اشرف غنی در واشنگتن؛جولان طالبان در خاک افغانستان و مرزها در خطر

مهسا مژدهی: هیچ کس دقیقا نمی تواند بگوید که این روزها چند درصد از خاک افغانستان در دست نیروهای طالبان و چند درصد آن در کنترل دولت مرکزی است. اما اوضاع در کشور همسایه بحرانی شده. گروه طالبان که در اخرین سال های دهه نود میلادی تا 2001 اداره این کشور را در دست داشته اند حالا در حال بازیابی قدرت خود هستند و در این میان جنگ و کشمکش در شمال و جنوب و شرق و غرب افغانستان در جریان است.

آیا طالبان به کابل می رسند؟

طالبان می گوید هشتاد درصد خاک افغانستان را در دست دارد. این گروه بخش هایی از جنوب کشور، ولسوالی هایی را در شما و همچنین در نقاط غربی افغانستان به طور کامل کنترل می کند و بخش هایی هم بین نیروهای دولتی و طالبان مدام در حال دست به دست شدن هستند. در این میان تنها ولسوالی هایی در مرکز این کشور فعلا در امانند. حتی طالبان توانسته در شمال افغانستان هم نفوذ کرده و با گرفتن بخش هایی از بلخ به دروازه های مزارشریف، چهارمین شهر بزرگ کشور برسد. در شمال، اغلب ساکنان را هزاره ها تشکیل می دهند و در صورتی که طالبان بخواهد به تاخت و تازش در این مناطق ادامه دهد، خطر هزاره کشی باز هم بالا می گیرد. حالا هزاران نفر از اهالی شمال، به ویژه مردم قندوز به سمت دیگر نواحی و به ویژه کابل راه افتاده اند تا جانشان را نجات دهند.

طالبان ادعا می‌کند حداقل ۸۰ ولایت (ولسوالی) از مجموع ۴۲۰ ولایت افغانستان را تصرف کرده و مراکز برخی از ولایات را در محاصره دارد و با این حساب کار برای دولت افغانستان دشوار شده است.

روزنامه وال‌استریت ژورنال هفته گذشته گزارش داد طبق ارزیابی نهادهای امنیتی آمریکا طالبان ممکن است ظرف ۶ تا ۱۲ ماه پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی کابل را تصرف کند. اما چنین تحلیلی تا چه اندازه می تواند شدنی باشد؟

برخی از تحلیل گران در افغانستان معتقدند که تصمیم اشرف غنی برای ازاد کردن زندانیان طالبان باعث افزایش قدرت این گروه و در نتیجه افزایش حضورشان در این کشور شد. این گروه توانسته برخی راه های مواصلاتی منتهی به پایتخت را هم نا امن یا اشغال کند. با این همه به نظر می رسد که تصرف پایتخت نمی تواند به اسانی اتفاق بیفتد. شرایط نسبت به دهه نود میلادی تغییرات بسیاری کرده است و برای طالبان گسترش نفوذشان در مناطق روستایی به دلیل بافت قومی و فرهنگی آنُ ساده تر از پایتخت است. البته این گروه نشان داده که از ناامن کردن پایتخت افغانستان هیچ ابایی ندارد اما با توجه به اینکه تمرکز نیروهای نظامی بر کابل و برخی دیگر از شهرهای بزرگ است، اشغال آن کار اسانی نیست.

هر چند گروه طالبان به تازگی گفتگو با دولت افغانستان را رد می کند اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که مهم ترین هدف آنها از تصرف مناطق مسکونی در افغانستان، بالا بردن قدرت چانه زنی شان در مذاکرات احتمالی است. این گروه خواهان دست یابی به قدرت است و مایل نیست که حتی در قدرت با دیگر گروه ها سهیم باشد. اما این چیزی نیست که جامعه جهانی با آن کنار بیاید و بنابراین نیازدارد تا از نظر سرزمینی بخش بزرگی از کشور را در دست داشته باشد تا بتواند سهم بیشتری را در قدرت در اینده افغانستان به دست بگیرد.

با همه اینها امریکایی ها میلی به ماندن در افغانستان ندارند. آنها هر چند اعلام کرده اند که حمایت خود را از این کشور ادامه خواهند داد اما به زودی باقی مانده نظامیانشان را هم از این کشور بیرون می بردند. این اتفاق در حالی می افتد که وضعیت ارتش افغانستان نشان می دهد که در دو دهه گذشته و بر خلاف ادعاهای این کشور، ارتش افغانستان نه تنها تجهیز نشده بلکه نیروهای نظامی هم اموزش لازم برای مقابله با شورشیان را ندیده اند.جو بایدن از کنگره آمریکا خواسته است که ۳.۳ میلیارد دلار کمک امنیتی برای افغانستان در سال آینده تصویب کند اما به نظر نمی رسد که حتی اگر این مقدار کمک هم به افغانستان برسد، اوضاع بتواند به اسانی و بدون پیدا کردن راه حلی سیاسی پیش برود.

