چرا واشنگتن برای بازگشت به برجام عجله دارد؟

مهسا مژدهی: نشست روز سه شنبه کمیسیون برجام، می تواند اتفاقی تعیین کننده در سرنوشت برجام باشد. آمریکایی ها به دنبال پیشنهادات اخیر خود برای بازگشت به برجام، حالا قدم های خردی را به عقب بر می دارند. آمریکایی ها می گویند که گفتگوها مشکل خواهد بود اما قدمی رو به جلوست.

در خبرآنلاین با عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین الملل به گفتگو نشسته ایم:

ایالات متحده تصمیم قاطعی گرفته که در نشست کمیسیون برجام در وین شرکت کند. این تصمیم در حالی گرفته شده که به خواسته ایران، قرار نیست دو طرف با یکدیگر گفتگو کنند و قرار است که هر کدام در بخشی جداگانه نظراتشان را اعلام کنند. حضور هیات امریکایی به چه معناست؟

امریکا از روز اولی که تیم جدید سرکار آمد بر نشست با طرف ایرانی و گفتگو اصرار داشت. آنها حتی با اروپایی ها هم هماهنگ کرده بودند تا ماه گذشته جلسه ای شکل دهند. اما طرف ایرانی حاضر به شرکت در آن نشده بود. استدلال ایران هم این است که امریکایی ها می خواهند تحریم ها را به مسائل دیگری وصل کنند و خرده خرده و زمانبر تحریم ها را بردارند و امتیاز بگیرند. تهران می گوید ما با طرف آمریکایی وارد مذاکره نمی شویم، مگر اینکه آنها به برجام بازگردند و تحریم ها را بردارند. به همین خاطر جلسه سه شنبه هم ایران حاضر نشده تا با وجود اصرار امریکا با آنها مذاکره کند. روسیه و اروپا واسطه شده اند تا صحبت ها را با طرفین بکنند و پیام ها را از یکی بگیرند و به دیگری بدهند.

برخی از ناظران معتقدند که مذاکرات روز سه شنبه ممکن است بن بست شکن باشد و سدهایی که به وجود امده را تا حدی بشکند. ایا شما چنین ظرفیتی را در مورد این جلسه می بینید؟

علایم چنین اتفاقی پیدا شده. از حدود یک هفته پیش راهبرد آمریکایی ها در قبال هسته ای و برجام تغییر کرده. تا قبل از آن اعلام می کردند که طرف ایرانی باز گردد تا ما به تعهداتمان و برجام برگردیم. طرف ایرانی اعتماد نکرد. به نظر من بعد از توافق ایران با چین آمریکایی ها به طرز قابل توجهی مواضع خود را عوض کردند. ابتدا گفتند که ما به برجام بر می گردیم و حتی اگر طرف آمریکایی هم نخواست گفتگو کند، اشکالی ندارد.

یکشنبه شب رابرت مالی حرف جسورانه ای زد. او گفت که باید همه تحریم های ایران که در دوره بعد از برجام ایجاد شده برداشته شود. اسراییلی ها هم موضع شدید گرفتند و انتقاد کردند که انگار نماینده امریکا نیستی و نماینده سازمان مللی. این صحبت ها اتفاق خوبی است و این فرد هم جایگزین کرده اند با فرد دیگر تا در مذاکرات در وین حضور یابد تا نتایج گفتگوها را بشنود. اگر این موضع را مدنظر قرار دهیم، فضای خوبی می تواند ایجاد شود و نشان دهد که امریکایی ها امادگی این را دارند که برجام را زنده کنند و حتی من معتقدم که می خواهند به کارشان سرعت دهد. امیدواریم که توافقی انجام شود و علائم اش هم به نحوی چشمک می زند.

همین که نخست وزیر کره می خواهد به ایران بیاید معنی دار است.من تصور نمی کنم که نخست وزیر کره جنوبی تنها به دلیل ازاد کردن کشتی به تهران سفر کند. این کشور هم بوی کباب شنیده و چون به آمریکایی ها نزدیک است احساس کرده که آنها می خواهند انعطاف نشان دهند. روابط بین دو کشور ایران و کره جنوبی هم به خاطر تحریم ها و بلوکه شدن پول ما دچار مساله شده که الان سئول ترجیح می دهد اختلافات حل شوند تا بتواند دوباره به بازار ما بازگردد. ضمن اینکه البته برای کشتی هم آمده و بخشی از پول ایران هم ازاد می شود. از طرف دیگر میبینیم که صادرات نفت هم افزایش داشته و در ماه های اخیر هم کسی از ایران تحریم نشده. در دوره ترامپ ما شاهد بودیم که یکی در میان افراد و شرکت های ایرانی یا غیر ایرانی را تحریم می کردند.

