روسیه - اوپک؛ همکاری یا رقابت؟

در میان کشورهای تولید‌کننده نفت غیر عضو اوپک، روسیه بیش از دیگران با اوپک سر و سری دارد. هیأت دولت روسیه در نشست روز پنجشنبه گذشته (5 شهریور) تصمیمات مهمی در زمینه انرژی اتخاذ کرد. در این نشست به ریاست ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر، استراتژی بلند مدت روسیه در زمینه انرژی تصویب شد. علاوه بر تصویب استراتژی انرژی روسیه، در پایان این نشست سرگئی اشماتکو، وزیر انرژی روسیه، یادآور شد که مسکو به وزرای نفت کشورهای عضو اوپک پیشنهاد کرده است در پاییز سال جاری برای شرکت در یک نشست مشترک به مسکو سفر کنند. روسیه را می‌توان بزرگ‌ترین کشور گروه کشورهای صادر‌کننده نفت غیراوپک به شمار آورد.

روسیه پس از عربستان دومین صادر‌کننده بزرگ نفت جهان است و در میان کشورهای غیرعضو اوپک، که عمدتاً معتقد به نظام بازار هستند، بیشترین گرایش را به همکاری با اوپک دارد. بیشتر کشورهای غیر عضو اوپک، که به نظام بازارمعتقدند، کمتر مایلند برای ایجاد ثبات در بازار با اوپک همکاری کنند.

در این میان کانادا و نروژ جایگاه ویژه‌ای دارند. اما وضعیت روسیه متفاوت است. روسیه در مقایسه با این کشورها به میزان بیشتری به درآمدهای ناشی از صادرات نفت وابسته است و هنگامی که قیمت‌های نفت سقوط می‌کند تمایل بیشتری به همکاری با اوپک نشان می‌دهد. برای نمونه می‌توان به رفتار روسیه در سال گذشته، که قیمت‌های نفت به شدت کاهش یافت، اشاره کرد.

روسیه در نشست‌هایی که اوپک پس از سقوط بهای نفت در نیمه دوم سال میلادی گذشته برگزار کرد، حضور داشت. حضور روسیه در این نشست‌ها به اندازه‌ای پررنگ بود که بسیاری تصور می‌کردند این بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت غیراوپک قصد دارد به اوپک بپیوندد. در ابتدا گمان می‌رود روسیه در چارچوب استراتژی جدید خود جایگاهی برای همکاری با اوپک در نظر گرفته است. اما این تصور نمی‌تواند چندان قرین واقعیت باشد، چرا که در نخستین مرحله از استراتژی سه مرحله‌ای روسیه، تولید نفت و گاز کشور به شدت افزایش خواهد یافت و چنین رهیافتی با اهداف اوپک در زمینه تنظیم بازار نفت همخوانی ندارد.

روسیه در این مرحله قصد دارد از منابع طبیعی کشور بیشترین بهره‌برداری را به عمل آورد و به گفته سرگئی اشماتکو می‌خواهد جایگاه خود را در بازارهای انرژی بین‌المللی تقویت کند. روسیه براساس استراتژی انرژی جدید که برنامه‌های این کشور را تا سال 2030 ترسیم کرده است قصد دارد در مرحله دوم کارآیی انرژی را به شدت بهبود بخشد و در مرحله سوم ضمن به کارگیری حداکثر کارآمدی در استفاده از انرژی‌های سنتی، زمینه را برای‌گذار به استفاده از انرژی‌های جایگزین فراهم کند. به این ترتیب، حداقل در کلیات، به دشواری می‌توان میان استراتژی جدید روسیه و توسعه همکاری‌ها با اوپک ارتباطی برقرار کرد.