ناگفته‌ای درباره قاتل داداشی

فرماندار کرج گفته که قتل روح ا... داداشی نتیجه یک درگیری ساده خیابانی بوده و  قاتل یک جوان 17 ساله است و هیچ طرح و نقشه ای در کار نبوده است. این جوان ریز نقش  17 یا 18 ساله که حالا مهر قتل قوی ترین مرد ایران بر پیشانیش نقش بسته، تحصیلات خود را نیمه کاره رها کرده و یکی از چند میلیون کودک بازمانده از تحصیلی است که نامشان در جایی ثبت نشده، هر چند آموزش و پرورش وجود کودکان بازمانده از تحصیل را انکار می کند و خود را در قبال آنها مسئول نمی داند! اما وزارت آموزش و پرورش در خصوص آموزش و تربیت همه کودکان ایرانی تا پایان دوره متوسطه مسئول است.

 همه جوانان زیر 38 سال کنونی، از نابغه های مشغول به تحصیل در برترین دانشگاه های دنیا تا اراذل و اوباش محلات، محصول دستگاه آموزش و پرورش بعد از انقلاب هستند. این جوان و صدها جوانی که دست به خشونت و قتل و تجاوز زده اند و اکنون در گوشه زندانها محبوسند یا بالای چوبه دار رفته اند و آنهایی که در آینده جرم و جنایت می آفرینند، در تحلیل نهایی فرآورده نظام آموزشی کشورند.

 آموزش و پرورش یک کشور را نه با شعارها و ادعاها بلکه از روی محصولات نهایی آن قضاوت می کنند. همانگونه که وزرای آموزش و پرورش با دسته گل به استقبال نخبگان المپیادی می روند و آنها را محصول آموزش و پرورش می دانند، باید مسئولیت  نوجوانان و جوانانی که دست به قتل و جنایت می زنند را به عنوان فرآورده های نظام تعلیم و تربیت بپذیرند.

محصول آموزش و پرورش دولتی ما به جز درصد اندکی، با استانداردها فاصله زیادی دارد. اصلی ترین دستگاه در پیشگیری از وقوع جرم وزارت آموزش و پرورش است و در میان مقاماتی که برای توضیح پیرامون این قتل و رواج خشونت در جامعه به مجلس فراخوانده شده اند جای وزیر آموزش و پرورش خالی است. اگر می خواهیم خشونت و رفتارهای اوباش منشانه را ریشه کن کنیم باید از آموزش و پرورش شروع کنیم و مشکلات و تنگناهای این وزارتخانه را حل کنیم. بچه ها باید در محیط مدرسه همکاری، روحیه انتقادی، طرح سوال، حل مساله و دگرپذیری را تمرین کنند.

به جای آموزش های اجتماعی کودکان را مانند سربازخانه، در ردیف های منظم پشت سر هم در کلاس ها می نشانیم به طوری که فقط پشت گردن همدیگر را می بینند! تحول بنیادین را از همین جا شروع کنید که بچه ها در کلاس چهره همدیگر را ببینند و رقابت کشنده در کلاس را تبدیل به همکاری و گفتگو کنیم.

 هنر مدرسه و معلم این است که کودکان دارای رفتار ناهنجار، خشونت پذیر و خشونت ورز، پرخاشگر و بیزار از درس و مدرسه را به راه بیاورد و تربیت کند. البته نمی توان بر کارنامه نظام تعلیم و تربیت کشور و زحمات مربیان و معلمان کشور که در کلاس های انباشته از دانش آموز و بدون امکانات کار می کنند، یکسره خط بطلان کشید، اما رواج گسترده خشونت و نابردباری در میان جوانان و نوجوانان باید ما را به فکر وادارد که چرا بسیاری از جوانان ما به اندک تحریکی واکنش حداکثری و پرخاشگرانه نشان می دهند و اصولا جوانان ما کی و کجا باید روش حل مساله در شرایط بحرانی و تسلط بر رفتار خود را بیاموزند؟ جوانان و نوجوانان ما به چه دلیل با خود قمه و چاقوی ضامندار و کارد سلاخی حمل می کنند؟  کدام رفتار و گفتار نسنجیده معلم و مدیر و ناظم تخم خشونت ورزی را در ذهن کودک دیروزی و جوان امروزی کاشته است؟ کدام بخش از کتابهای درسی ما مروج عدم تحمل و پرخاشگری است؟

