پرسش‌های انتخاباتی می‌توانست این‌طور باشد

من چند برنامه را که دیدم به نظرم رسید اگر طراحی برنامه به شکلی دیگر بود شاید مفیدتر بود. زیرا پرسشهای منقطع بدون بیان ارتباط آنها با هم شاید نتواند سیاست کلی نامزدهای ریاست جمهوری را روشن کند. مثلاً وقتی به طور منقطع سؤال می شود نظر شما در مورد اشتغال، تورم، سیاست خارجی، تقویت پول ملی و مانند آن چیست و پاسخی کلی دریافت می کنند، شاید کمتر بتوان نتیجة مطلوبی برای ارزیابی از پاسخ ها گرفت؛ ضمن اینکه سیاست اداری و اجرایی ریاست جمهوری باید حاوی موارد زیر باشد:

-فرایندی بودن
-جامع دیدن
-همراه با سناریوهای مختلف دیدن (آینده پژوهی)
درهر حال پرسشهای مطروحه از نامزدهای ریاست جمهوری می توانست به صورت زیر باشد:

1-نوع نگاه و مأموریت 
نگاه و مأموریت (vision & mission) از این جهت مهم است که جهت دهندة  همه سیاست گذاریهای ریاست جمهوری است. آیا آنهایی که داعیه ریاست جمهوی دارند با همه قانون اساسی موافق اند یا نه به دنبال اخذ رأی از مردم هستند تا مقاصد خود را اجرا کنند. بعضی ها بر طبل جمهوریت بیش از اندازه می کوبند و بعضی اسلامیت صرف را مد نظر قرار می دهند در حالیکه جمهوری اسلامی با هم است. اول انقلاب، آزادی، استقلال، جمهوری اسلامی، و نه شرقی و نه غربی شعار عمده بود. پس این اعترافات از نامزدها می تواند آگاهی بخش باشد و تکلیف رأی دهندگان را روشن کند

2-شناخت و جستجوی منابع و تخصیص منابع (اولویت گذاری)
پس از روشن شدن نگاه و دیدگاه آنچه برای اداره کشور مهم است شناخت وضعیت موجود و توجه دقیق به منابع بالقوه و بالفعل موجود در کشور است. بدیهی است نامزد با منابع بالفعل باید کار را شروع کند و توضیح دهد چگونه می تواند از بالقوه ها استفاده کند. نکته مهمتر تخصیص منابع است که به تعبیری دیگر می توان به اولویت گذاری اشاره کرد. توجه به همه مسائل خوب است اما نحوه شروع و ورود مهم است که به ظاهر کاری آسان، اما در واقع بسیار مشکل است.

3-تولید، توزیع و مصرف
مهمترین نقش اجرا در همه مقاطع، از ریاست جمهوری گرفته تا حوزه های وزارتی و معاونتی این سه عنصر مهم است که به ترتیب به هم پیوسته است. هیچ نظام اجرایی نمی تواند فارغ از تولید باشد. کشوری که تولید نداشته باشد باید وارد کننده باشد و هزینه ها را یا با تحت سلطه قرار دادن خویش، یا واگذاری منابع خام اعم از انسانی و مادی خود به دیگران بپردازد. تولید اگر توزیع مناسب را نداشته باشد یا به مصرف بهینه نرسد بر روی زمین می-ماند و تولید کننده را ورشکست می کند.

4-نظام تولید
تولید باید نظام مند باشد و در این صورت به معنای عام شامل همه انواع تولید می شود. تولید محتوای فرهنگی، ادبی، هنری، سیاستگذاری، اجتماعی، سیاسی و نظامی همه جزو تولیدات است و می تواند به فروش برسد و بازار خود را پیدا کند به شرط آنکه مزیت نسبی و رقابتی آن مورد توجه باشد؛ اما عمدتاً می توان آن را به پژوهشی، صنعتی و خدماتی تقلیل داد.آنچه در اینجا می توان بر آن تأکید کرد  این است خدمات بسیار مهم و گسترده است و نباید آن را به کارهای ساده کارگری تقلیل داد. امروزه خدمات شامل همه مواردی می شود که به تقویت تولید و توزیع و مصرف بهینه می پردازد. به عنوان مثال اموری چون آموزش های مهارتی، مشاوره در همه امور، بازاریابی، تنظیم قراردادها، چانه زنی ها با روش های علمی جزو خدمات اند.