من فکر می کنم بعد از این جلسه در وین ما قدم های مثبت تری را برای باز شدن فضای کاری دو کشور می بینیم تا آمریکا بتواند به برجام بازگردد، تحریم ها را بردارد و تهران هم به تعهدات اولیه برگردد.

مساله ای که در مورد کاهش غنی سازی اخیرا مطرح شد و واشنگتن پیشنهادی می داد که در آن ایران باید غنی سازی بیست درصدی را فراموش می کرد، ایا هنوز محلی از اعراب دارد؟ ما می دانیم که تهران به شدت به این پیشنهاد واکنش نشان داد و نپذیرفت که با این اقدام تحریم ها برداشته شود. اما حالا به نظر می رسد که مواضع واشنگتن نرم تر از هفته گذشته شده است.

کاهش غنی سازی بیست درصدی که مطرح شد برای این بود که آمریکایی ها می خواستند مرحله به مرحله پیش بروند. در موردش هم با اروپایی ها صحبت کرده بودند. اما با صحبت های اقای مالی در یکشنبه شب که گفت ما حاضریم دو طرف همزمان دست به اقدام بزنند،به نظر می رسد که مقاومت و پافشاری ایران تاثیر داشته است. تهران مرحله به مرحله جلو رفتن را نپذیرفت.

واشنگتن به نظر می رسد که به این نتیجه رسیده که دو طرف همزمان اقدام کنند. البته مساله راستی ازمایی باقی می ماند که طرف ایرانی خواسته که در حرف نباشد و در عمل هم ایران بتواند نفت بفروشد و .... این ها باید در مذاکرات حل شود.

ایالات متحده مشکلات زیادی برای بازگشت به برجام دارد. به نظر می رسد که دولت بایدن باید به اسراییلی ها و سعودی ها بابت تصمیماتش در قبال ایران جواب پس بدهد چرا که آنها متحدان جدی واشنگتن هستند. حالا با صحبت های مالی عملا تلاویو موضع تندی گرفته. ایا دولت بایدن سیاست ویژه ای را برای برخورد با مخالفان منطقه ای بازگشت به برجام تهیه کرده است؟

خوشبختانه در این مقطع هنوز حزب دموکرات و تیمی که بر سر کار آمده از نتانیاهو شدیدا دلخورند. آنها معتقدند که نخست وزیر اسراییل در انتخابات امریکا کارهای غیر قانونی کرده. حمایتش از ترامپ را سرزنش می کنند و به خاطر سفر او به ایالات متحده برای تخریب اوباما عصبانی هستند. تیم بایدن مشابهت زیادی با تیم اوباما دارد. معاون اول او حالا رییس جمهور است. این ها کینه می آورد و من معتقدم که آرزوی تیم بایدن این است که نتانیاهو دیگر پستش را حفظ نکند. من تصورم این است که واشنگتن الان دیگر خیلی به دهان صهیونیست ها نگاه نمی کند که چه می گویند. در مورد عربستان هم وضعیت این چنین است.

بن سلمان حامی جدی ترامپ و متحد او بود.این تنبیهی که تیم بایدن نسبت به ولیعهد سعودی انجام داد و با او تماس گرفته نشد و مساله خاشقچی رو شد، به این شکل نیست که به این سرعت فقط موضوع حقوق بشری باشد. بلکه بخشی از آن کینه هایی است که از ریاض بابت حمایت بی چون و چرا از کاندیدای جمهوری خواه انتخابات دارد. 

وزیر خارجه عربستان اعلام کرده که امادگی گفتگو با ایران را داریم. این تحول به این علت است که ریاض تاکنون هرکاری کرده تا با دولت بایدن ببندد موفق نشده. انها دیگر احساس کرده اند که با جلسه وین که در پیش روست، مشکل برجام ممکن است رو به بهبودی برود. بنابراین آنها بیشتر در ظاهر می گویند که با اسراییل و عربستان مشورت می کنند. 

>>>  این مطالب را هم بخوانید:
آنهایی که برجام را خیانت نامیدند ؛چگونه می‌توانند برای حفظ آن پای میز مذاکره بنشینند؟
بازگشت به برجام ۲۰۱۵ دشوار است/برای توافق راهی جز مذاکره با آمریکا نیست
آمریکا می‌خواهد با امتیاز به برجام برگردد/عربستان و اسرائیل برای باخت بایدن برنامه‌ریزی کرده‌اند

23 / 312 310