسیدکه مردی متفاوت در کاخ سفید زمام امور را در دست دارد.
ایالات متحده چندی پیش از تصمیم خود برای اعزام سفیر جدید به سوریه سخن گفت. این خبر به انفجاری در رابطه میان دمشق و واشنگتن بود. هر چند هنوز نامزدی برای احراز این پست معرفی نشده است و البته پس از آن هم نامزد احراز این پست باید نظر مساعد مجلس سنا را جلب کند، اما این دور خیز آمریکاییها برای عادیسازی رابطه با دمشق را باید به فال نیک گرفت. رابطه میان دو کشور در همین چند ماه دچار آنچنان تحولات شگرفی شده است که سوریها از آمریکاییها قطعات یدکی و تجهیزات جدید ارتباطی مطالبه میکنند و کاخ سفید هم در پاسخ اعلام میکند که این درخواست را مورد بررسی قرار خواهد داد. بیشک ایالات متحده تمامی این درخواست را اجابت نخواهد کرد. البته پنتاگون از این حد از زیرکی برخوردار است که به کم تبعاتترین این درخواستها جامه عمل بپوشاند.
سوریها تمامی این حرکتهای واشنگتن را به بهترین حالت تعبیر کردهاند. ساکنان دمشق میدانند که قرار است رابطه با واشنگتن بهبود یابد. هر چند هنوز در عمل اتفاق خاصی رخ نداده است اما همین حرکتهای در حرف هم کفایت میکند. ایالات متحده همزمان که از دوستی و تفاهم سخن میگوید، پارهای از تحریمها علیه دمشق را تمدید هم میکند. سوریها میتوانند غرق در شادی از حضور چندین مقام آمریکایی در کشور خود باشند اما حقیقت این است که ایالات متحده چیز زیادی در طبق اخلاص به ساکنان دمشق تقدیم نکرده است. درها برای مذاکره باز است. اما واشنگتن همچنان در گوشه و کنار زمزمه میکند که سوریها باید از حمایت خود از حزبالله لبنان، حماس در فلسطین و ایران دست بردارد.
آمریکا تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا حداقل در مبحث عراق سوریها را با خود همراه کند. این آرزو اما اندکی غیرقابل تحقق است. براساس آخرین گزارشهای رسیده از پشت پرده که تاریخ آن به ماه می باز میگردد، هر ماه بیست شبه نظامی از سوریه وارد عراق میشوند.
دیگر مشکل ایالات متحده در سوریه هم فعالیتهای هستهای این کشور است. نخستین بار در سپتامبر 2007 بود که اسرائیل با هدف قرار دادن ساختمانی در سوریه ادعا کرد که رهبران دمشق به دنبال دستیابی به تسلیحات هستهای هستند. حالا این پرونده هستهای هم روی میز کار دو طرف قرار گرفته است.
بسیاری از تحلیلگران بینالمللی با توجه به وضعیت حماس در کرانه باختری و شکست حزبالله لبنان در انتخابات اخیر به بشار اسد توصیه میکنند تا اندکی از حساسیت به متحدان منطقهای بکاهد و دوستی با آمریکا را هم تجربه کند.
فارین پالیسی / 13 آگوست / ترجمه: سارا معصومی
نظر شما