 وزیر آموزش و پرورشی که تنبیه بدنی در مدارس را منقرض شده می داند و فیلم های منتشر شده در باره تنبیه کودکان را به صهیونیسم و امپریالیسم نسبت می دهد تا چه حد از اوضاع مدارس اطلاع دارد؟ آموزش مهارت های زندگی مهم ترین وظیفه آموزش و پرورش است که در حال حاضر به یک شعار لوکس برای پز دادن پشت تریبونها تبدیل شده است. متاسفانه نظام آموزش و پرورش بعد از انقلاب به رغم دستاوردهای کمی قابل توجه، نتوانست به یک کارخانه انسان سازی تبدیل شود. این گزاره که "تربیت کودکان روند پیچیده ای است و علاوه بر مدرسه، نهاد خانواده، رسانه ها، مساجد، محصولات فرهنگی مجاز و غیر مجاز، گروه همسالان، قهرمانان ورزشی، هنرمندان، گروه همسالان و ده ها عامل دیگر مستقیم و غیر مستقیم در شکل گیری شخصیت کودکان تاثیر دارند"؛ از مسئولیت آموزش و پرورش چیزی کم نمی کند. نقش آموزش و پرورش به این دلیل که با طرح و برنامه و به صورت سیستماتیک و رسمی به مدت 12 سال وظیفه تربیت کودکان را بر عهده دارد با سایر نهادها و جریانها و گروه های اجتماعی موثر بر تربیت متفاوت است.

 موضوع انسان سازی و تربیت کودکان در اوایل انقلاب به قدری برای بزرگان اهمیت داشت که در آموزش و پرورش معاونتی به نام معاونت پرورشی تاسیس شد و در سال 59  سی هزار مربی پرورشی به مدارس اعزام شدند. خوش بینانه ترین ارزیابی ها حاکی از آن است که وزارت آموزش و پرورش و به خصوص معاونت پرورشی در دستیابی به اهداف تربیتی خود موفق نبوده است؛ به طوری که کمتر صاحب‌ نظری در حوزه دین، سیاست، فرهنگ و آموزش و پرورش به عملکرد 32 ساله نظام تعلیم و تربیت نمره قبولی می‌دهد.

 انداختن تقصیر به گردن مدیران سابق نوعی پاک کردن صورت مساله است. در آموزش و پرورش نه تنها اهداف آرمانی اول انقلاب تحقق نیافت بلکه حتی وزارت آموزش و پرورش نتوانسته است وظایف حداقلی یک نظام تعلیم و تربیت معمولی و بی ادعا را انجام دهد. این تصور هم که گویا تقصیر از کتابهای درسی است و باید با بازبینی کتابهای درسی حجم مطالب دینی در کتابها را افزایش دهیم ساده کردن موضوع است. ناکامی ها و فاصله زیاد بین اهداف آرمانی و وضعیت موجود، به جای تقویت واقع بینی، مسئولان را به سر دادن شعار های جدید وا می دارد و رفتن دنبال شعار به اتلاف سرمایه های مادی و معنوی و عقب ماندگی بیشتر منجر می‌شود.

در این یادداشت کوتاه نمی توان راه حل جامعی ارائه داد و اصولا نسخه نوشتن برای مشکلات پیچیده آموزش و پرورش و صدور حکم قطعی کار درستی نیست. اما می توان گفت که آموزش و پرورش ما نیاز به نوسازی واقعگرایانه دارد و در گام اول باید از فضای طوفانی و متغیر سیاست فاصله بگیرد. مدیران آموزش و پرورش باید بلندپروازی را کنار بگذارند و ابتدا به سمت ساختن آموزش و پرورشی برویم که بتواند وظایف حداقلی خود را به صورت حرفه ای انجام دهد. بودجه کافی، معلم با انگیزه و حرفه ای، مدیران کارآشنا و غیر سیاسی، سیستم کارشناسی قوی و مستقل، آموزش ضمن خدمت مستمر و... از لوازم یک آموزش و پرورش خوب است. اگر به کارشناسانی که در بدنه آموزش و پرورش خدمت می کنند، مجال بدهند و آنها در اظهار نظر خود احساس امنیت کنند و  حرفشان خریدار داشته باشد، می توان نقشه راه این نوسازی را ترسیم کرد. اصلاح سیستم تعلیم و تربیت و آموزش مهارت های زندگی و رفتارهای شهروندی به کودکان و نوجوانان مهم ترین عامل کاهش جرم و جنایت است.