در آرزوی ملاصدرایی دیگر

پرسش اول :آيا همه نحله هاي فلسفه اسلامي تا دوره هاي معاصر ادامه پيدا كرده اند؟  مكاتب فلسفي دركشور ما به صورت مداوم ادامه داشتند و در هر دوره اي نمايندگاني را معرفي كرده اند. مشاء كه با بزرگاني مثل ابن سينا و فارابي شروع شد تا خواجه نصير طوسي و همين طور تا زمان ما مثل مرحوم جلوه،مرحوم آقا ميرزا حسن كرمانشاهي، مرحوم آقا ميرزا طاهر تنكابني، مرحوم حائري سمناني، همه مشائي بودند. همين الآن هم هستند مثل آيت الله مصطفوي. اما در كنار آن حكمت اشراق بود. پايه گذار آن شهاب الدين سهروردي است كه اين مكتب با قطب الدين رازي، دواني و ديگران ادامه يافت تا امروز كه كساني به مكتب اشراق اعتقاد دارند.
ولي كمال در مكتب متعاليه است. مكتب ملاصدرا چهار قرن قدمت دارد. در اصفهان، اساتيد بزرگي آن را تدريس كردند ودر مرحله بعد در مكتب تهران با اساتيدي مثل مدرس قمشه اي و ديگران دنبال شد وهمين الآن هم در قم و تهران تدريس مي شود.
پرسش دوم : چرا در دوران جديد ديگر فيلسوفان مبدع و نوآوري چون ملاصدرا به وجود نمي آيند؟ اين به يكنواختي فرهنگي بر مي گردد. فلاسفه اسلامي شاگردان مبرزي داشتند كه هركدام به نوبه خود شاگردان زيادي را تربيت مي كردند وهمين طور ادامه داشت. اما بعد از ورود فلسفه جديد و استقبال دانشگاه از آن تمركز بر فلسفه اسلامي كم شد و امروز تدريس آن قوت كمتري دارد. من گمان مي كنم يكي از دلايل ظهور نيافتن فيلسوفان مبدع اين است كه امروز فلسفه اسلامي جزيي از فلسفه را در ايران تشكيل مي دهد.
اتفاق جديدي هم مي تواند بيفتد. اما شرط آن اين است كه درست تدريس شود. اجازه بدهيد مثالي بزنم. 50 سال پيش استادان زيادي مي توانستند در همين تهران «اسفار اربعه» را تدريس كنند. اما امروز تعداد آنها خيلي كم است. هر چند كساني مي گويند كه اسفار اربعه خوانده ايم ولي مطالعه اينها با اساتيدي كه در گذشته به طور جدي درس مي گرفتند متفاوت است. اميدوارم خداوند همين استادان را كه تعدادشان از انگشتان دست بيشتر نيست حفظ كند ولي شايد 20 سال بعد نتوانيم درتهران كسي را پيدا كنيم كه حتي بتواند شرح منظومه بگويد.