ماده ۱۸۳ قانون مدنی ایران به تعریف عقد پرداخته و بیان می‌کند:
«عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به انجام امری نمایند.»
این ماده تأکید می‌کند که عقد نتیجه توافق و اراده طرفین برای ایجاد تعهدات حقوقی است. به‌عبارت‌دیگر، در یک عقد، طرفین با یکدیگر توافق می‌کنند تا نسبت به یکدیگر تعهداتی را به عهده بگیرند.
این تعریف پایه‌گذار بسیاری از مباحث حقوقی و عقدها در نظام حقوقی ایران است و نشان‌دهنده اهمیت اراده و توافق در شکل‌گیری روابط حقوقی است.
عقد لازم در حقوق ایران
عقد لازم در حقوق ایران به قراردادی اطلاق می‌شود که طرفین آن ملزم به اجرای تعهدات خود هستند و هیچ‌یک از طرفین حق فسخ یا برهم‌زدن آن را ندارند، مگر در موارد خاصی که قانون یا خود قرارداد پیش‌بینی کرده باشد. این نوع قراردادها ویژگی‌هایی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به الزام‌آور بودن و عدم امکان فسخ اشاره کرد. درصورتی‌که یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکند، طرف آسیب‌دیده می‌تواند درخواست خسارت نماید.
از نمونه‌های بارز عقد لازم می‌توان به عقد اجاره و قرارداد فروش اشاره کرد. در این قراردادها، مستأجر و موجر یا فروشنده و خریدار هر دو موظف به رعایت شرایط و انجام تعهدات هستند. مقررات مربوط به عقد لازم در مواد ۱۹۰ تا ۲۱۱ قانون مدنی ایران آمده است که اصول کلی قراردادها و شرایط اعتبار آن‌ها را توضیح می‌دهد.
ویژگی‌های عقد لازم
عقد لازم به قراردادهایی اطلاق می‌شود که طرفین آن موظف به رعایت شرایط و تعهدات خود هستند و حق فسخ یک‌طرفه را ندارند. این نوع قراردادها به‌صورت الزامی اجرا می‌شوند و هیچ‌یک از طرفین نمی‌توانند به‌راحتی از آن خارج شوند، مگر در موارد خاص که توسط قانون یا توافق تعیین شده باشد.
عقد لازم به دلیل الزام‌آور بودن، قابلیت اجرا و عدم نیاز به توافق جدید برای تغییر شرایط، تحت حمایت قانونی قرار دارد و در صورت عدم اجرا، طرف زیان‌دیده می‌تواند از مراجع قضایی درخواست جبران خسارت کند. این نوع قراردادها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی از جمله خریدوفروش، اجاره و قراردادهای کار به کار گرفته شوند و به‌عنوان ابزاری مهم در روابط حقوقی و تجاری شناخته می‌شوند.
به عنوان مثال پرداخت مهریه هم یک امر لازم است که به موجب عقد نکاح به وجود می‌آید. مهریه به عنوان پشتوانه مالی برای زنان در هنگام طلاق نقش مهمی ایفا می‌کند و به نوعی امنیت مالی پس از طلاق را تضمین می‌کند. با توجه به افزایش نرخ طلاق، مهریه به یکی از ابزارهای حقوقی مهم در حفظ حقوق زنان پس از طلاق تبدیل شده است.
تفاوت عقد لازم و عقد جایز چیست؟
عقد لازم و عقد جایز در حقوق ایران از جنبه‌های مختلفی تفاوت دارند.
عقد لازم به قراردادی اطلاق می‌شود که هیچ‌یک از طرفین حق فسخ آن را ندارند و ملزم به اجرای تعهدات خود هستند، مگر در موارد خاص پیش‌بینی‌شده در قانون یا قرارداد. در این نوع قرارداد، طرفین موظف به ادامه اجرای تعهدات خود تا پایان مدت معین هستند. نمونه‌هایی از این نوع قرارداد شامل عقد اجاره و قرارداد فروش است.
در مقابل، عقد جایز به قراردادی گفته می‌شود که هر یک از طرفین می‌توانند آن را به طور یک‌طرفه فسخ کنند و نیازی به ارائه دلیل خاصی ندارند. در این نوع قرارداد، طرفین به طور آزادانه می‌توانند تصمیم بگیرند که قرارداد را ادامه دهند یا خاتمه دهند. نمونه‌هایی از عقد جایز شامل عقد قرض و اجاره کوتاه‌مدت است.
به‌طورکلی، تفاوت‌های اصلی بین این دو نوع قرارداد شامل حق فسخ، الزام به اجرا، مدت قرارداد و قوانین حاکم بر آن‌هاست. درحالی‌که عقد لازم دارای الزامات بیشتری است، عقد جایز محدودیت‌های کمتری دارد و طرفین می‌توانند به‌سادگی آن را برهم بزنند.
فسخ عقد لازم
فسخ عقد لازم در حقوق ایران به‌طورکلی امکان‌پذیر نیست، مگر در موارد خاصی که قانون یا خود قرارداد پیش‌بینی کرده باشد. مهم‌ترین راه‌های فسخ این نوع قرارداد شامل وجود عیب در قرارداد، عدم اجرای تعهدات، قوه قهریه، موافقت طرفین، شرایط خاص در قرارداد و بروز موارد قانونی است.
درصورتی‌که یکی از طرفین در زمان انعقاد قرارداد دچار فریب، اکراه یا اشتباه شده باشد، می‌تواند درخواست فسخ کند. همچنین، اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکند، طرف مقابل می‌تواند درخواست فسخ و همچنین خسارت کند. در مواردی که شرایطی پیش آید که اجرای قرارداد غیرممکن شود، ممکن است قرارداد فسخ گردد.
همچنین، اگر هر دو طرف به توافق برسند، می‌توانند قرارداد را فسخ کنند. در نهایت، توجه به شرایط و ضوابط قانونی و قرارداد برای فسخ عقد لازم ضروری است.
مشاوره حقوقی قراردادها به بررسی و تفسیر مفاد قراردادها، تشخیص حقوق و تعهدات طرفین و پیشگیری از مشکلات حقوقی می‌پردازد. با دریافت مشاوره وکالت در این زمینه، افراد و شرکت‌ها می‌توانند از مشکلات احتمالی در تنظیم یا اجرای قراردادها جلوگیری کنند. وکیل متخصص در این حوزه با ارائه راهکارهای حقوقی مناسب، حقوق موکل را حفظ کرده و از وقوع اختلافات جلوگیری می‌کند.
نقش وکیل در قراردادها بسیار حیاتی است. وکیل با دانش حقوقی خود، مفاد قرارداد را بررسی کرده و از حقوق موکل دفاع می‌کند. استفاده از بهترین وکیل می‌تواند از بروز مشکلات و اختلافات حقوقی جلوگیری کرده و اطمینان دهد که تمامی تعهدات به درستی اجرا می‌شوند. همچنین با خدمات وکیل آنلاین، افراد می‌توانند به راحتی مشاوره حقوقی دریافت کنند و از راهنمایی‌های تخصصی بهره‌مند شوند. در موارد فوری، وکیل تلفنی نیز امکان ارائه مشاوره سریع و دقیق را فراهم می‌کند و دسترسی آسان به خدمات حقوقی را برای همه فراهم می‌آورد.
نظر شما