5-نظام توزیع
نظام توزیع شامل شناخت بازارهای داخلی و خارجی و تجزیه و تحلیل اقتصادی دقیق آنهاست. بازارشناسی، بازارکاوی، بازارسازی، بازارداری و بازار آرایی (ازجمله نمایشگاهها) از مسائلی است که آموزش و هنر در آن نقش دارد و جزو خدمات تلقی می شوند.  بدون شناخت بازار توزیع خوب صورت نمی گیرد و در نتیجه تولید متضرر می شود. و این امر علاوه بر آموزش به تجربه عملی نیاز دارد. شناخت بازار داخلی شامل تقسیم کار به خانواده ها یا شرکتهای کوچک و جمع آوری فراورده های آنها هم می شود.

6-کم کردن ضایعات: توجه به حمل و نقل و ترانزیت

در هر روند از تولید به توزیع مقداری ضایعات وجود دارد که اجتناب ناپذیر است. مهم کم کردن ضایعات است. دولتی که به این مسأله فکر می کند به حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی و ترانزیت، و مقدم بر آن به جاده ها در سطوح مختلف می اندیشد و برایش برنامه دارد.

7-نظام مصرف
پرهیز ازمصرف گرایی، ارائة الگوی مصرف بهینه با توجه به رشد جمعیت از مسائل مهم اداره کشور است. جلوگیری از، یا نظارت بر تجمل گرایی و ساختن خانه های لوکس و لاکچری در سطوح و مناطق مختلف برای فرد یا سازمان از جملة مسئولیتهای قوه مجریه است.

8-بازیافت و بازخورد
ضایعات پس از مصرف در سایة دادن الگوی مصرف و نظارت بر آن باید به حداقل برسد. اما نسبت به آنچه می-ماند برای تبدیل ضایعات پس از مصرف باید برنامه داشت. بازیافت در امور انسانی هم شامل ترمیم ازکارافتادگی و فرسودگی شغلی و افسردگی در اثر حوادثی چون جنگ و دیگر آفات طبیعی بسیار مهم است.تأمین اجتماعی و خدمات بازنشستگی برای این افراد و آوردن آنها به چرخة تولید در صورت امکان از آن جمله است. توجه به این موارد موجب تشویق کارکنان خواهد بود تا آینده خود را تضمین شده بدانند. اما بازخورد نتیجه تجربیات است که دوباره به تولید بر می گردد و حتی در بعضی موارد بر نوع نگاه هم تأثیر می گذارد و آن را پردازش می کند.

9-سه اصل مدیریتی
شناخت علمی، شفافیت اطلاعاتی و بهینه کردن نظام مالیاتی سه رکن مهم مدیریتی است. قوای اجرایی باید عالمانه کار کند و مدیریتش «باری به هر جهت» و «گذران روز مرة امور» نباشد. آنکس که بی علم کار کند ضرری که می زند بیش از نفعش است. آموزش مفید و مؤثر در سطوح اولیه وعالیه در رأس امور  است.  بسیاری از کارهای انجام شده نه توجیه علمی داشته و نه توجیه اقتصادی و فرهنگی. باید از این خطاها را احصا، معرفی و از تکرار آنها جلوگیری کرد.

نکته دوم شفافیت اطلاعاتی است که به غیر از مسائل امنیتی باید مردم در جریان امور باشند. شفافیت اطلاعاتی به مشارکت مردم می انجامد و سرمایة اجتماعی را بالا می برد و از رانت خواری جلوگیری می کند.
نظام بهینه مالیاتی هم از ارکان مهم مدیریتی است. اگر شفافیت اطلاعاتی باشد اخذ مالیات از صاحبان ثروت امری اساسی است.

10-سازماندهی، ساختار دهی و ارائة لوایح قانونی
وقتی موارد بالا از نظر نامزد اجرایی مورد توجه قرار گرفت خود به خود اجرای آن نیاز به ساختار مناسب و سازماندهی موافق دارد و برای این کار باید لوایح قانونی تنظیم کند و از قوه مقننه کمک بخواهد.
به نظر می رسد چنانچه اهتمام نظام مند بر موارد بالا و در رأس آن تولید، توزیع و مصرف باشد بقیه مسائل از جمله روابط خارجی، تقویت پول ملی و مبارزه با فساد و قاچاق جای خود را می یابند و وضعیت کشور سامان پیدا می-کند.