منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران قرار است راهی هند شود تا در طول دو روز با همتای هندی خود و برخی دیگر از مقامات این کشور دیدار و گفت و گو داشته باشد، محورهای این گفت و گوها بی‌تردید مباحث اقتصادی چون خط لوله گازی صلح و شرایط و دل نگرانی‌های هند برای پیوستن به این خط لوله، بررسی همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان دو کشور و زمینه‌سازی برای ارتقای آن، مسائل سیاسی منطقه همچون وضعیت افغانستان، پاکستان و موضوعات مهم جهان خواهد بود.
اما نکته مهم این سفر، انجام آن پیش از سفر نخست‌وزیر و وزیر خارجه هند به ایالات متحده آمریکاست، از سوی دیگر ژنرال دیپاک کاپور، رئیس ارتش هند نیز این هفته برای سفری چهار روزه عازم اسرائیل شد تا درباره گسترش همکاری‌های دفاعی دو کشور مذاکراتی انجام دهد.
سفر نخست‌وزیر و وزیر خارجه هند به آمریکا در ارتباط با اتحاد استراتژیک این دو کشور است، همین اتحاد به عقیده برخی صاحب نظران موجب شد که هند مایل نباشد بر اساس تحریم‌های اعمال شده آمریکا علیه ایران در خط لوله صلح با تهران همکاری لازم را انجام دهد، همچنین هند اولین کشور در اجرای تحریم فروش بنزین به ایران اعلام شد.
به این ترتیب برای هند روابط استراتژیک با آمریکا به اندازه‌ای قابل توجه و اهمیت بوده که توانسته نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی همچنین روابط اقتصادی و سیاسی دهلی و تهران را تحت تأثیر قرار دهد. حالا متکی راهی هند است تا بر عمق همکاری‌های کشورش و هند تأکید کند و اگر شرایط مساعد باشد زمینه را برای پیوستن هند به خط لوله صلح و سفر نخست‌وزیر این کشور به تهران فراهم سازد.
در عین حال سفر رئیس ارتش هند به اسرائیل نیز می‌تواند برای تهران اهمیت داشته باشد. گفته می‌شود که اسرائیل پس از روسیه دومین تأمین کننده قطعاًت سخت‌افزاری نظامی به هند محسوب شده و روابط نظامی دو کشور طی سال‌های اخیر رو به رشد بوده است، این مسئله که هند در عین نزدیکی جغرافیایی با ایران، ارتباط نظامی و دفاعی گسترده‌ای با اسرائیل دارد نیز به نوبه خود می‌تواند برای تهران قابل توجه و تأمل باشد.
بر اساس نزدیکی استراتژیک هند و آمریکا و همکاری نظامی و دفاعی هند و اسرائیل، فرصت‌های ایجاد و توسعه زمینه‌های همکاری میان ایران و هند در ابعاد اقتصادی، سیاسی و انرژی بسیار حائز اهمیت است و سفر متکی به هند می‌تواند یکی از این فرصت‌ها باشد.
این در حالی است که ایران و هند دارای وجوه مشترک زیادی هستند، در محدوده نسبتاً مشترک جغرافیایی قرار دارند، هر دو عضو جنبش غیرمتعهدها هستند، نگاه مشترکی به بهره‌مندی از توانایی صلح‌آمیز هسته‌ای دارند، همچنین هر دو کشور در نزدیکی بحران‌های موجود در پاکستان و افغانستان به سر می‌برند و از توسعه خطر تروریسم در منطقه نگرانی دارند.
بررسی خط لوله صلح
متکی قرار است در این سفر موضوع خط لوله انتقال گاز ایران را با مقامات هندی به بحث گذارد. مذاکرات میان ایران، هند و پاکستان بر سر قیمت و میزان گاز در پروژه خط لوله صلح چند سالی ادامه داشت و سرانجام ایران و پاکستان به دلیل ملاحظاتی که طرف هندی بر سر قمیت خرید گاز داشت، به توافق دوجانبه رسیدند و مقرر شد که طرف هندی هر زمان که مناسب دانست به این توافق بپیوندد.
احتمال دارد دور جدیدی از مذاکرات تهران و دهلی درباره خط لوله صلح در تاریخ 16 نوامبر (25 آبان ماه) انجام شود و گفته می‌شود که هم‌اکنون اختلاف میان دو کشور در این طرح گازی بیشتر بر سر نقطه تحویل گاز است. طرف ایرانی، مرز خود را محل تحویل گاز صادراتی به هند تعیین کرده اما این پیشنهاد مورد رضایت طرف هندی نیست.
در صورت توافق ایران و هند امکان انتقال روزانه حدود 30 میلیون متر مکعب گاز طبیعی به این کشور از خاک پاکستان وجود دارد و این توافق می‌تواند آغاز توسعه ارتباط و همکاری ایران و هند تا مرز همکاری‌های استراتژیک میان دو کشور باشد. اهمیت سفرهای دیپلماتیک در آن است که مقامات یک کشور در سفر به کشور دیگر، بر همه جوانب همکاری‌های موجود، قابلیت‌های بالقوه برای همکاری‌های آینده و راهکارهای بالفعل ساختن این قابلیت متمرکز شوند.
تهران و دهلی به خوبی این توان را برای توسعه همکاری‌ها در ابعاد تجاری، اقتصادی، انرژی، سیاسی و حتی امنیتی و دفاعی و نظامی دارا هستند و رسیدن به نقطه اوج این همکاری‌ها خود بسترساز روابطی استراتژیک میان دو کشور خواهد بود، آن هم در دورانی که کشورهایی با فاصله زیاد جغرافیایی و فرهنگی برای کسب این امتیاز در رقابت با یکدیگر هستند.
نظر شما