منظور از خودشناسی و خودسازی چیست؟

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، خودسازی چیزی جز تلاش برای رشد هر چه بیشتر جهت قرب الی اللَّه نیست و قرب الی اللَّه همواره با معرفت اللَّه قرین است.

بنابر روایت مجمع جهانی شیعه شناسی، منظور از خودشناسی این است که انسان در یک نگاه به عظمت آفرینش خویش پی ببرد و به توانایی های برتر و استعدادهای شگفت انگیز و متفاوت اما هماهنگ و هدفمند روح خویش آگاه شود و با چشم تیزبینش، دست قدرتمند حکیم و حسابگر توانا را در آفرینش خویش مشاهده نماید، و از دیدن شگفتی های تکوینی اش احساس عزّت و کرامت نفس نماید و خود را در برابر خالقش مسئول و متعهّد بداند و کرامت انسانی خود را با نافرمانی به »نادانی« نرساند.در نگاهی دیگر، به کاستی ها و ضعف ها و محدودیت هایش بنگرد تا از غرور و خود پسندی (که ریشه اکثر گناهان است) به دور ماند، چه این که وقتی به گذشته اش می نگرد، می بیند منشأش از نجاست یعنی »منی« است و سرانجامی جز مُرداری گندیده گشتن، نخواهد داشت و در زمان حال، هر آن چه را که بخواهد و اراده کند، برایش میسّر نیست. رزق و روزی، حیات و مرگش به مشیّت و اراده حق تعالی بستگی دارد. چنین نگاهی به »خویشتن« باعث می شود از عصیان و نافرمانی دوری کند و به خودسازی و تهذیب نفس رو آورد.

خودسازی

انسان وقتی خود را شناخت، شوق تحصیل کمالات و تزکیه نفس در او جوانه می زند و می کوشد رذایل اخلاقی را از نفس خویش دور گرداند. منظور از خودسازی و به طور کلی پرداختن به خویش، شکل دادن و جهت بخشیدن به فعالیت های حیاتی و تصحیح انگیزه ها و در نظر گرفتن مقصد نهایی و جهت گیری فعالیت ها برای خداوند است… شخصی که در اندیشه خودسازی واصلاح نفس خویش است، باید بیاموزد که »چگونه کوشش های علمی و عملی خود را تنظیم کند« تا در رسیدن به کمال حقیقی و رستگاری مؤثر باشد.

خودسازی از منظر علمای اخلاق

علمای اخلاق، صفات روحی و نفسانی انسان را به دو دسته فطری و طبیعی، دوم: اکتسابی و اختیاری، تقسیم نموده اند.صفات فطری به مجموعه غرایز و احساسات و استعدادهایی اطلاق می شود که هنگام آفرینش در طبیعت انسان قرار داده شده و اختیار و عمل در به دست آوردن آن هیچ گونه دخالتی ندارد مانند حس خداجویی، خداگرایی، کمال طلبی، کنجکاوی، استقلال طلبی و نیروی عقل و غریزه.صفات اکتسابی، در مقام عمل و اختیار به تدریج برای انسان حاصل می شود.خودسازی، به کارگیری استعدادهای فطری و صفات روحی خدادادی است، در مسیری که شایسته مقام انسانیت و هدف آفرینش باشد. در این صورت آن صفات را »ملکات، فضایل و مکارم اخلاق« می نامند.اگر استعدادهای فطری در مسیر »فجور« به فعلیت برسد، اگر چه به ظاهر و از دید زیست شناسان، چنین فردی انسان است، لیکن از دید علمای اخلاق و در جهان بینی الهی، موجود »مسخ« شده ای است که ماهیّتاصلی خود را از کف داده است.بنابراین، خودسازی یعنی تلاش برای رهایی از رذایل اخلاقی و آراستن خویشتن به محاسن اخلاق – به قصد جلب رضایت – حق تعالی و تقرّب به ذات او.خودسازی با تهذیب نفس و تزکیه روح نیازمند ریاضت های علمی و عملی بسیاری است و دارای درجات و مراتب است.