بزرگ‌ترین آزمایش واکسن اچ.آی.وی تا به امروز موفق شده است در پیشگیری از آلوده‌شدن به این ویروس، موفقیت نسبی کسب کند. این واکسن آزمایشی که ترکیبی است از دو واکسن قدیمی‌تر که به تنهایی عملکرد موفقیت‌آمیزی نداشتند، خطر ابتلای فرد در معرض اچ.آی.وی را تا یک سوم کاهش داده است. با این حال، هنوز هم دانشمندان سر در نیاورده‌اند که این رویکرد دوگانه و ترکیبی چه طور مانع گسترش ویروس اچ.آی.وی می‌شود.
دان بروچ، متخصص ایمنی‌شناسی مرکز پزشکی بوستون واقع در ماساچوست در گفتگو با نیچر می‌گوید: « فکر نمی‌کنم کسی بداند که این ترکیب چگونه عمل می‌کند. این بزرگ‌ترین گامی است که تاکنون در حوزه واکسن اچ.آی.وی برداشته شده و با این حال هنوز حجم عظیمی از کارها مانده که باید انجام شوند.»
این مطالعه 119 میلیون دلاری بر روی بیش از شانزده‌هزار مرد و زن اچ.آی.وی منفی تایلندی که بین 18 تا 30 سال سن داشتند، انجام گرفته است. این آزمایش در اکتبر سال 2003/ مهرماه 1382 با همکاری وزارت سلامت تایلند و سرمایه‌گزاری سازمان پزشک ارشد ارتش آمریکا اجرا شد. در این آزمایش دو نوع راهبرد مبارزه با عفونت با استفاده از داروهای ساخت شرکت سانوفی‌پاستور فرانسه و واکس‌ژن استرالیا مورد ارزیابی قرار گرفت. طی یک دوره 24 هفته‌ای، شرکت‌کنندگان در آزمایش 4 دوز دارو را به عنوان واکسن اولیه دریافت کردند: یک ویروس پرنده تضعیف‌شده شامل نسخه‌های ترکیبی سه ژن اچ.آی.وی، دو دوز از یک نقویت‌کننده که نوعی پروتئین به نام جی.پی120 را شامل می‌شد و یکی از مولفه‌های اصلی لایه بیرونی اچ.آی.وی. درمانگران به مدت سه سال، هر شش ماه، شرکت‌کنندگان در آزمایش را برای ابتلا به اچ.آی.وی تست می‌کردند.
نیروی دوگانه؟
پیش از این بسیاری از متخصصان واکسن اچ.آی.وی با این رویکرد مخالف بودند و آن را اتلاف وقت می‌دانستند چرا که هر کدام از آن‌ها به تنهایی نتایج بسیار ضعیفی داشت. واکسن اول‌که ALVAC نامیده می‌شود، محافظت ایمنی بسیار کم و ناچیزی در مرحله اولیه چندگانه آزمایشات بالینی نشان داد و تقویت کننده که AIDSVAX نامیده می‌شود، در آزمایشات وسیع و شناخته‌شده دو بار شکست خورد. دیوید مارکویتز که در دانشگاه میشیگان روی اچ.آی.وی مطالعه می‌کند، در این مورد می‌گوید: « من خیال می‌کردم آزمایش احمقانه‌ای است. پایه و اساس درستی نداشت و در آن زمان به نظر نمی‌رسید که چندان کار معناداری باشد.»
این واکسن دوگانه بر میزان گردش ویروس درون خون کسانی که در طول آزمایش به اچ.آی.وی مبتلا شدند تاثیری نداشت. اما نوعی تاثیر پیشگیرانه از خود نشان داد، به طوری که افراد دریافت‌کننده آن تا 31 درصد کمتر مبتلا شدند. بر اساس یافته‌های پژوهشگران تحت سرپرستی سوپاچای ررک‌نگارم از مرکز کنترل بیماری وزارت سلامت عمومی، 74 نفر از 198،8 نفری که داروی دروغین دریافت کرده بودند به ویروس مبتلا شدند؛ در حالی که این رقم در بین 197،8 نفری که واکسن دریافت کرده بودند، تنها 51 نفر بود. مارکوویتز می‌افزاید: » نتیجه بدی نیست. قطعا بهتر از هر نتیجه دیگری است که تاکنون به دست آمده است.»
آدریانو بواسو، پژوهشگر اچ.آی.وی در کالج سلطنتی لندن، اضافه می‌کند: » تعداد افرادی که مبتلا شده‌اند واقعا کم است. با این حال تفاوت دو گروه از لحاظ آماری معنادار است، بنابراین به احتمال زیاد نمی‌توان آن را به عوامل تصادفی صرف مرتبط دانست.»
به عقیده ست برکلی، مدیر ابتکار بین‌المللی واکسن ایدز، تا این جا همه باور داشتند که رسیدن به واکسن ایدز امکان‌پذیر است. با این حال، علی‌رغم موفقیت‌هایی که در نمونه‌های حیوانی به دست آمده بود، مثل آزمایش بزرگ STEP که به‌دنبال افشاگری سال 2007/ 1386 مبنی بر افزایش خطر ابتلا متوقف شد، هیچ واکسن انسانی وجود نداشت که به نتیجه رسیده باشد. بنابراین به اعتقاد برکلی رسیدن به نتیجه در موارد انسانی بسیار موثر است و بخش مهمی از فرایند رسیدن به محصول مورد نیاز را تشکیل می‌دهد.
بواسو به این نکته اشاره می‌کند که این واکسن، قبل از این که در مقیاس وسیع مورد استفاده قرار گیرد، هنوز راه درازی در پیش دارد. وی می‌گوید: « باید حداقل 70 تا 80 درصد مفید باشد. حالا پژوهشگران باید برای بهینه ساختن واکسن یا تغییر دوز آن تلاش کنند تا بتوانند میزان پیشگیری آن را بالا ببرند.»
نتایج این آزمایش ماه آینده در کنفرانس واکسن ایدز که در پاریس فرانسه برگزار خواهد شد، ارائه می‌گردد. بئاتریس هان از پژوهشگران ایدز در دانشگاه آلاباما واقع در بیرمینگهام، معتقد است نباید تا قبل از ارائه نتایج به عموم خیلی هیجان‌زده شد. وی می‌گوید: «ظاهرا تاثیرات مثبتی وجود دارد، اما من نمی‌توانم در مورد اهمیت و معناداری آن، تا قبل از بررسی جزییات، اظهارنظر یا قضاوتی کنم.»
نیچر،24 سپتامبر- ترجمه: بهنوش خرم‌روز
نظر شما