جنگ داخلی در افغانستان حتمی است؟

تنوع قومی و مذهبی در افغانستان احتمال ایجاد جنگ های داخلی را همیشه بالا نگه داشته است. در حالی که طالبان پشتون و مورد حمایت پاکستان قرار دارند، به تازگی خبرهایی منتشر شده که از میان ازبک های این کشور هم در حال نیرو گرفتن هستند. اما مهم ترین گروه قومی که در این کشور در خطر قرار دارد، هزاره ها هستند. ساکنان اصلی شمال افغانستان که طالبان تصرف این نواحی را در برنامه خود دارد. ارتش افغانستان اخر هفته گذشته اعلام کرده بود که  ولسوالی‌های خنجان و دوشی ولایت بغلان در شمال، ولسوالی‎های اندخوی و خانچارباغ ولایت فاریاب در شمال غرب و ولسوالی سید کرم ولایت پکتیا را در شرق از وجود طالبان پاکسازی کرده است. در این میان فرماندهان محلی دست به توزیع سلاح در میان مردم کرده اند . تصاویر زیادی از زنانی که اسلحه به دست گرفته اند تا در مقابل شورشیان بجنگند دست به دست می شود. حتی یک فرمانده در شمال شرق کابل گفته است که اسلحه به مردم خواهد رساند تا نه تنها در مقابل طالبان بلکه مقابل دولت مرکزی هم بجنگند. گلایه اصلی مردم این است که دولت، قادر به کنترل اوضاع نیست و سیاستمداران سرگرم بازی های سیاسی خود هستند و توجهی به از دست رفتن بخش های بزرگی از افغانستان ندارند.

عطامحمدنور، رئیس یکی از دو شاخه حزب‌ جمعیت اسلامی افغانستان اعلام کرده که با محمدفرهاد عظیمی، والی بلخ، غلام داؤود تره‌خیل، فرمانده پولیس بلخ و شماری از نماینده‌گان مردم بلخ در شورای ملی به خط نخست جنگ در برابر طالبان می‎رود.

در همین حال، در ولایت‌های تخار، پکتیکا، بدخشان و زابل نیز خیزش‌های مردمی در حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان شکل گرفته است. در چنین وضعیتی که طالبان مدام در حال تجهیز و افزایش قدرت خود برای دستیابی به قدرت در شهرهای کلیدی و اساسی افغانستان است، دست گرفتن سلاح از سوی هزاره ها و احتمالا در مرحله بعدی اقوام تاجیک می تواند جنگی بزرگ تر را به ارمغان بیاورد. به ویژه انکه به نظر می رسد پاکستان به عنوان کشوری که طالبان را تلویحا حمایت می کند، قصد جلوگیری از وضعیت پیش آمده را ندارد و ارسال سلاح و تقویت نیروهای شورشی از این طریق برای شورشیان کار دشواری نیست.

بخشی از مناطق روستایی در مرزهای با ایران حالا بین دولت و طالبان دست به دست می شوند و حتی برخی از آنها به دست این گروه افتاده است. این وضعیت برای ایران ناخوشایند به  نظر می رسد چون ناامنی مرزها را به دنبال دارد و عملا به همان میزان اندکی که دولت افغانستان در حفظ مرزهای خود کوشش می کرد، دیگر وجود نخواهد داشت. تهران با حضور در نشست انتالیا و اعلام همکاری خود برای ایجاد صلح در افغانستان نشان داده که به دنبال راه حلی است که در آن ارامش به این کشور بازگردد. اما به دست گرفتن سلاح از سوی گروه های قومی از یک طرف و حضور پررنگ طالبان از طرف دیگر، می تواند بر خلاف نظر تهران به هرج و مرجی طولانی مدت در افغانستان بیانجامد.  به نظر نمی رسد که در صورت بالا گرفتن یک جنگ داخلی در افغانستان، کشورهای همسایه برنامه ویژه ای برای دخالت در جنگ داشته باشند. این کشورها در سال های اخیر اعلام کرده اند که خواهان صلح در افغانستان و یافتن راه حلی سیاسی هستند. از آنجایی که خطر تجزیه افغانستان را در صورت افزایش جنگ طلبی ها تهدید می کند، کشورهای همسایه از جمله ایران در نهایت راه حل سیاسی و تلاش به رسیدن به آن را مقدم خواهند دانست.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
اوضاع ناآرام و مشکوک همسایه شرقی ایران
وزیر دفاع آمریکا به عبدالله و غنی ضمانت داد
چه خطراتی متوجه ایران و ترکیه است؟
 

312 310