هانیا کیوان: جدای از اهمیت این پدیده در پویایی نظام سرمایه‌داری جهانی، بسیاری از کشورهای در حال توسعه که از فقدان منابع مالی داخلی رنج می‌برند، جذب و بهره‌گیری از این منابع خارجی را برای تداوم برنامه‌های توسعه اقتصادی خود ضروری می‌بینند. ضرورتی که واسطه تفکیک‌ناپذیری دو حوزه اقتصاد و سیاست همواره در چالش با منافع ملی این کشورهای کمتر توسعه یافته قرار می‌گیرد. شاید به همین دلیل ساده باشد که این کشورها هیچ‌گاه نمی‌توانند به راحتی راه کشورهای توسعه یافته را سپری کنند. با توجه به این اوصاف با وجود شرایط سیاسی و اقتصادی موجود در کشور شاهد خروج سرمایه‌ها هستیم و این در حالی است که علی صالح‌آبادی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، با بیان این مطلب که سرمایه‌گذاری در بورس تهران به 81 میلیارد و 702 میلیون ریال رسیدو این در حالی است که این رقم در خصوص سرمایه‌گذاری بسیار ناچیز است. با نگاهی به بورس‌های خارجی شاید بهتر بود اصلاً چنین چیزی مطرح نمی‌شد.
میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی سالهای85تا 87بدین صورت است؛ سال 1385معادل520 میلیون دلار، سال 1386 معادل 638 میلیون دلار و در هشت ماهه نخست سال 1387 معادل 32 میلیون دلار.
طبق گزارش‌ها در سال 2008 رشد ورود سرمایه‌گذاری به کشورهای توسعه یافته از رشد خروج سرمایه کمتر بوده است و این وضع برای کشورهای در حال توسعه بر عکس است یعنی رشد ورودی سرمایه به این کشورها بیشتر از خروج سرمایه است.
در این راستا دولت نهم درآمدهای نفتی خود را به‌گونه‌ای خرج کرد که باعث افزایش شدید نقدینگی شد. این موضوع باعث بالا رفتن تورم تا نرخ ۲۵ درصد شد و از طرف دیگر نرخ بیکاری به مرز 20 درصد رسیده است.
مسئله اقتصاد ایران همواره یکی از دغدغه‌های همیشگی جامعه و سیاستمداران ایرانی بوده است. موضوعی که در 30 سال انقلاب اسلامی کمتر ثبات به خود دیده و التهاب‌های سیاسی و تنش‌های بین‌المللی تأثیرات عمیقی بر آن گذاشته است.
با این حال می‌توان گفت، حجم سرمایه‌گذاری خارجی از سال 1376 به بعد و با روی کار آمدن دولت اصلاحات شاهد تحول و جهش بوده است. با گسترش مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با دنیا به ویژه اروپا بر میزان جذب سرمایه‌های خارجی افزوده شد. حجم بزرگی از این سرمایه‌گذاری‌ها بخش نفت و گاز صورت گرفت اما در بخش‌های غیر نفتی نیز
بهرغم محدودیت‌های بسیار سرمایه‌گذاران خارجی توانستند حضور یابند.
جایگزینی شرق با غرب
با آغاز به کار دولت نهم و اصرار این دولت بر ادامه سیاست‌های ضد غربی و سپس وضع تحریم‌های جدید غرب علیه ایران حجم سرمایه‌گذاری غربی‌ها در ایران سیر نزولی پیدا کرد. اما به نظر می‌رسد در این چهار ساله سرمایه‌گذاران جدیدی از کشورهای چین، روسیه، مالزی و ترکیه به سرعت جای اروپایی‌ها را گرفتند. به ویژه در صنعت نفت و گاز تقریباً می‌توان گفت به واسطه تحریم و ادامه اختلاف‌های شدید ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای و بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی در پروژه‌های نفتی کاهش یافت. در این راستا شرکت شل بسیاری از تعهدات خود را در ایران زمین گذاشت و توتال فرانسه نیز از حجم سرمایه‌گذاری‌ها به شکل قابل توجهی کاست و از حجم کاری خود نیز کم کرد.
