در حالیکه جهان عرب چرخش ماهوی نخبگان سیاسی را در بهار عربی تجربه می کند و نسل جدیدی از سیاستمداران بتدریج از طریق انقلاب و سپس صندوقهای رای جای نخبگان معمر و مقتدر سابق را می گیرند، در شیخ نشین های عربی خلیج فارس نشانی از چرخش قدرت حتی در چارچوب نظامهای فعلی به نفع جوانترها دیده نمی‌شود.
سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد 80 ساله عربستان پس از یک دهه مریضی و دور بودن از صحنه سیاست هفته گذشته فوت کرد. بیت فرزندان سالخورده ملک عبدالعزیز پس از فراغت از مراسم کفن و دفت ولیعهد ناکامی که قبل از پادشاه جان به جان آفرین تسلیم کرد، با جانشین او بیعت کردند. این جانشین کسی نبود جز امیر نایف 78 ساله که گفته می شد در درون خانواده مخالفینی دارد اما از قبل هم معلوم بود که شاهزادگان محافظه کار آل سعود بی‌رمق‌تر از آنند که تصمیم غافلگیر کننده ای بگیرند و بجای نایف یکی از امرای جوانتر را بعنوان ولیعهد برگزینند. نایف در یک دهه اخیر بخاطر مریضی همزمان شاه و ولیعهد عملا زمام دارالحکومه فرتوت اما پر زرق و برق سعودیها را بعهده داشته است. او برای اینکه رسمأ به کرسی پادشاهی برسد شاید زیاد انتظار نکشد زیرا عبدالله بسیار سالخورده و مریض است . یک سند وکیلیکس از قول یک دیپلمات امریکایی که پرونده پزشکی عبدالله را دیده بود نقل کرده که سن واقعی عبدالله 96 سال است. با این حال فرقی نمی کند که او 87 ساله یا 96 ساله باشد عبدالله در سالهای اخیر چند بار زیر تیغ جراحی رفته و اکثر اوقات در بستر بیماری بوده است. با وضعیتی که شاهزادگان سعودی دارند بحث جانشینی با تعیین نایف بعنوان ولیعهد خاتمه نمی یابد و از همین حالا سعودیها باید به ولیعهد بعدی بیاندیشند. سلمان بن عبدالعزیز برادر تنی 75 ساله نایف که در حال حاضر امیر منطقه ریاض است شانس زیادی برای بالا رفتن از نردبان قدرت دارد. او بر خلاف نایف در مسایل امنیتی و سرکوب مخالفان دخیل نبوده و چهره‌ای اصلاح طلب محسوب می شود و در عین حال رابطه خوبی هم با غرب و هم سنت گرایان داخل عربستان دارد. اوبا آنکه برادر تنی ملک عبدالله نیست ولی شباهتهای رفتاری زیادی با پادشاه فعلی عربستان دارد. اما مشکل او اینست که برادر تنی نایف واز گروه شاهزادگان معروف به سدیریهاست در صورت فوت عبدالله شورای بیعت که متشکل از خانواده 35 فرزند ذکور ملک عبدالعزیز است باید بر یک عرف نا‌نوشته غلبه کند و همزمان پادشاهی و ولایتعهدی را به دو شاهزاده سدیری یعنی نایف و سلمان بسپارد.
نایف همزمان با ولایتعهدی، وزیر کشور نیز باقی خواهد ماند و این بدان معناست که چهره امنیتی و ضد اصلاح گری او حفظ خواهد شد. برخی ناظران توقع داشتند نایف پس از ولایتعهدی برای کنار گذاشتن نقاب امنیتی خود پست وزارت کشور را به فرزند خود محمد بن نایف که هم اکنون معاون وزارت کشور است واگذار کند. اما در عربستان عرف بوده که ولیعهد یک وزارتخانه کلیدی را ه در دست داشته باشد. وچه پستی برای نایف مهمتر از وزارت کشور که از سال 1975 ان را در اختیار داشته است . ولیعهد قبلی نیز علاوه بر ولایتعهدی، وزیر دفاع و هواپیمایی عربستان بود اکنون پست مهم وزارت دفاع خالی است . حدس و گمانها به سود انتصاب سلمان بن عبدالعزیز است و احتمالا در روزهای اینده این انتصاب اعلام خواهد شد.
مهمترین چالش داخلی و خارجی عربستان درحال حاضر تعامل با انقلابهای عربی و کند کردن شتاب آنها و ارتقاء هژمونی منطقه ای در رقابت با ایران است. بالا رفتن نایف از نردبان قدرت به این معناست که عربستان رویکرد امنیتی و محافظه کارانه خود را در داخل و خارج تشدید خواهد کرد. از سوی دیگر شاید برای کسانی که این روزها و پس از سناریوی مشکوک ترور سفیر سعودی در واشنگتن، به ترمیم روابط ایران و عربستان می اندیشند انتصاب نایف خبر خوبی نباشد اما باید در نظر داشت که قبل از این نیز در طول سه دهه گذشته نایف مسئول اول پرونده رابطه با ایران در عربستان بوده و کسی نمی توانسته او را دور بزند.
نظر شما