به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، سلامت جسمی کودکان و نوجوانان تنها به محتوای غذایی آنها وابسته نیست؛ بلکه نحوه مصرف، زمان، وضعیت بدنی و حتی نگرش در هنگام خوردن، نقشی عمیق در شکلگیری عادات سلامتمحور دارد. والدین در مسیر تربیت فرزندان خود، علاوه بر تأکید بر مصرف مواد غذایی مغذی، باید به آنان اصول اخلاقی و فیزیولوژیکی غذا خوردن را هم آموزش دهند. این آموزشها نه تنها جنبه سلامتی دارند، بلکه در چارچوب دین اسلام، به عنوان بخشی از ادب و اخلاق نیز شناخته میشوند.
درواقع آداب غذایی در اسلام تنها قوانین ظاهری و شکلی نیستند، بلکه نظامی جامع از سلامتبخشی جسمی، روحی و اخلاقی هستند. والدین به عنوان اولین معلمان فرزندان خود، باید این آداب را نه تنها آموزش دهند، بلکه خود الگوی عملی آن باشند. چراکه فرزندان، بیشتر از دستورات، از رفتار والدین درس میآموزند. در این مسیر، اگر موفق شویم غذا خوردن را به عنوان یک عبادت هوشمندانه و سالم تلقی کنیم، گامی بلند به سوی پرورش نسلی سالمتر، مسئولیتپذیرتر و دیندارتر برداشتهایم.
در این یادداشت سعی داریم با استناد به منابع دینی معتبر، به ویژه روایات شیعه، چهار اصل کلیدی از آداب غذایی را بررسی کنیم که هر یک، هم از دیدگاه پزشکی و هم از منظر دینی، اهمیتی استثنایی دارند.
اول. نشستن هنگام غذا خوردن؛ احترام به بدن و غذا
از نظر شرعی، خوردن غذا در حال ایستاده، امری ناپسند و نهیشده است. در کتاب «عوالی الدرجات» آمده است که پیامبر اکرم (ص) به صراحت از خوردن ایستاده غذا نهی فرمودهاند.
این رویکرد تنها مربوط به ادب ظاهری نیست، بلکه ریشه در فیزیولوژی بدن دارد. هنگامی که فرد در حالت نشسته و با آرامش غذا میخورد، دستگاه گوارش به صورت بهینه فعال میشود و هضم غذا به خوبی انجام میگیرد. برعکس، خوردن در حال ایستاده میتواند باعث ناراحتی معده، نفخ و حتی سوءهاضمه شود.
بنابراین، والدین باید از همان کودکی به فرزندان خود عادت دهند که برای خوردن هر چیزی، حتی یک میوه یا یک لیوان آب، در وضعیتی آرام و نشسته قرار گیرند. این عادت، فراتر از یک قاعده بهداشتی، بیانگر احترام به نعمت الهی است.
دوم. فوت نکردن به غذا: احترام به نفس و حفظ سلامت
در بسیاری از خانوادهها، فوت کردن به غذای داغ به منظور خنککردن آن، عادتی رایج محسوب میشود؛ اما در روایات اسلامی، این عمل به وضوح نهی شده است. رسول گرامی اسلام (ص) با دانشی الهی و فراتر از زمان خود، فرمودهاند: «در خوردنی و آشامیدنی فوت نکنید.»
از دیدگاه پزشکی نیز، هوای بازدمی انسان حاوی مقادیر قابل توجهی دیاکسید کربن و باکتریهای دهانی است که در تماس با غذا، به ویژه غذاهای گرم، میتواند باعث تغییر در ترکیب شیمیایی آنها و ایجاد محیطی مناسب برای رشد میکروبها شود.
این موضوع نهتنها به کیفیت غذا لطمه میزند، بلکه ممکن است پس از مصرف، باعث ناراحتیهای گوارشی شود. در مقابل، صبر کردن تا غذا به تدریج خنک شود، هم با ادب اخلاقی سازگار است و هم سلامت گوارش را تضمین میکند.
سوم. خوردن در حالت خوابیده: خطری پنهان برای دستگاه گوارش
یکی دیگر از عادتهای ناسالمی که در میان برخی از کودکان و حتی بزرگسالان دیده میشود، خوردن غذا در حالت دراز کشیده یا خوابیده است. این کار، علاوه بر اینکه در روایات اسلامی ناپسند شمرده شده، از نظر پزشکی نیز بسیار خطرناک است.
در حالت خوابیده، معده و مری در شرایطی غیرطبیعی قرار میگیرند و جریان هضم غذا با اختلال مواجه میشود. این وضعیت میتواند منجر به رفلاکس معده، سوزش سردل و حتی خفگی در موارد شدید شود.
بسیاری از بچهها به دلیل تمایل به تماشای تلویزیون یا بازی با گوشی، عادت دارند دراز بکشند و در همان حالت غذا بخورند. وظیفه والدین این است که این رفتار را اصلاح کنند و فضایی فراهم آورند که غذا خوردن، همواره به صورت نشسته انجام شود. این کار، گامی مؤثر در پرورش فرهنگ غذایی سالم است.
چهارم. به اندازه خوردن: حکمت الهی در مصرف متعادل
از مهمترین اصول تغذیهای در اسلام، رعایت اعتدال و میزان است. اسلام تنها به «چه چیزی» خورده میشود توجه دارد، بلکه «چقدر» و «چگونه» غذا خورده میشود را نیز بسیار جدی میگیرد.
در کتاب مستدرک الوسائل نقل شده که امام رضا (ع) میفرمایند: «به قدری غذا بخور که متناسب بدنت باشد؛ بیش از آن ارزش غذایی ندارد، و هرکس به اندازه بخورد، سودش را میبیند.» این سخن عمیق، نهتنها یک توصیه پزشکی است، بلکه بیانگر فلسفه اعتدال در زندگی است.
هم کمخوری و هم پرخوری میتواند به بدن آسیب بزند؛ اما هنگامی که فرد تنها به اندازه نیاز بدن خود غذا میخورد، هم سلامت جسمی حفظ میشود و هم روح آرامش پیدا میکند. آموزش این اصل به کودکان، از همان ابتدا میتواند آنان را از بیماریهای مرتبط با چاقی یا سوءتغذیه دور نگه دارد و زمینهساز زندگیای متعادل و سالم شود.
نظر شما