اما به سرعت جای این سرمایه‌گذاران بزرگ را روس‌ها و چینی‌ها پر کردند. به گزارش برخی منابع نزدیک به بانک مرکزی حجم مبادلات تجاری ایران و چین در چهار سال اخیر حداقل به 28 میلیارد دلار رسیدکه تقریباً 30 درصد کل مبادلات تجاری ایران را شامل می‌شود.
با آغاز بحران اقتصاد جهانی در ماه‌های پایانی سال 2008 باز هم از میزان سرمایه‌گذاری خارجی در کشور کاسته شد. با آغاز سال 88 خورشیدی بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کردند که بحران اقتصادی دیر یا زود گریبان ایران را بگیرد و از حجم تولید ناخالص داخلی ایران حداقل 20 درصد کاسته شود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مشکلات اقتصادی کشور از پاییز سال جاری خود را نشان داده و ملموس خواهد شد.
در این راستا یکی از قوانینی که با محیط کسب و کار ارتباط تنگاتنگی دارد، قانون تجارت است و متأسفانه از آنجایی که این قانون در کشور ما بسیار قدیمی است و در کشورهایی که دارای فضای پیشرفته کسب وکار هستند قانون تجارت دائماً به اقتضای ضروریات بازنگری می‌شود حتی در کشور همسایه ما پاکستان که از نظر محیط کسب و کار بسیار عقب‌تر از ماست هر 3 سال قانون تجارت بازنگری می‌شود.
بستر نامناسب
به گفته یکی از مدیران ارشد بانکی، با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی و سیاسی که با آن مواجه هستیم بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری خارجی به خصوص در بورس فراهم نیست.
وی ادامه داد: از آنجایی که بازار سرمایه از ثبات مناسبی برخوردار نیست لذا نمی‌تواند مأمن امنی برای سرمایه‌های خارجی باشد.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به قوانین تجارت در بازار سهام گفت: از نظر قوانین مغایرتی با کشورهای دیگر نداریم، با بررسی‌هایی که طی سال 82 با کشورهای دوبی و امارات داشتیم متوجه شدیم که از نظر قانونی تناقضی با ما ندارند تفاوت تنها در چشم‌انداز و آینده کشورهاست و با توجه به فشار جهانی و اعمال تحریم‌هایی که در این راستا صورت می‌گیرد لذا سرمایه‌گذاران را به انزوا می‌کشاند.
وی در ادامه افزود: متأسفانه وضعیت بورس به پایین‌ترین حد خود رسیده است و افق روشنی هم در این زمینه وجود ندارد.
در این راستا شاهین شایان آرانی با بیان اینکه در سال 2007 میلادی ارزش بازار سهام بورس‌ها نسبت به تولید ناخالص داخلی بیش از 30درصد بوده، گفت: بورس کشورهای اروپایی در حالی 70 درصد تولید ناخالص داخلی و بورس سنگاپور در شرایطی بیش از 110 درصد این نسبت را تشکیل می‌دهند که بورس ایران کمتر از 20درصد تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده و در گروه بورس‌های ضعیف دنیا قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه بورس ایران نسبت به کشورهایی مانند مالزی نقش بسیار کوچکی را در اقتصاد به عهده دارد، ادامه داد: از سوی دیگر شاخص ارزش معاملات سالانه بورس ایران به تولید ناخالص داخلی ضعیف‌تر است و بورس کشور از این لحاظ در رده آخر ایستاده است. شایان آرانی افزود: این در حالی است که در شرایط کنونی، نه تنها بورس بلکه اقتصاد کشور نیز بحرانی شده که ناشی از اثرات مواردی چون تورم و نظام بانکی است.
در ادامه بهزاد روحی کارگزار بورس با اشاره به موضوع تحریم‌ها و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری گفت: تحریم‌ها و هزینه‌های کلانی که به اقتصاد کشور تحمیل شده و نیز بی‌برنامگی در عرصه داخلی و واگذاری شرکت‌هایی که آماده واگذاری نبوده و اطلاع‌رسانی درستی در خصوص آن صورت نگرفته است، باعث ایجاد وضعیت فعلی در بازار سرمایه شده است.
نظر شما