به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در میان اندیشمندان غربی، گروهی رو به افزایش از پژوهشگران بر این باورند که حجاب، نه نشانه اسارت زن، بلکه جلوه‌ای از آگاهی، انتخاب و هویت فرهنگی اوست. این دیدگاه، که ریشه در جریان‌های فکری فمینیسم فراملی و نظریه‌های پسااستعماری دارد، تلاش می‌کند حجاب را در بستر «حق انتخاب زن» و «تنوع فرهنگی» بازخوانی کند.
آزادی؛ مفهومی چندوجهی
نانسی هرشمن (Nancy J. Hirschmann)، استاد علوم سیاسی دانشگاه پنسیلوانیا، در مقاله معروف خود با عنوان «حجاب شرقی، آزادی غربی؟» (Eastern Veiling, Western Freedom?) می‌نویسد:
بنابر روایت فارس، «در بسیاری از تحلیل‌های غربی، زن محجبه به‌طور پیش‌فرض قربانی فشار فرهنگی یا دینی فرض می‌شود، در حالی که برای بسیاری از زنان مسلمان، حجاب انتخابی آگاهانه برای بازتعریف آزادی و حفظ کرامت انسانی است.»
او استدلال می‌کند که ممنوع‌کردن حجاب در جوامع غربی، نوعی اجبار معکوس است؛ چرا که به جای دفاع از آزادی، شکل دیگری از محدودیت را بر زن تحمیل می‌کند.
فمینیسم جهانی و هم‌زیستی با حجاب
در مقاله‌ای با عنوان «فمینیسم و حجاب: دو سوی ناسازگار؟» (Feminisms and the Hijab: Not Mutually Exclusive) نوشته اِیپریل نَجّاج (April L. Najjaj)، نویسنده استدلال می‌کند که فمینیسم واقعی نمی‌تواند تنها بر مبنای معیارهای سکولار غربی تعریف شود.
او می‌نویسد: «برای بسیاری از زنان مسلمان، حجاب نه قید، بلکه انتخابی فرهنگی و معنوی است؛ بیانی برای استقلال از نگاه جنسی‌گرایانه به بدن زن.»
نَجّاج حجاب را نوعی «مقاومت فرهنگی» در برابر سرمایه‌داری مصرف‌محور می‌داند که زن را بیشتر به‌عنوان کالا می‌بیند تا اندیشه.
هویت و دیگری‌سازی
مطالعات فرهنگی در مجلاتی چون Social Sciences و Religions نشان می‌دهند که در گفتمان عمومی غرب، حجاب اغلب به عنوان «نشانه دیگری» دیده می‌شود. اما اندیشمندانی چون هرشمن و نَجّاج تاکید می‌کنند که این نگاه ناشی از سوء‌فهم تاریخی غرب نسبت به شرق است. آنان می‌گویند:
«زن مسلمانِ محجبه، نه صرفا حامل یک نماد مذهبی، بلکه بازیگری آگاه در میدان هویت و سیاست فرهنگی است.»در پژوهش‌های میدانی در فرانسه و بریتانیا نیز، بسیاری از زنان محجبه گفته‌اند که حجاب برایشان «مرز استقلال از قضاوت ظاهری» است و «وسیله‌ای برای دیده‌شدن به‌واسطه اندیشه، نه ظاهر».
نقد ممنوعیت حجاب از منظر حقوق بشر
سازمان‌های حقوق بشری نیز در سال‌های اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که محدودیت حجاب، نقض آزادی‌های بنیادین است.در گزارش دیدبان حقوق بشر (Human Rights Watch) با عنوان «تبعیض به نام بی‌طرفی» آمده است:
«ممنوعیت پوشش اسلامی در محیط‌های کاری و آموزشی، مصداق تبعیض جنسیتی و دینی است؛ زیرا زن را مجبور می‌کند برای حفظ شغل یا تحصیل، میان ایمان و حضور اجتماعی یکی را انتخاب کند.»
حجاب نشانه آزادی است؟
در نگاه اندیشمندان غربیِ موافق حجاب، پرسش اصلی، دیگر این نیست که «آیا حجاب نشانه آزادی است یا محدودیت»، بلکه این است که «چه کسی حق دارد معنای آزادی را تعریف کند؟»
اگر زن مسلمان آگاهانه حجاب را انتخاب کند، مخالفت با آن نه دفاع از آزادی، بلکه محدود کردن آن است.همان‌طور که نَجّاج در پایان مقاله‌اش می‌گوید: «زن محجبه نه قربانی است، نه نماد؛ او صدایی است که می‌خواهد خودش معنای آزادی را تعریف کند.»
نظر شما